Στα ζάρια παίζει την Τουρκία ο Ερντογάν

Η εκτίμηση του σημερινού Προέδρου της Τουρκίας είναι ότι υπεύθυνο για την ήττα του είναι το φιλοκουρδικό HDP, ο πρώτος κουρδικός πολιτικός σχηματισμός που κατόρθωσε να υπερβεί το όριο του 10%. Οι βουλευτικές έδρες που κέρδισαν οι Κούρδοι στέρησε από το ΑΚΡ τη δυνατότητα αυτοδυναμίας και από τον Ερντογάν το όνειρο ότι θα άλλαζε το Σύνταγμα, δημιουργώντας ένα απολυταρχικής λογικής προεδρικό σύστημα που θα του έδινε υπερεξουσίες που θα ζήλευαν ακόμη και οθωμανοί σουλτάνοι.

Δρομολογώντας την ένταση

Από τον Ιούνιο και έπειτα ο Ταγίπ Ερντογάν εργάστηκε σκληρά προς δύο κατευθύνσεις: Καταρχήν το μπλοκάρισμα, με κάθε τρόπο του σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας από το AKP και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ώστε να γίνουν νέες πρόωρες εκλογές τον Νοέμβριο. Κατά δεύτερον, την με κάθε τρόπο δημιουργία έντασης και όξυνσης με τον κουρδικό παράγοντα ώστε να βρεθεί το πρόσχημα για να μπει ταφόπλακα στην ειρηνευτική διαδικασία και να υπάρξουν ξανά ένοπλες συγκρούσεις. Στόχος, η πλήρης απονομιμοποίηση του HDP και του νέου, δημοφιλούς ηγέτη του, Σελαχετίν Ντεμιρτάς, η προσέλκυση της ψήφου των εθνικιστών και η δημιουργία φόβου στην κοινή γνώμη, ώστε ψήφοι που είχαν κατευθυνθεί προς το φιλοκουρδικό κόμμα να επιστρέψουν στο ΑΚΡ (που θα παρουσιαζόταν ως ο μόνος εγγυητής της σταθερότητας και της ειρήνης στη χώρα).

Η πολύνεκρη βομβιστική επίθεση του ΙΚ κατά κούρδων ακτιβιστών στο Σουρούτς, στα τέλη Ιουνίου, και η δολοφονία δύο τούρκων αστυνομικών από το ΡΚΚ ως αντίποινα (θεωρούν ότι οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας και οι μυστικές υπηρεσίες συνεργάζονται με τους τζιχαντιστές) του έδωσαν τη χρυσή ευκαιρία. Ανακοίνωσε διμέτωπο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, του ΙΚ σε Συρία και Τουρκία (όπου ο τουρκικός στρατός έχει κάνει ελάχιστα) και του ΡΚΚ σε Τουρκία και Βόρειο Ιράκ (όπου έχει επιδειχθεί αξιοσημείωτος ζήλος).

Η ΝΑ Τουρκία καίγεται

Σε αντίδραση δεκαπέντε περιφέρειες στη ΝΑ Τουρκία κήρυξαν αυτονομία, έξι δήμαρχοι εκλεγμένοι με το HDP συνελήφθησαν και τα μέλη του HPG, της νεολαίας του ΡΚΚ, έσκαψαν χαρακώματα και έστησαν οδοφράγματα προκειμένου να εμποδίσουν την είσοδο της τουρκικής αστυνομίας στις πόλεις τους. Οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας ξεκίνησαν επιχειρήσεις ανακατάληψης με κομβόι τεθωρακισμένων οχημάτων, κήρυξαν απαγόρευση κυκλοφορίας όπως και απαγόρευση εισόδου και εξόδου, είτε από συγκεκριμένες συνοικίες, είτε από ολόκληρες πόλεις. Στο κέντρο των συγκρούσεων που ακολούθησαν βρέθηκαν οι άμαχοι, με την πόλη του Τσιζρέ να κινδυνεύει να ανακηρυχθεί ως το «τουρκικό Κομπάνι».

Στo Τσιζρέ ισχύει ήδη από τις 4 Σεπτεμβρίου όχι μόνο πλήρης απαγόρευση της κυκλοφορίας αλλά και απαγόρευση της εισόδου και εξόδου από την πόλη. Υπάρχουν ήδη 20 άμαχοι νεκροί (κυρίως γυναίκες και παιδιά), το ρεύμα, το νερό και το τηλέφωνο έχουν κοπεί από τις δυνάμεις ασφαλείας, υπάρχουν ελλείψεις σε τρόφιμα, ενώ η πρόσβαση σε νοσοκομείο είναι αδύνατη για τους τραυματίες και οι νεκροί παραμένουν άταφοι, με δεμένα μπουκάλια με πάγο στα σώματα ή σε ψυγεία εμπορικών καταστημάτων, καθώς δεν είναι δυνατή η πρόσβαση στο νεκροταφείο. Παρότι η τουρκική κυβέρνηση επιμένει ότι οι νεκροί είναι μαχητές του ΡΚΚ και υπάρχει μόνο ένας άμαχος νεκρός, όπως και ότι υπάρχει πλήρης πρόβλεψη και φροντίδα για τους περίπου 100.000 κατοίκους της πόλης, διεθνείς οργανισμοί εξέφρασαν την ανησυχία τους, με κορυφαίο το Συμβούλιο της Ευρώπης, που ζήτησε να επιτραπεί σε διεθνείς παρατηρητές η είσοδος στην πόλη. Την Πέμπτη έφτασε στο Τσιζρέ πεζή, μετά από πορεία 100 χλμ. (η αστυνομία σταμάτησε την αυτοκινητοπομπή τους), αντιπροσωπεία του HDP αποτελούμενη από 30 βουλευτές και δύο υπουργούς της υπηρεσιακής κυβέρνησης, με επικεφαλής τον Σελαχετίν Ντεμιρτάς. Τους απαγορεύθηκε η είσοδος στην πόλη, επίσης.

Η καταλυτική αλλαγή σε σχέση με τη δεκαετία του ’90, όπου η σύγκρουση Τουρκίας – ΡΚΚ κορυφώθηκε κοστίζοντας 40.000 νεκρούς (στον μεγαλύτερο αριθμό Κούρδους), ήταν ότι τότε οι επιχειρήσεις διεξάγονταν κυρίως στα βουνά και την ύπαιθρο. Σήμερα, μετά την τότε εκκένωση χιλιάδων κουρδικών χωριών από τον τουρκικό στρατό, ο πληθυσμός έχει συγκεντρωθεί σε αστικά κέντρα. Και εκεί οι οργανώσεις σε πόλεις του ΡΚΚ, που παλαιότερα αποτελούσαν ενδιάμεσο κρίκο επικοινωνίας ανάμεσα στους πολίτες και τους ενόπλους, έχουν πλέον αυτονομηθεί. Κυριαρχούνται από την κουρδική νεολαία που γαλουχήθηκε μέσα από τον πόλεμο της δεκαετίας του ’90, αποτελούν αυτοδύναμες στρατιωτικές ομάδες, είναι πολύ πιο ακραίες και δύσκολο να ελεγχθούν ακόμη και από την ηγεσία του ΡΚΚ. Οπότε, το τουρκικό κράτος είναι πιθανό να βρεθεί αντιμέτωπο με έναν πόλεμο πόλης, σοκάκι με σοκάκι και σπίτι με σπίτι.

Φόβοι για ευρύτερη κλιμάκωση

Ο κίνδυνος ο πόλεμος αυτός να γίνει πραγματικότητα έρχεται όλο και πιο κοντά. Μέχρι σήμερα αστυνομία και στρατός επιχειρούν σε διαφορετικά πεδία, με τον δεύτερο να περιορίζεται στις επιχειρήσεις κατά των κούρδων ανταρτών στο Βόρειο Ιράκ. Όμως υπάρχουν διαρροές για ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στις είκοσι μεγαλύτερες κουρδικές πόλεις της ΝΑ Τουρκίας, προκειμένου να υποστηριχθούν οι επιχειρήσεις της αστυνομίας. Αν αυτό αληθεύει, τότε η ταχεία κλιμάκωση της σύγκρουσης θα είναι μάλλον βέβαιη.

Επιπλέον, μετά τον θάνατο 30 τούρκων στρατιωτών σε επιθέσεις του ΡΚΚ, στις 6 και 8 Σεπτεμβρίου, ξέσπασαν ταραχές στις περισσότερες μεγάλες τουρκικές πόλεις της Δυτικής Τουρκίας και στην Άγκυρα. Ομάδες εθνικιστών έκαψαν γραφεία του HDP, κουρδικές επιχειρήσεις και μαγαζιά, σταμάτησαν λεωφορεία που κατευθύνονταν προς κουρδικές περιοχές, μαχαίρωσαν και προπηλάκισαν όσους υποψιάζονταν ως Κούρδους και προσπάθησαν να εισβάλλουν στα γραφεία της μόνης μεγάλης τουρκικής εφημερίδας που δεν ελέγχεται από τον Ερντογάν, της «Χουριέτ». Στη μεγαλύτερη διάρκεια των επεισοδίων αυτών η αστυνομία ήταν απολύτως απούσα. Και αν το πρώτο αυτό «ξέσπασμα» ήταν, κατά τα φαινόμενα, μεθοδευμένο και ελεγχόμενο, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι σύντομα η κατάσταση δεν θα είναι ανεξέλεγκτη.

Θα του βγει;

Ο πρώτος στόχος του Ερντογάν δε φαίνεται να βγαίνει. Το HDP σε όλες τις μετρήσεις διατηρεί σταθερά το ποσοστό του στο 13%. Το ΑΚΡ φαίνεται να μένει σταθερό με τα όποια «κέρδη» να αφορούν ποσοστά στα όρια του στατιστικού λάθους, με βεβαιότητα όχι ικανά να του χαρίσουν κυβερνητική πλειοψηφία στις εκλογές του Νοεμβρίου. Επιπλέον ένα 56% του πληθυσμού εκτιμά ότι υπεύθυνος για τη σύγκρουση με το ΡΚΚ είναι ο Ταγίπ Ερντογάν.

Σε δύο ακόμη πεδία που θα αφορούσε πιθανά η σύγκρουση με το ΡΚΚ, το μπλοκάρισμα της μελλοντικής δημιουργίας αυτόνομης κουρδικής περιοχής στη Συρία και της αναίρεσης του θετικού διεθνούς κλίματος απέναντι στις κουρδικές ένοπλες δυνάμεις και το ΡΚΚ, επίσης δεν υπάρχουν θετικά αποτελέσματα. Οι βομβαρδισμοί του τουρκικού στρατού κατά των δυνάμεων του ΡΚΚ συνδέονται με κέρδη των τζιχαντιστών στο πεδίο της μάχης σε Ιράκ και Συρία (αφού δυνάμεις που θα μάχονταν εκεί δεσμεύονται στη σύγκρουση με τους Τούρκους), εξέλιξη που έχει εξοργίσει τους Αμερικανούς και προκαλέσει σκεπτικισμό εν γένει στο δυτικό στρατόπεδο. Ο Ερντογάν με τις κινήσεις του κινδυνεύει να προκαλέσει μια, για πρώτη φορά, διεθνοποίηση του κουρδικού ζητήματος της Τουρκίας, με την πιθανότητα η σύγκρουση να λυθεί, αν ξεφύγει σε κλίμακα και έλεγχο, από τον διεθνή παράγοντα, με όχι απαραίτητα θετικό αποτέλεσμα για την Τουρκία. Επιπλέον, το μεγαλύτερό του επίτευγμα, το ότι ανάγκασε τον τουρκικό στρατό να επιστρέψει στα στρατόπεδα, κινδυνεύει να αναιρεθεί, όσο η αστάθεια θα επιτείνεται. Γιατί αν ο τούρκος Πρόεδρος καταφέρει να τινάξει τη χώρα στον αέρα, τότε η γνωστή τουρκική συνταγή, προς «αποκατάστασιν της τάξεως», θα είναι ένα ακόμη πραξικόπημα.