Έκρηξη στην Παλαιστίνη

Οι Ισραηλινοί με πόνο και κόστος αίματος διαπιστώνουν ότι όσους τοίχους και να σηκώσουν, το πρόβλημα κάτω από το χαλί δεν μπαίνει και ότι η ασφάλεια και η σταθερότητα απαιτούν να δίνεται προοπτική και δυνατότητα αξιοπρεπούς επιβίωσης και στις δύο πλευρές. Γιατί μπορεί να περιτοίχισαν τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα για να κρατήσουν μακριά τους επικίνδυνους «τρομοκράτες», αλλά τώρα οι επιθέσεις έρχονται από τους Παλαιστινίους που ζουν στα ισραηλινά εδάφη. Τους ισραηλινούς Άραβες και τους εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστινίους της ανατολικής Ιερουσαλήμ που ζουν εγκλωβισμένοι στα πατρογονικά τους εδάφη μεν, αλλά με άδειες παραμονής που ανά πάσα στιγμή μπορούν να ανακληθούν.

Η διχαστική πολιτική που συνειδητά προώθησε ο Νετανιάχου από την επανεκλογή του το 2009 και έπειτα δυναμίτισε την όποια δυνατότητα συνύπαρξης των δύο λαών. Η συνειδητή πριμοδότηση της πιο ακραίας ισραηλινής Δεξιάς, το μπλοκάρισμα κάθε λύσης, η δημιουργία ενός καθεστώτος χειρότερου από το Απαρτχάιντ, ο ανοικτός ρατσισμός και ο ευτελισμός της αξίας των ζωών των Παλαιστινίων, και, τέλος, η κρατική υποστήριξη των εποικιστών οδήγησαν σε έκρηξη. Θρυαλλίδα που κινητοποίησε το νέο κύμα βίας: Το καθεστώς του τεμένους Αλ Άκσα.

Η προσπάθεια των Ισραηλινών να αλλάξουν το καθεστώς του Αλ Άκσα

Το τέμενος του Αλ Άκσα είναι χτισμένο στην τοποθεσία που οι Ισραηλινοί αποκαλούν Όρος του Ναού και όπου, χιλιάδες χρόνια πριν, ήταν χτισμένος ο Ναός του Σολομώντα. Για τη μουσουλμανική θρησκεία είναι ο τρίτος ιερότερος τόπος ανά τη Γη. Το Ισραήλ κατέλαβε την τοποθεσία το 1967, αλλά το τέμενος Αλ Άκσα λειτουργεί υπό ειδικό καθεστώς. Διοικείται από το ισλαμικό βακούφι της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και βρίσκεται υπό την υψηλή προστασία του εκάστοτε βασιλιά της Ιορδανίας. Πιστοί άλλων θρησκειών μπορούν να επισκεφθούν τον περιβάλλοντα χώρο, αλλά απαγορεύεται να προσευχηθούν.

Διαχρονικό αίτημα της ισραηλινής σιωνιστικής Ακροδεξιάς είναι να επιτραπεί σε εβραίους πιστούς η προσευχή στο Όρος του Ναού. Διακαής πόθος, που σπανίως εκφράζεται ανοικτά από δημόσιους λειτουργούς, να κατεδαφιστούν τα ισλαμικά μνημεία και να ξαναχτιστεί εβραϊκός ναός ανάλογης λαμπρότητας του πρωταρχικού.

Η πρώτη επίσημη αμφισβήτηση του καθεστώτος του Αλ Άκσα έγινε το 2000 από τον τότε αρχηγό της αντιπολίτευσης, Αριέλ Σαρόν. Η επίσκεψή του στο τέμενος ως επικεφαλής αντιπροσωπείας του Λυκούντ που συνοδευόταν από εκατοντάδες ισραηλινούς αστυνομικούς, ήταν και το φυτίλι που άναψε τη φωτιά της δεύτερης ιντιφάντα, που διήρκεσε ως το 2005 προκαλώντας χιλιάδες νεκρούς. Δεύτερη, στη λαμπρή αυτή λίστα, έρχεται η κυβέρνηση Νετανιάχου, υπουργοί της οποίας αμφισβητούν ανοικτά το καθεστώς του τεμένους και επισκέπτονται τον χώρο, επικεφαλής φανατικών ακτιβιστών, προκειμένου να προσευχηθούν. Αποκορύφωμα η επιδρομή της αστυνομίας με δακρυγόνα και χειροβομβίδες κρότου – λάμψης στο εσωτερικό του τεμένους τον Σεπτέμβριο που μας πέρασε, ενώ τα επίσημα στοιχεία των ισραηλινών αρχών δείχνουν ότι από το 2014 και έπειτα υπάρχει μια κάθετη αύξηση του περιορισμού της πρόσβασης για τους μουσουλμάνους πιστούς και μια αντίστοιχη αύξηση των εβραίων επισκεπτών.

Η πεποίθηση ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου είναι αποφασισμένη να αλλάξει το καθεστώς του Αλ Άκσα διαμοιράζοντας, σε πρώτη φάση, τον χώρο ανάμεσα σε Εβραίους και μουσουλμάνους (όπως έχει συμβεί και σε άλλους ιερούς μουσουλμανικούς τόπους της Παλαιστίνης), είναι που πυροδότησε και το πρόσφατο κύμα ταραχών.

Κανένας Ισραηλινός ασφαλής, πουθενά

Οι πρόσφατες επιθέσεις με μαχαίρι εναντίον ισραηλινών πολιτών έχουν πυροδοτήσει ένα κλίμα τρομακτικής έντασης και μεγάλης ανασφάλειας, όχι μόνο στον ισραηλινό πληθυσμό αλλά και στις αρχές. Πλήθος εβραίοι πολιτικοί έχουν συστήσει στους ισραηλινούς πολίτες να οπλοφορούν και να πυροβολούν κάθε άτομο που θα αποπειραθεί να τους επιτεθεί. Οι δυνάμεις ασφαλείας πυροβολούν κάθε πραγματικό ή υποτιθέμενο δράστη ακόμη και όταν αυτός έχει αφοπλιστεί και στις ταραχές ελεύθεροι στοχευτές αλλά και στρατιώτες πυροβολούν με πραγματικά πυρά εναντίον παλαιστινίων διαδηλωτών. Ενδεικτικοί της πραγματικής παράνοιας που επικρατεί είναι το λυντσάρισμα από εβραίους εποίκους και ο θάνατος ενός πρόσφυγα από την Ερυθραία που νόμιζαν ότι είναι Παλαιστίνιος και η εκτέλεση ενός ισραηλινού πολίτη από ισραηλινούς στρατιώτες, όταν συνεπλάκη μαζί τους γιατί αρνήθηκε να περάσει από έλεγχο.

Υπάρχει μια σειρά καταλυτικών διαφορών τόσο στις επιθέσεις κατά Ισραηλινών όσο και στις διαδηλώσεις που σημειώνονται αυτή την περίοδο: Κατ’ αρχάς, οι δράστες δεν φαίνονται να ανήκουν σε καμία οργάνωση. Δεν είναι ενταγμένοι ή δικτυωμένοι. Δρουν ως «μοναχικοί λύκοι» και είναι συνήθως εφηβικής ή νεαρής ηλικίας. Χρησιμοποιούν χαμηλής τεχνολογίας μέσα, μαχαίρια και κατσαβίδια πιο πρόσφατα, αυτοκίνητα που έριχναν σε στάσεις λεωφορείων όλο τον προηγούμενο χρόνο. Όσον αφορά τώρα τις διαδηλώσεις, και εκεί δεν υπάρχουν στοιχεία ότι αρχικά υποκινήθηκαν από τη Χαμάς ή τη Φατάχ, αλλά εκτιμώνται ως αυθόρμητη, «από τα κάτω» κινητοποίηση. Σημαντική είναι η συμμετοχή των γυναικών και των εφηβικής, ή ακόμη και παιδικής, ηλικίας κοριτσιών.

Πρωταγωνιστής στις κινητοποιήσεις είναι η νεότερη γενιά, που τόσο οι Ισραηλινοί όσο και οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι την είχαν ξεγραμμένη, καθώς θεωρούσαν ότι ήταν απολίτικη και απαθής. Όμως το σβήσιμο κάθε ελπίδας για προσωπική ή και εθνική ανάπτυξη και προκοπή, το ασφυκτικό καθεστώς κάτω από το οποίο είναι υποχρεωμένοι να ζουν και οι διαρκείς ταπεινώσεις που υφίστανται στην καθημερινότητά τους γαλούχησαν άλλη μια γενιά που αντιστέκεται. Όμως αυτή τη φορά είναι μια μορφωμένη γενιά που δεν άγεται και φέρεται από ιδεολογικές ή θρησκευτικές γραμμές.

Η Χαμάς προσπαθεί εκ των υστέρων να καπελώσει τη νέα αυτή κινητοποίηση, προσδοκώντας, μεταξύ άλλων, το σπάσιμο, εξαιτίας του έκρυθμου κλίματος, της συνεργασίας ασφαλείας ανάμεσα στους Ισραηλινούς και την παλαιστινιακή αρχή που θα της επιτρέψει ξανά να επεκταθεί και να είναι ενεργή στη Δυτική Όχθη.

Προσπάθειες για λύση

Ύστερα από μια τετράωρη συνάντηση με τον ισραηλινό πρωθυπουργό στο Βερολίνο, ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Κέρι, την Πέμπτη, δήλωσε συγκρατημένα αισιόδοξος. Στην κατεύθυνση της εξομάλυνσης κινούνται και οι Ευρωπαίοι, συνιστώντας και στις δύο πλευρές αποφυγή εμπρηστικών δηλώσεων. Οι Αμερικανοί ζητούν από τους Ισραηλινούς να κάνουν βήματα που θα πείσουν τον παλαιστινιακό πληθυσμό ότι το καθεστώς του τεμένους Αλ Άκσα θα παραμείνει ως έχει. Ο Νετανιάχου, από την άλλη, τους ζητά να πιέσουν τον ηγέτη της παλαιστινιακής αρχής, Αμπάς, και τον βασιλιά της Ιορδανίας να υποστηρίξουν δημόσια ότι το καθεστώς του Αλ Άκσα δεν απειλείται. Όμως ακόμη και αν όλα αυτά τα μέτρα παρθούν, δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα ότι οι ταραχές θα σταματήσουν και δεν θα εξελιχθούν σε μια τρίτη ιντιφάντα. Όπως, επίσης, ακόμη και αν οι ταραχές σταματήσουν τώρα, δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα (μάλλον το αντίθετο) ότι δεν θα ξαναρχίσουν σύντομα.

Από την άλλη, η ισραηλινή κυβέρνηση έχει δρομολογήσει ακόμη σκληρότερα μέτρα καταστολής. Όμως η καταστολή θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη ριζοσπαστικοποίηση. Ενώ, την ίδια στιγμή, δεν υπάρχει καμία ελπίδα για μια αποτελεσματική, διεθνή πρωτοβουλία εξεύρεσης λύσης. Ο Πρόεδρος Ομπάμα, έχοντας μόλις έναν χρόνο μέχρι την αποχώρησή του και μετά την παταγώδη αποτυχία της πρωτοβουλίας Κέρι το 2014, αναμένεται να εμπλακεί ξανά στον «επικίνδυνο βάλτο» του Παλαιστινιακού. Η βόμβα του Συριακού που πρέπει να αντιμετωπιστεί και οι κακές του σχέσεις με τον Νετανιάχου συνηγορούν περαιτέρω στην απροθυμία του. Από την άλλη, και στο εσωτερικό, ο μεν Αμπας είναι απολύτως απονομιμοποιημένος και αδύναμος, με τα 2/3 των Παλαιστινιών να επιθυμούν την αποχώρησή του, ενώ ο ισραηλινός πρωθυπουργός εκτιμά ότι ο επόμενος αμερικανός Πρόεδρος, δημοκρατικός ή ρεπουμπλικάνος, θα έχει ευμενέστερη διάθεση απέναντι στον ίδιο και το Ισραήλ. Το αν έχει δίκιο ή άδικο, θα το κρίνει η Ιστορία. Ενώ οι χιλιάδες των νεκρών θα αυξάνονται.