Η Τουρκία προ σοβαρών προκλήσεων

Τα τραγικά πρόσφατα γεγονότα της τρομοκρατικής ενέργειας στον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Άγκυρας, με εκατοντάδες θύματα, έστρεψαν και πάλι τη διεθνή προσοχή προς τη γείτονα χώρα, με πολλά ερωτηματικά τόσο για την τρομοκρατική ενέργεια αυτή καθ’ εαυτή όσο και για τις δυνατές επιπτώσεις στο εσωτερικό της χώρας και την ευρύτερη περιοχή, ως θεάτρου εμφυλίων πολέμων, γεωπολιτικών ανταγωνισμών και πιθανών ανακατατάξεων. Μέχρι στιγμής, καμιά οργάνωση δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για το τρομοκρατικό χτύπημα. Κατά συνέπεια, μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν για τους πιθανούς δράστες και τις επιδιώξεις τους. Από κυβερνητικούς και προεδρικούς κύκλους επιχειρήθηκε να ενοχοποιηθεί το ISIS, χωρίς όμως απτά αποδεικτικά στοιχεία. Μέρος του τουρκικού Τύπου το αποδίδει σε Κούρδους του ΡΚΚ, συνδυάζοντας το γεγονός με την ειρηνική διαδήλωση που πραγματοποιούνταν στην περιοχή, με βασικό σπόνσορα το φιλοκουρδικό HDP. Αν δεν αναληφθεί η ευθύνη από κάποια οργάνωση ή δεν προκύψουν αποκαλυπτικά στοιχεία για τον δράστη ή τους δράστες, τότε όλα θα καλυφθούν, ως συνήθως συμβαίνει, από ένα πέπλο μυστηρίου και θα αφεθούν στη λήθη του χρόνου. Όμως το τραγικό γεγονός μοιραία θα συνδεθεί με την Προεδρία του Ταγίπ Ερντογάν, ενός πραγματικά χαρισματικού πολιτικού ηγέτη, που ανέβασε το κύρος της χώρας του εντάσσοντας την Τουρκία στους G20, δηλωτικό, επίσης, οικονομικής και πολιτικής ισχύος. Αν μάλιστα είχε αποχωρήσει από την πολιτική ζωή ως πρωθυπουργός, πιθανότατα θα έμενε στην Ιστορία ως ο μεγαλύτερος ηγέτης στη σύγχρονη Τουρκία μετά τον Κεμάλ Ατατούρκ. Η τρομοκρατική ενέργεια καταδικάσθηκε από όλες τις χώρες και ασφαλώς από την ΕΕ, συνοδεύτηκε ωστόσο από κάποιες αιχμές κατά της τουρκικής Προεδρίας. Η πολυπραγμοσύνη και η μεγαλομανία που αποδίδονται στον τούρκο Πρόεδρο είχαν αρχίσει να ενοχλούν πολλούς στη Δύση. Το ίδιο και η επαμφοτερίζουσα στάση του στο Συριακό, πότε συντασσόμενος με τον Άσαντ και πότε εμφανιζόμενος ως πολέμιός του. Ίδια περίπου συμπεριφορά του καταλογίζεται και έναντι του ISIS, με πολλά ερωτηματικά ως προς τις πραγματικές προθέσεις της Τουρκίας. Στον ίδιο βαθμό, ερωτηματικά προκαλούσε και εξακολουθεί να προκαλεί ακόμη και μέσα στην Τουρκία ο νεοθωμανισμός που κυριαρχεί ως δόγμα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, στη βάση «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», που υποκρύπτει ηγεμονικές φιλοδοξίες. Αναμφίβολα, ο νεοθωμανισμός έχει στόχο να καταστεί και να αναγνωρισθεί η Τουρκία ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη. Στην πράξη ο νεοθωμανισμός, πνευματικό δημιούργημα του καθηγητή, πρώην υπουργού Εξωτερικών και σημερινού πρωθυπουργού Αχμ. Νταβούτογλου, λειτούργησε αντίστροφα. Οι σχέσεις της Τουρκίας με πολλές γειτονικές χώρες οξύνθηκαν, ενώ έναντι της Ελλάδας δεν σταμάτησαν οι προκλήσεις και η αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο. Επιπλέον, η Τουρκία δεν έγινε διόλου διαλλακτικότερη στο Κυπριακό. Πρόσθετα, ο νεοθωμανισμός μπορεί να θεωρηθεί ότι απομάκρυνε και την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Από τη στιγμή που δινόταν η εντύπωση ότι η Άγκυρα ήθελε να επιβάλει τους δικούς της όρους για πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και άφηνε να εννοηθεί ότι προτιμάει μια sui generis συνεργασία με την ΕΕ. Πολλοί αναλυτές διερωτώνται αν η τρομοκρατική ενέργεια θα επηρεάσει ή όχι την εσωτερική πολιτική ζωή στην Τουρκία. Ορισμένοι εκτιμούν ότι ήδη δρομολογείται η μετά Ερντογάν εποχή. Θα αναβιώσει το βαθύ κράτος των στρατιωτικών και άλλων παρασκηνιακών δυνάμεων, το οποίο ο σημερινός Πρόεδρος είχε κατορθώσει να εξουδετερώσει ή τουλάχιστον να περιορίσει σημαντικά; Το βαθύ κράτος ουδέποτε παραδέχθηκε ή ανέχθηκε την ύπαρξη κουρδικού προβλήματος -οι Κούρδοι ήταν απλά ορεσίβιοι Τούρκοι-, σε αντίθεση με τον Ερντογάν, ο οποίος επέδειξε μετριοπαθέστερη πολιτική απέναντί τους. Δεν αποκλείεται το πολιτικό τοπίο στην Τουρκία να αλλάξει άρδην. Ακόμα και να προκληθεί αναζωπύρωση του Κουρδικού, επηρεαζόμενο και από τις εξελίξεις στις όμορες χώρες με κουρδικούς πληθυσμούς, κυρίως Συρία και Ιράκ. Όποιες και να είναι τελικά οι εξελίξεις, η Ελλάδα οφείλει να ακολουθήσει σώφρονα στάση έναντι της Τουρκίας. Η καλλιέργεια και η διατήρηση καλών διμερών σχέσεων είναι προς το συμφέρον και των δύο λαών. Το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το πλέον κατάλληλο για να εκφρασθούν συλλογικές θέσεις. Πολύ καλή ήταν η χειρονομία του έλληνα πρωθυπουργού, που ζήτησε την τήρηση ενός λεπτού σιγής από τη Βουλή των Ελλήνων εις μνήμην των θυμάτων του τρομοκρατικού συμβάντος και την καταδίκη του. Αντίστοιχα θετική ήταν και η επικοινωνία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και του υπουργού Εξωτερικών κ. Νίκου Κοτζιά με τους ομολόγους τους, όπως και μεταξύ του πρέσβη κ. Δ. Χρονόπουλου, αρμόδιου διευθυντού του υπουργείου Εξωτερικών για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με τον εδώ τούρκο πρέσβη.