Επίσκεψη υψηλού ρίσκου του Αλ. Τσίπρα στην Τουρκία
Ο κ. Τσίπρας, ύστερα από παραινέσεις Γερμανών, Γάλλων, Ολλανδών, Ούγγρων και άλλων Ευρωπαίων, που ορισμένες φορές ξέφυγαν από τα όρια της διπλωματικής αβρότητας, αναγκάζεται να μεταβεί στην Άγκυρα, πιθανότατα στις 20 Νοεμβρίου, θεωρώντας ότι θα μπορέσει έτσι να ξεφύγει από την ασφυκτική πίεση που δέχεται για συνεργασία με την Τουρκία στην αντιμετώπιση του Προσφυγικού.
Ο τρόπος με τον οποίον οι ευρωπαίοι εταίροι επικαλέσθηκαν αυτή τη συνεργασία προκάλεσε σοβαρότατο προβληματισμό στην Αθήνα, καθώς ουσιαστικά έθεταν υπό αμφισβήτηση τη δυνατότητα και το δικαίωμα τελικά της Ελλάδας για προστασία των θαλασσίων συνόρων της, τα οποία, παρεμπιπτόντως, η Τουρκία με κάθε ευκαιρία δηλώνει ότι δεν έχουν οριοθετηθεί.
Η συζήτηση περί κοινών περιπολιών στο Αιγαίο και άλλου είδους συνεργασιών και προτάσεων για κοινό συντονισμό δυστυχώς οδήγησαν ευθέως σε αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και δικαιοδοσιών που έχουν ανατεθεί από διεθνείς οργανισμούς (π.χ., για την έρευνα και διάσωση).
Παρά το γεγονός ότι σε θεωρητικό επίπεδο η προσφυγική κρίση θα μπορούσε να αποτελεί πεδίο συνεργασίας που θα φέρει πιο κοντά τις δύο χώρες, η συγκυρία είναι μάλλον αρνητική, καθώς η Τουρκία χρησιμοποιεί το Προσφυγικό για να ασκήσει πίεση στην Ευρώπη και να αποσπάσει ανταλλάγματα τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση της νέου τύπου σχέσης που θέλει η «αυτοκρατορική» Τουρκία του Ερντογάν να οικοδομήσει με την Ευρώπη, με το «κουστούμι» της πλήρους ένταξης να είναι πλέον πολύ στενό για την Τουρκία. Και φυσικά ο κ. Ερντογάν δεν είναι πια εκείνος ο ηγέτης που φαντάζεται τον εαυτό του να κάθεται στο ίδιο τραπέζι ως ισότιμος εταίρος με τον πρωθυπουργό της Μάλτας, της Σλοβενίας ή πολύ περισσότερο τον Πρόεδρο της Κύπρου.
Ο κ. Τσίπρας έτσι αναλαμβάνει ένα ιδιαίτερα δύσκολο έργο. Να επιχειρήσει να πείσει τον Ερντογάν να κάνει αυτό για το οποίο δεν φαίνεται να κατόρθωσε να τον πείσει η κ. Μέρκελ, πάρα τα ανταλλάγματα που του προσέφερε.
Ο έλληνας πρωθυπουργός έχει φυσικά ένα ισχυρό επιχείρημα: Η αποτροπή θανάτων προσφύγων στο Αιγαίο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ουσιαστική δράση από την Τουρκία. Όμως ο κ. Τσίπρας δεν έχει απαντήσεις στον αντίλογο που ορθώνει η Τουρκία τόσο για την ανάγκη μεγάλης αύξησης της χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση των αναγκών των προσφύγων όσο και για την αύξηση του αριθμού των προσφύγων που μετεγκαθίστανται στην Ευρώπη. Υπάρχει επίσης ένα ζήτημα που θέλει ιδιαίτερη προσοχή, καθώς η Τουρκία στην πίεση για δημιουργία hotspots στο έδαφός της πιθανότατα θα προκρίνει περιοχή στα χερσαία σύνορα με την Ελλάδα, κάτι που θα αυξήσει αυτομάτως την πίεση προς την Ελλάδα, μια και χωρίς τον κίνδυνο των ναυαγίων θα κατευθυνθούν προς τον Έβρο εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, που δεν θα μπορούν κατόπιν να συγκρατηθούν.
Αλλά και στο μείζον θέμα της ειρήνευσης στη Συρία, Αθήνα και Άγκυρα δεν θα μπορέσουν εύκολα να συμφωνήσουν, καθώς η ελληνική πλευρά δεν συμμερίζεται την τουρκική θέση για τη με κάθε τρόπο ανατροπή του Άσαντ ως προϋπόθεση για την έναρξη της πολιτικής διαδικασίας, ενώ δεν βλέπει αρνητικά τη ρωσική στρατιωτική επέμβαση με στόχο το ISIS.
Εκτός των ευρύτερων περιφερειακών θεμάτων όμως, στις επαφές που θα έχει ο κ. Τσίπρας με τον Αχμ. Νταβούτογλου και τον Τ. Ερντογάν θα είναι τα ενεργειακά και το Κυπριακό, ενώ από τουρκικής πλευράς θα τεθεί και πάλι το Μειονοτικό, καθώς, μάλιστα, η κυβερνητική πλειοψηφία στηρίζεται και στις τρεις κρίσιμες έδρες των τριών μειονοτικών βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο τρόπος με τον οποίο η περιφερειάρχης Αττικής Ρ. Δούρου πρόβαλε και πάλι την ανάγκη γρήγορης υλοποίησης του έργου κατασκευής του τζαμιού, οι εργασίες αναστήλωσης του τζαμιού στο Μοναστηράκι (παρά την οργισμένη αντίδραση του Αρχιεπισκόπου, καθώς το τζαμί κτίστηκε πάνω στα ερείπια του πιο αρχαίου ναού της Αθήνας), οι αλλαγές στα σχολικά βιβλία, απ’ όπου αφαιρέθηκαν τα κεφάλαια για τη Γενοκτονία των Ποντίων, ο χαλαρός τρόπος με τον οποίον ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζει τα ακραία στοιχεία στη Θράκη, είναι μικρές κινήσεις τις οποίες όμως καταγράφει θετικά η τουρκική κυβέρνηση. Τα ενεργειακά είναι ίσως το πιο εύκολο τμήμα της ατζέντας, καθώς το έργο του ΤΑΡ, που αποτελεί συνέχεια του αγωγού ΤΑΝΑΡ, προχωρά κανονικά και υπάρχει πάντοτε η προοπτική διεύρυνσης της συνεργασίας με την έλευση μέσω τουρκικού εδάφους και πρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου από την Κασπία ή / και από το Ιράν. Ο ρωσικός αγωγός Turkish Stream, παρά τον αρχικό ενθουσιασμό, έχει παραμείνει στα χαρτιά.
Στο Κυπριακό, η τουρκική πλευρά, η οποία υποστηρίζει μια ακραία διζωνική συνομοσπονδιακή λύση, θα επιχειρήσει να εμπλέξει την Αθήνα σε διμερείς συζητήσεις για το θέμα των εγγυήσεων, όπου η μεν Άγκυρα επιμένει στη διατήρησή τους, ενώ η Αθήνα το έχει αναγάγει σε μείζον και πρωταρχικό ζήτημα για τη λύση του Κυπριακού.
Είναι προφανές ότι η συζήτηση για τις εγγυήσεις θα μπορούσε να συμφωνηθεί σε επίπεδο των τριών εγγυητριών δυνάμεων στο τέλος της διαδικασίας, ώστε με πανηγυρικό τρόπο Βρετανία, Τουρκία και Ελλάδα να προικοδοτήσουν το νέο ομόσπονδο κράτος με πλήρη και απόλυτη κυριαρχία.
Η Αθήνα ξεφεύγει από τα δύσκολα εστιάζοντας στο θέμα των εγγυήσεων με το επιχείρημα ότι είναι το μόνο κεφάλαιο του Κυπριακού στο οποίο εμπλέκεται. Όμως είναι προφανές ότι μια κακή λύση θα έχει συνέπειες και για την Ελλάδα και για τον λόγο αυτόν, πιο θαρραλέα, θα πρέπει η ελληνική κυβέρνηση να παρακολουθεί τις συνομιλίες και να διακηρύξει την ανάγκη πλήρους εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου ως εγγύηση δημοκρατικής και βιώσιμης λειτουργίας του νέου κράτους, που θα σέβεται αποτελεσματικά τα δικαιώματα όλων των πολιτών του, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
Για το Αιγαίο και τις διερευνητικές επαφές για την υφαλοκρηπίδα είναι σαφές ότι δεν μπορεί να γίνει καμιά ουσιαστική συζήτηση, καθώς η Τουρκία, παρά τους ήπιους τόνους, παραμένει σταθερά προσηλωμένη στην αντίληψη περί δικαιωμάτων της Τουρκίας σε υφαλοκρηπίδα μέχρι το μέσο του Αιγαίου, στην αμφισβήτηση ελληνικών νησίδων και κυρίως στην προσπάθειά της να αποτρέψει την άσκηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων με την οριοθέτηση των ΑΟΖ της με γειτονικές χώρες.
Κωνσταντίνος Τσάκαλος