Χοντραίνει το παιχνίδι στη Συρία

Η ενεργή πλέον ανάμειξη της Ρωσίας στο Συριακό, που περνά από την οικονομική και υλικοτεχνική στήριξη του καθεστώτος Άσαντ στην άμεση εμπλοκή των στρατιωτικών της δυνάμεων (αεροπορικών και ναυτικών για αρχή), βάζει τέλος στα όνειρα θερινής νυκτός, ότι μπορεί να υπάρξει στρατιωτική λύση. Και ο διπλωματικός πυρετός εντείνεται. Κεντρικό ζήτημα που μπλοκάρει κάθε προσπάθεια για εξεύρεση λύσης: Η μοίρα του Μπασάρ Αλ Άσαντ.

Οι Ρώσοι και οι Ιρανοί

Παρότι στο εσωτερικό του Ιράν υπάρχουν ακόμη συγκρούσεις και αμφιθυμία για μια πιθανή συνεργασία της χώρας με τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη λύση του Συριακού, η Τεχεράνη έχει, εδώ και καιρό, δείξει ότι είναι ανοικτή να συζητήσει μια πολιτική λύση. Έχει δε, ήδη καταθέσει σχέδιο ειρήνευσης στον ΟΗΕ. Το μέλλον του Άσαντ, όμως, εμπόδισε την περαιτέρω πρόοδο της προσπάθειας αυτής.

Το Κρεμλίνο συζητά επίσης εδώ και καιρό διάφορα σχέδια για την αποκλιμάκωση της κρίσης, δίνοντας κατά καιρούς αντιτιθέμενα μηνύματα για τη σφοδρότητα ή μη της επιθυμίας του για τη διατήρηση του σύριου δικτάτορα στην εξουσία. Όμως ο ρώσος Πρόεδρος αποφάσισε τελικά να ξεκαθαρίσει τα πράγματα, στέλνοντας, για αρχή, ρώσικα στρατιωτικά αεροσκάφη, επανδρωμένα και μη, στη Συρία και δηλώνοντας, σε συνέντευξη που θα παρουσιαστεί σήμερα στο αμερικανικό δίκτυο CBS, ότι θα υπερασπιστεί το καθεστώς Άσαντ.

Τόσο για τη Ρωσία, όσο και για το Ιράν, η διατήρηση της επιρροής τους στη Συρία είναι εξαιρετικά σημαντική, για γεωστρατηγικούς αλλά και πολιτικούς λόγους. Δεν υπάρχει, λοιπόν, καμία περίπτωση να συναινέσουν σε κάποιο σχήμα λύσης αν δεν διασφαλίζεται, όχι μόνον η επιβίωση των σύριων συμμάχων τους (Αλεβίτες, Χριστιανοί και άλλες μειονότητες, που έχουν στοιχηθεί με το καθεστώς Άσαντ), αλλά και η διασφάλιση ότι θα έχουν σημαντικό έλεγχο στη διακυβέρνηση του όποιου κρατικού μορφώματος προκύψει.

Οι Αμερικανοί και οι σουνίτες σύμμαχοί τους

Η έμφαση στην Ουάσινγκτον αυτή την εβδομάδα ήταν στη δημόσια παραδοχή, ότι το πρόγραμμα για την εκπαίδευση από τους Αμερικανούς μιας δύναμης σύριων ανταρτών που θα μπορούσε με αξιώσεις να αντιμετωπίσει τόσο τους τζιχαντιστές, όσο και τα στρατεύματα του καθεστώτος της Δαμασκού απέτυχε παταγωδώς. Οι ασκοί του Αιόλου άνοιξαν και η διαμάχη για την πολιτική του Προέδρου Ομπάμα στη Μέση Ανατολή βρέθηκε στο στόχαστρο με τους περισσότερους να τον κατηγορούν είτε για ατολμία (δεν επενέβη στρατιωτικά κατά του καθεστώτος Άσαντ), είτε για λάθος στρατηγική (η Ουάσινγκτον δεν είχε σαφείς στόχους και δεν μπόρεσε να ελέγξει τους συμμάχους της στην περιοχή). Το βέβαιο είναι ότι οι Αμερικανοί πλέον μετακινούνται από την απαίτησή τους για άμεση αποπομπή του Άσαντ και επικεντρώνονται στην αποκλιμάκωση της σύγκρουσης. Αυτοί που είναι δύσκολο να πειστούν είναι οι σουνίτες σύμμαχοί τους, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρες που έχουν δαπανήσει δισεκατομμύρια για την υποστήριξη των ισλαμιστών ανταρτών καθώς ήλπιζαν ότι η πτώση της Δαμασκού θα έβαζε τέλος στον σιιτικό άξονα Τεχεράνης – Δαμασκού – Χεζμπολά στον Λίβανο και θα οδηγούσε στην κυριαρχία των Σουνιτών σε όλη τη Μέση Ανατολή. Όμως οι επαφές αξιωματούχων των χωρών αυτών με τους Ρώσους και τα συχνά ταξίδια στη Μόσχα, όλη την τελευταία περίοδο, δείχνουν ότι αρχίζουν να βάζουν νερό στο κρασί τους.

Το ευρωπαϊκό στρατόπεδο

Έκπληξη προκάλεσε την εβδομάδα που μας πέρασε η δήλωση της γερμανίδας καγκελαρίου ότι οι Ευρωπαίοι θα συζητήσουν με όλους, περιλαμβανομένου και του Άσαντ, προκειμένου να βρεθεί λύση. Τόσο γιατί η Γερμανία παραδοσιακά παραχωρούσε τον πρώτο ρόλο σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής στο Παρίσι, όσο και γιατί είναι συνήθως ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Σταϊνμάγερ, που αναγγέλλει τις κατευθύνσεις και τις αλλαγές της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής. Η συζήτηση για περισσότερο ρεαλισμό έχει ξεκινήσει εδώ και κάποιο διάστημα από το Λονδίνο, αλλά ήταν και ο αυστριακός υπουργός Εξωτερικών που διακήρυξε την ανάγκη για μια στροφή στον πραγματισμό στο συριακό ζήτημα. Αναφανδόν κατά του Άσαντ παραμένει το Παρίσι με τον Πρόεδρο Ολάντ να δηλώνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση στη Συρία που να περιλαμβάνει την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία. Να σημειωθεί ότι το Παρίσι έχει διακηρύξει ότι θα ξεκινήσει βομβαρδισμούς κατά των τζιχαντιστών στη Συρία, όπως και ότι ήδη από το 2013 επιθυμούσε να προχωρήσει στην κίνηση αυτή αλλά είχε εμποδιστεί από την κάθετη αντίθεση της Ουάσινγκτον και του Λονδίνου.

Το βέβαιο είναι ότι η πίεση που οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές ασκούν στο εύθραυστο πλέον ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα σπρώξει τις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες στην αναζήτηση λύσης, με κάθε τρόπο, (άραγε και με κάθε κόστος;), για τον πόλεμο στη Συρία.

Όμως μια λύση στη Συρία δεν θα βάλει τέλος στις προσφυγικές ροές. Ήδη ο ΟΗΕ ανακοίνωσε ότι στο Ιράκ, ως το τέλος του χρόνου, 10.000.000 άνθρωποι θα χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια και ότι αν ο ιρακινός στρατός ξεκινήσει επιχείρηση για την ανακατάληψη της Μοσούλης από τους ισλαμιστές θα υπάρξει προσφυγικό κύμα 500.000 ανθρώπων.

Η αναβάθμιση της Άγκυρας

Η Άγκυρα βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να αντιμετωπίζει την παταγώδη αποτυχία της πολιτικής της στο Συριακό, που την έχει επιβαρύνει με τη φιλοξενία 2.000.000 προσφύγων, τη μεγάλη επιδείνωση της οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας στη ΝΑ Τουρκία και την πιθανότητα δημιουργίας ενός κουρδικού κράτους ή μιας νέας αυτόνομης κουρδικής περιοχής στη Συρία.

Η δήλωση Ερντογάν, μετά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Μόσχα, ότι υπάρχει η πιθανότητα ο Άσαντ να συμμετάσχει σε μια μεταβατική λύση για την ειρήνευση στη Συρία (και άρα να παραμείνει στην εξουσία ή να τη μοιραστεί με την αντιπολίτευση), καταδεικνύει μια στροφή 180 μοιρών. Και οι ενδείξεις στην Άγκυρα είναι ότι ο τούρκος Πρόεδρος αποπειράται ήδη να «φορτώσει» την αποτυχία στον πρωθυπουργό και πρώην υπουργό Εξωτερικών Νταβούτογλου.

Παρόλα αυτά, η Τουρκία είναι απαραίτητη στους Ευρωπαίους, προκειμένου να καμφθούν οι δραματικές προσφυγικές ροές. Εξάλλου, όλη την τελευταία περίοδο υπήρξαν δημοσιεύματα και αναλύσεις που υποστήριζαν ότι οι τουρκικές αρχές ενθάρρυναν τη μετακίνηση των προσφύγων προς την Ευρώπη, προκειμένου να ασκήσουν πίεση για μια διεθνή επέμβαση στη Συρία.

Και ήδη, ο πρωθυπουργός Νταβούτογλου με επιστολή του στους ευρωπαίους εταίρους του πρότεινε, ως λύση στο Προσφυγικό, τη δημιουργία της ουδέτερης ζώνης στο εσωτερικό της Συρίας, που η Τουρκία διακαώς επιθυμεί. Οι Ευρωπαίοι «δεν τσίμπησαν» καθώς γνωρίζουν ότι κύριος στόχος των Τούρκων είναι να εμποδίσουν τους Κούρδους να καταλάβουν τα εδάφη αυτά και να ενώσουν τα καντόνια τους στη Συρία, όπως και ότι στην περιοχή αυτή δεν είναι δυνατό να φιλοξενηθούν με ασφάλεια μεγάλοι προσφυγικοί πληθυσμοί.

Όμως, η Τουρκία θα παζαρέψει σκληρά για να κρατήσει τους πρόσφυγες στο έδαφός της μακριά από τις ελληνικές ακτές και τα ευρωπαϊκά εδάφη. Το 1 δισ. ευρώ, που οι Ευρωπαίοι ήδη δεσμεύθηκαν να διαθέσουν για τους σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία, θα είναι μόνον η αρχή καθώς η Άγκυρα είναι βέβαιο ότι θα πιέσει για κάθε είδους πολιτικά ανταλλάγματα.

Ακόμη όμως και σε αυτή την περίπτωση, είναι εξαιρετικά αβέβαιο το κατά πόσο οι Τούρκοι μπορούν αποτελεσματικά να εμποδίσουν τους πρόσφυγες. Όλα τα στοιχεία που έχουν στα χέρια τους ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναφέρουν ότι ήδη από την άνοιξη υπήρξε μια μαζική ψυχολογική αλλαγή στους πληθυσμούς των σύριων προσφύγων στις όμορες της Συρίας χώρες, όπου πλέον νιώθουν ότι το ταξίδι στην Ευρώπη είναι η μόνη λύση για την επιβίωσή τους. Επιπλέον εκτιμάται ότι στο δίκτυο των παράνομων διακινητών στην Τουρκία εμπλέκονται 30.000 άνθρωποι, γεγονός που κάνει ιδιαίτερα δύσκολη την εξάρθρωσή του.