Η Εθνική Ενότητα του 1940
Έχουμε χρέος να θυμηθούμε τα γεγονότα της εποχής εκείνης και το πώς φθάσαμε στο θαύμα του θρύλου του βορειοηπειρωτικού έπους. Εκφωνώντας στις 27/10/1955 τον πανηγυρικό λόγο στην Ακαδημία ο τότε ακαδημαϊκός Γεώργιος Αθανασιάδης – Νόβας ανέφερε και τα εξής αξιοπρόσεκτα και αξιομνημόνευτα: «…Έτυχε να βρεθώ στην Ιταλία όταν ο φασισμός μάς κήρυξε τον πόλεμο. Προτού μεταβώ εκεί εθεώρησα καθήκον μου να επισκεφθώ τον Πρωθυπουργό μας, αείμνηστο Ιωάννη Μεταξά και να τον ερωτήσω μήπως έκρινε σκόπιμο να μου δώση οδηγίες για ενδεχόμενη περίπτωση συνομιλίας μου με υπεύθυνα πρόσωπα στη Ρώμη, όπου είχα μερικές γνωριμίες στους πολιτικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους. Η οδηγία του ήταν σαφής και λακωνική: Η Ελλάς επιθυμεί να παραμείνη ουδετέρα και φρονεί ότι συμφέρον έχουν οι μαχόμενοι αμφοτέρων των παρατάξεων να σεβασθούν την ουδετερότητά της. Προειδοποιεί όμως όλους ανεξαιρέτως τους αντιμαχομένους ότι οποιοσδήποτε από αυτούς επιχειρήση να παραβιάση τα σύνορά της και θίξη την εθνική της ανεξαρτησία θα συναντήση αμείλικτη μέχρις εσχάτων αντίστασι από τον Ελληνικό Λαό σύσσωμον!… “Προσπάθησε να τους πείσης”, μου επρόσθεσεν, “ότι δεν θα είναι εύκολο εγχείρημα η κατάκτηση της Ελλάδος, διότι ο στρατός μας είναι ετοιμοπόλεμος και πρέπει να σκεφθούν πολύ προτού αποφασίσουν να μας προσβάλουν. Ο Θεός να τους φωτίσει να διστάσουν! Και λίγο χρόνο ν’ αργοπορήσουν κέρδος μας θα είναι”. Αυτά ήταν τα λόγια του Κυβερνήτη. Και με το πνεύμα αυτό μου εδόθηκεν η ευκαιρία να μιλήσω σε υπεύθυνα πολιτικά πρόσωπα. Τους εβεβαίωνα ότι το Έθνος μας ολόκληρο θα συσπειρωθή σαν τίγρις για να υπερασπισθή την ελευθερία του, τους βωμούς του. Τους εβεβαίωνα ότι η πολεμική παρασκευή του στρατού μας είναι πλήρης και το μαχητικό του πνεύμα υπέροχο. Υπογράμμιζα τις βεβαιώσεις μου αυτές με την υπόμνησι ότι εγώ που τα έλεγα ήμουν αντιπολιτευόμενος του Μεταξά, ότι ο πολιτικός μου Αρχηγός, αείμνηστος Γεώργιος Καφαντάρης ήταν εξόριστος στη Ζάκυνθο, αλλά ενώπιον οιουδήποτε κινδύνου θα βρεθούμε όλοι σε μιαν ιδέα, όλοι πειθαρχημένοι σ’ έναν σκοπό: Την απόκρουση του εισβολέα!… Και θα τον αποκρούσουμε νικηφόρα, όποιος κι αν είναι! Κατέληγα. Μετά τον πόλεμο συνάντησα πάλι στην Ιταλία ένα από τα πρόσωπα που είχαμε προπολεμικά συζητήσει. Και θυμήθηκε τα προφητικά μου λόγια. Αναγνώρισε ότι τους είχα μιλήσει με απόλυτη ειλικρίνεια, με φιλικήν εντιμότητα. Η ειλικρίνειά μου και η εντιμότητά μου συνταυτίζονταν με το εθνικό μας συμφέρον και την υπεύθυνη κυβερνητική μας γραμμή…».
Τότε, λοιπόν, το 1940 λειτούργησε αυτό που ονομάζει ο Στρατής Μυριβήλης «Εθνική Συνείδηση». Και συνεχίζει ο ίδιος: «…Τι είναι λοιπόν αυτή η δύναμη που τη λέμε “Εθνική Συνείδηση”; Είναι αυτή που εμφανίζεται σε μιαν ώρα που δεν την ξέρει κανείς, όταν ξαφνικά ακουστή η φοβερή καμπάνα της Μοίρας, να σημαίνη τα ριζικά των λαών. Τότε, τα άτομα που αποτελούν την εθνικήν ολότητα, πετούν θεληματικά ένα μεγάλο μέρος από τα προνόμια και τα προσωπικά γνωρίσματα της ψυχικής των φυσιογνωμίας, που έχουν καταχτήσει μέσα στην κοινωνική ζωή. Υποταγμένα σε μιαν ακατανίκητη κεντρομόλο δύναμη, τα ασύνδετα και κονιορτοποιημένα άτομα αναζητούν τον πυρήνα της ομογένειας, κινημένα από το αρχαίο ένστικτο της άμυνας. Πυκνώνουνται εκεί γύρω στο εθνικό κέντρο, και ενσωματώνουνται, όσο μπορούν πιο αδιάσπαστα, για να δώσουν το μεγάλο “παρών” μπροστά στον κίνδυνο. Ένας λαός, ένα έθνος, έχει τόσο περισσότερα βιολογικά νιάτα όσο πιο γρήγορα θα μπορέσει να κάνη τα άτομα που το αποτελούν να προσαρμοσθούν στην ομαδικήν ολότητα. Από το “εγώ” στο “εμείς”…».
Ώρα να εμφανισθεί η «Εθνική Συνείδηση», αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται και ο Εθνικός Ηγέτης, όπως το 1940, που θα οδηγήσει τον λαό από το «εγώ» στο «εμείς», και τέτοιος δεν αναφαίνεται στον ορίζοντα. Αναζητείται ο ερχόμενος.