Το νέο κοίτασμα στην αιγυπτιακή ΑΟΖ και οι ευκαιρίες για Λευκωσία και Αθήνα

Σύμφωνα με την ΕΝΙ, το κοίτασμα που βρίσκεται 190 χιλιόμετρα από τις αιγυπτιακές ακτές υπολογίζεται σε 33 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου και όταν καταστεί εκμεταλλεύσιμο, πιθανότατα στο τέλος του 2017, θα μπορέσει να καλύψει σημαντικό μέρος των ενεργειακών αναγκών της Αιγύπτου για τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες.

Για την Αίγυπτο ο εντοπισμός αυτού του τεράστιου κοιτάσματος είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς το Κάιρο και ο Πρόεδρος Σίσι υποχρεώνονται να καταβάλλουν σημαντικούς πόρους για τη στοιχειώδη εξασφάλιση των ενεργειακών αναγκών της χώρας (πολύ συχνά με δάνεια από τη Σαουδική Αραβία). Όμως ακόμη και έτσι δεν επαρκούν οι εισαγόμενες ποσότητες φυσικού αερίου, με αποτέλεσμα να υπάρχουν στις μεγάλες πόλεις της Αιγύπτου παρατεταμένες διακοπές ρεύματος, που αποτελούν και μια από τις βασικές αιτίες λαϊκής δυσαρέσκειας.

Η δυνητική ενεργειακή αυτάρκεια της Αιγύπτου από το 2020 και μετά θα αποτελέσει ένα ισχυρό όπλο στα χέρια του Προέδρου Σίσι, για να κατευθύνει πόρους στη διαμόρφωση νέων δικτύων υποδομών και στην αύξηση της απασχόλησης σε μια χώρα που μαστίζεται από την ανεργία, κυρίως των νέων.

Όμως, οι γεωπολιτικές συνέπειες της ανακάλυψης της ΕΝΙ είναι ιδιαίτερα σημαντικές και αφορούν όλη την Ανατολική Μεσόγειο αλλά και ξεχωριστά το Ισραήλ, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία.

Στο Ισραήλ υπήρξε κατ’ αρχάς παγωμάρα στο άκουσμα της νέας μεγάλης ανακάλυψης. Οι εταιρείες Noble και Delek έχουν υπογράψει προσύμφωνα με την Αίγυπτο για εξαγωγή φυσικού αερίου από τα ισραηλινά κοιτάσματα Tamar και αργότερα από το Leviathan και το κυπριακό κοίτασμα Αφροδίτη. Καθώς οι γνώστες γραφειοκρατικές διαδικασίες της Επιτροπής Ανταγωνισμού του Ισραήλ έχουν καθυστερήσει σημαντικά το πρόγραμμα εκμετάλλευσης του Λεβιάθαν, η πτώση, συγχρόνως, των τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου είχαν δώσει πιο αργούς ρυθμούς στα προγράμματα εκμετάλλευσης των νέων κοιτασμάτων. Και έτσι έπεσε σαν κεραυνός η είδηση της ανακάλυψης του μεγάλου αιγυπτιακού κοιτάσματος, καθώς εκ των πραγμάτων θα τεθεί αργά ή γρήγορα θέμα υλοποίησης των συμφωνιών αυτών.

Η πτώση των μετοχών των δύο εταιρειών ήταν ένα πρώτο δείγμα της αβεβαιότητας που δημιουργείται για το μέλλον των εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο.

Για την Κύπρο είναι πολλαπλές οι προκλήσεις αλλά και οι ευκαιρίες που δημιουργεί το νέο αιγυπτιακό κοίτασμα.

Κατ’ αρχάς, η κυπριακή κυβέρνηση επιχειρεί να διαχειριστεί το τρέχον πρόβλημα της διασφάλισης της υλοποίησης των προσυμφώνων που έχουν υπογραφεί με την Αίγυπτο για την εξαγωγή κυπριακού φυσικού αερίου. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Κύπρο να υλοποιηθούν οι συμφωνίες αυτές, ώστε να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση για την ομαλή συνέχιση του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Ήδη έχουν υπάρξει τηλεφωνικές συνομιλίες του Προέδρου Ν. Αναστασιάδη με τον Πρόεδρο Σίσι, όπου συμφώνα με πληροφορίες δόθηκαν διαβεβαιώσεις από την αιγυπτιακή πλευρά ότι οι συμφωνίες θα υλοποιηθούν κανονικά.

Ιδιαίτερης σημασίας όμως είναι το γεγονός ότι το κοίτασμα που εντόπισε η ΕΝΙ εφάπτεται της οροθετικής γραμμής με την κυπριακή ΑΟΖ, δημιουργώντας βάσιμες προσδοκίες ότι εκτείνεται και στην κυπριακή ΑΟΖ. Τώρα πλέον εξηγείται η σπουδή την οποία είχαν επιδείξει την τελευταία διετία Κάιρο και Λευκωσία για να υπογράψουν μια σημαντική συμφωνία για συνεκμετάλλευση κοιτασμάτων, τα οποία κείνται εκατέρωθεν της γραμμής οριοθέτησης των ΑΟΖ των δύο χωρών.

Βεβαίως δεν θα πρέπει να λησμονείται το γεγονός ότι η Τουρκία ήδη από το 2003 έχει δηλώσει με έγγραφό της στον ΟΗΕ ότι δεν αναγνωρίζει την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου και επανειλημμένα έχει αμφισβητήσει τη συμφωνία αυτή. Ωστόσο περιορίζεται μόνο σε κινήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ, καθώς κάθε πρόκληση προς την Αίγυπτο, ειδικά μετά τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, θα προκαλούσε έντονη και αποφασιστική απάντηση από τον Αιγυπτιακό Στρατό.

Όμως η Τουρκία, ευρισκόμενη σε μια περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας και ενώ έχει επιτύχει την αναστολή των ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ με το πρόσχημα της μη διατάραξης του κλίματος στις διαπραγματεύσεις, έχει μείνει σιωπηλή και δεν έχει σχολιάσει την ανακάλυψη του νέου κοιτάσματος στην αιγυπτιακή ΑΟΖ.

Ήδη από την επόμενη στιγμή άρχισαν και πάλι να διακινούνται τα σενάρια της εξαγωγής του ισραηλινού και κυπριακού φυσικού αερίου με αγωγό μέσω της Τουρκίας. Το σενάριο που διακινείται και από επιχειρηματικά συμφέροντα στο Ισραήλ και στην Τουρκία στηρίζεται στην εκδοχή της ακύρωσης των συμβολαίων εξαγωγής του φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο, οπότε η πλέον πρόσφορη οδός εξαγωγής φυσικού αερίου είναι προς την Τουρκία.

Για να υλοποιηθεί αυτό το σενάριο όμως αποτελεί προϋπόθεση η επίλυση του Κυπριακού και έτσι η πίεση θα είναι διπλή προς την ελληνοκυπριακή πλευρά κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.

Πάντως, παρά τις επιμέρους διαφορετικές επιχειρηματικές στοχεύσεις αλλά και τα διαφορετικά σχέδια αξιοποίησης του φυσικού αερίου, διαμορφώνεται μια «ενότητα» Ισραήλ – Αιγύπτου – Κύπρου, που αφορά και το μείζον θέμα της ασφάλειας. Της δημιουργίας δηλαδή ενός πλαισίου προστασίας των κοιτασμάτων και των υποδομών εξόρυξης και μεταφοράς που θα δημιουργηθούν στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ των τριών χωρών. Και σε αυτό το πλαίσιο ασφάλειας έχει ρόλο και θέση και η Ελλάδα, καθώς αυτός ο άξονας ασφάλειας θα βρίσκει σίγουρη διέξοδο προς τη Μεσόγειο και την Ευρώπη μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας.

Συγχρόνως όμως αναδεικνύεται η ανάγκη επίσπευσης των συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου όσο οι συγκυρίες είναι ευνοϊκές για την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών, που θα εξαλείψει έτσι και ένα σημαντικό τελευταίο εμπόδιο στην ολοκλήρωση αυτού του άξονα ασφάλειας, σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης στην Ανατολική Μεσόγειο.

Κωνσταντίνος Τσάκαλος