Προσφυγικό – Μεταναστευτικό: Ο ρόλος της Τουρκίας, η Δύση και η Ελλάδα
Το θέμα, άκρως επίκαιρο, προκάλεσε εκ νέου το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης μετά και την επίσκεψη που πραγματοποίησε πρόσφατα στην τουρκική πρωτεύουσα η γερμανίδα καγκελάριος κ. Άνγκελα Μέρκελ. Το timing της επίσκεψης εξυπηρετούσε και εσωτερικές σκοπιμότητες. Ο τούρκος Πρόεδρος αντιμετωπίζει την πρόκληση των βουλευτικών εκλογών, αρχές Νοεμβρίου, από την έκβαση των οποίων πιθανόν να εξαρτηθεί και το πολιτικό του μέλλον. Αντίστοιχα, η κ. Μέρκελ βλέπει τη δημοτικότητά της να συρρικνώνεται συνεχώς, εξαιτίας κυρίως της αθρόας συρροής στη χώρα της προσφύγων και μεταναστών, και μια συζήτηση με τον τούρκο ομόλογό της για τα θέματα αυτά θα μπορούσε να αντιστρέψει την εικόνα στους συντηρητικούς γερμανούς ψηφοφόρους.
Από τις δηλώσεις που ακολούθησαν τη συνάντηση των δύο πολιτικών ηγετών -δεν εκδόθηκε κοινό ανακοινωθέν- συνάγεται ότι ικανό μέρος των συνομιλιών αφιερώθηκε στο θέμα της αντιμετώπισης του Προσφυγικού – Μεταναστευτικού. Κάπως σχηματικά, το θέμα θα μπορούσε να συνοψισθεί: Α) Στα ανταλλάγματα που ζήτησε ο τούρκος Πρόεδρος προκειμένου να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση του προβλήματος των προσφύγων – μεταναστών. Β) Στη στάση της Γερμανίας έναντι των αιτημάτων της Άγκυρας. Γ) Στην επίδραση και στις επιπτώσεις για την Ελλάδα από τυχόν ικανοποίηση των τουρκικών αιτημάτων.
Από τις σχετικές δηλώσεις και δημοσιεύματα του τουρκικού και διεθνούς Τύπου, τα τουρκικά αιτήματα αφορούσαν: Α) Γενναία οικονομική ενίσχυση της Τουρκίας, εν είδει ανατολίτικου παζαριού, ύψους 6 περίπου δισ. ευρώ, για την αντιμετώπιση των δαπανών φιλοξενίας των προσφύγων. Β) Συμμετοχή της Τουρκίας στις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ που αφορούν το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό. Γ) Ελευθεροεπικοινωνία των τούρκων πολιτών στις χώρες-μέλη της ΕΕ. Επιπροσθέτως, τέθηκε και το θέμα της ελληνοτουρκικής συνεργασίας στο Αιγαίο, που αποτελεί γέφυρα πρόσβασης των προσφύγων προς τις χώρες της ΕΕ.
Παρότι η γερμανίδα καγκελάριος φάνηκε να έτεινε ευήκοον ους στα τουρκικά αιτήματα, είναι βέβαιο ότι στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν πρόκειται να ικανοποιηθούν, ότι ασφαλώς δεν δεσμεύουν τις χώρες-μέλη και ότι θα υπάρξει ελληνική αντίδραση, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ελληνοτουρκική συνεργασία στο Αιγαίο, που ήδη σημειώθηκε με την τοποθέτηση του έλληνα πρωθυπουργού στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ που είχε προηγηθεί της επίσκεψης Μέρκελ στην Τουρκία.
Είναι γεγονός ότι η Γερμανία και άλλες χώρες της ΕΕ, ιδιαίτερα εκείνες που ανήκουν στον αγγλοσαξονικό τρόπο σκέψης, διάκεινται ευμενώς έναντι της Τουρκίας για λόγους τόσο πολιτικούς και γεωπολιτικούς όσο και οικονομικούς, από τη στιγμή που η Τουρκία, με πληθυσμό άνω των 70 εκατομμυρίων, αποτελεί μια μεγάλη αγορά για τα προϊόντα τους. Στο πνεύμα αυτό, συχνά τείνουν να αγνοούν τις παράνομες τουρκικές ενέργειες εις βάρος της Ελλάδος, με συνεχείς παραβιάσεις στον εναέριο και θαλάσσιο αιγαιακό χώρο και αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή πρακτική. Είτε από έλλειψη πολιτικής βούλησης και κατάλληλης ενημέρωσης είτε λόγω υπεραπλουστεύσεων, κάθε επεισόδιο στο Αιγαίο ή αλλού τείνουν να το αποδίδουν στις παραδοσιακές ελληνοτουρκικές ιστορικές διαμάχες.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η τουρκική διπλωματία θα επιχειρήσει να αποδώσει την αναποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης της ροής των προσφύγων από τη Μ. Ανατολή προς την Ευρώπη, όπως και της παράνομης μετανάστευσης, στην απροθυμία της Ελλάδος να συνεργασθεί ενεργώς με τις τουρκικές ναυτικές και άλλες δυνάμεις. Πιθανόν και να πείσει -όσους θέλουν να πεισθούν- και να ζητήσει να ασκηθούν πιέσεις στην Ελλάδα προς την κατεύθυνση της ενεργού συνεργασίας με την Τουρκία. Μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η ελληνική διπλωματία οφείλει να δραστηριοποιηθεί άμεσα και να ενημερώνει διαρκώς και τεκμηριωμένα τις πολιτικές ηγεσίες και τα υπουργεία Εξωτερικών των χωρών-μελών της ΕΕ, τα ΜΜΕ και τους διαμορφωτές της διεθνούς κοινής γνώμης ότι μια ελληνοτουρκική συνεργασία στο Αιγαίο και αλλού είναι νοητή και ευπρόσδεκτη μόνο όταν βασίζεται στον σεβασμό και στην αποδοχή της αρχής των κυριαρχικών ελληνικών δικαιωμάτων.
Εξυπακούεται ότι, αν η Τουρκία εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις της για αντιμετώπιση του Προσφυγικού στο έδαφός της, δεν θα ετίθετο καν θέμα οι πρόσφυγες να περνάνε, με τη συνδρομή και των τούρκων δουλεμπόρων, στα απέναντι νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και εκείθεν προς τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Πρόκειται για μια απλή συλλογιστική, που δεν απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες για να γίνει αντιληπτή.