Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς όταν το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο

Πράγματι κάθε χρονιά, ένας σημαντικός αριθμός παιδιών ανεξαρτήτως ηλικίας αρνείται να πάει για πρώτη φορά, είτε να συνεχίσει το σχολείο. Είναι ο φόβος για το άγνωστο στα πρωτάκια; Είναι το άγχος του αποχωρισμού από το οικογενειακό περιβάλλον και ιδιαιτέρως από τη μητέρα; Είναι οι αδύναμες σχολικές επιδόσεις για τα μεγαλύτερα παιδιά; Η σχολική βία; Οι αιτίες που δημιουργούν την επίμονη άρνηση για το σχολείο μπορεί να είναι πολλοί ή και ένας συνδυασμός πολλών. Το σίγουρο πάντως είναι ότι πρόκειται για μια αγχογόνο κατάσταση, που βασανίζει τόσο τα παιδιά, όσο και τους γονείς, οι οποίοι μπορεί να νιώθουν πολύ αδύναμοι, ερχόμενοι αντιμέτωποι με την κατηγορηματική δήλωση του παιδιού: «δεν θέλω να πάω σχολείο». Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς, προκειμένου να βοηθήσουν το παιδί να ενταχθεί ή να επανενταχθεί, όσο το δυνατόν ομαλότερα, στο σχολικό περιβάλλον;

Στα παιδιά που θα πάνε για πρώτη φορά σχολείο βοηθάει:

* Να μην επιστρέφει η οικογένεια στο παρά πέντε από τις καλοκαιρινές διακοπές. Είναι βίαιο για το παιδί να μεταβαίνει απότομα από τη μια κατάσταση στην άλλη, η οποία μάλιαστα αποτελεί και μια εντελώς νέα εμπειρία. Μια εύλογη περίοδος προσαρμογής κάνει ομαλότερη αυτή τη μετάβαση και δίνει στο παιδί -αλλά και στο γονέα- το χρόνο που χρειάζεται, προκειμένου να επεξεργαστεί τη νέα συνθήκη, να ενεργοποιήσει το φαντασιακό του και αναπτύξει στρατηγικές αντιμετώπισης.

* Να μιλάμε με ενθουσιασμό στα παιδιά για το σχολείο, τονίζοντας τα θετικά στοιχεία αυτής της εμπειρίας, όπως η απόκτηση νέων φίλων, γνώσεων, το παιχνίδι, η συνεργασία κ.λπ.

* Να αγοράσουμε μαζί με το παιδί τα σχολικά είδη, αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτό την πρωτοβουλία του, καλλιεργώντας την προτίμησή του και ενισχύοντας τη συμμετοχή του.

* Να κάνουμε μαζί μια βόλτα έξω από το σχολείο, λίγες μέρες πριν την έναρξή του. Είναι σημαντικό για το παιδί να έχει μια εικόνα του χώρου, έτσι ώστε να μειωθεί το άγχος. Φυσικά, όταν ξεκινήσει το σχολείο, συνοδεύουμε το παιδί και το διαβεβαιώνουμε ότι θα είμαστε εκεί μια συγκεκριμένη ώρα το μεσημέρι, για να το παραλάβουμε.

* Να μπορέσουμε να αναπτύξουμε το συναίσθημα της εμπιστοσύνης μας προς το παιδί. Η εμπιστοσύνη ότι παρόλες τις πιθανές δυσκολίες που εμπερικλείει αυτή η νέα εμπειρία, το παιδί μπορεί να τα καταφέρει, είναι το πιο ισχυρό «όπλο», με το οποίο μπορεί ο γονέας να εφοδιάσει το παιδί του. Ένα «όπλο», το οποίο χτίζει μέρα με τη μέρα την αυτοεκτίμηση του παιδιού.

Το ζήτημα διαφοροποιείται, όταν αναφερόμαστε σε παιδιά ή εφήβους, οι οποίοι ζητούν να διακόψουν το σχολείο, στο οποίο ήδη πηγαίνουν.

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς ότι η επίμονη άρνηση του παιδιού για το σχολείο, ενώ φαινομενικά μπορεί να οφείλεται σε μια δυσπροσαρμοστικότητα, σε πείσμα, σε κακή συμπεριφορά ή απλώς σε εφηβική επανάσταση, κρύβει συνήθως βαθύτερα αίτια, τα οποία οι γονείς καλούνται να εντοπίσουν. Τα βαθύτερα αυτά αίτια μπορεί να είναι πολλά.

Ένας από τους λόγους, για τον οποίο ένα παιδί αρνείται να πάει σχολείο, μπορεί να είναι οι χαμηλές σχολικές επιδόσεις, λόγω μαθησιακών δυσκολιών. Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι από τους πιο συχνούς λόγους σχολικής άρνησης και αν δεν διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν, το παιδί νιώθει καθημερινά ματαίωση, αποτυχία και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Ακόμη ένας λόγος επιμονής του παιδιού για διακοπή του σχολείου, ο οποίος αποδεικνύεται όλο και συχνότερος, είναι η σχολική βία, το λεγόμενο «νταηλίκι» (bulling).

O εκφοβισμός ενός παιδιού από ένα άλλο, μπορεί να πάρει τη μορφή σωματικής, λεκτικής ή ψυχολογικής βίας, που σκοπό έχει να βλάψει, να προκαλέσει πόνο και φόβο. Φυσικά, ως αποτέλεσμα έχει την ανάπτυξη συναισθημάτων ανασφάλειας, φόβου και άρνησης του παιδιού προς το σχολικό περιβάλλον.

Προβλήματα συμπεριφοράς και πειθαρχίας του παιδιού, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε συναισθηματικές διαταραχές ή οικογενειακά προβλήματα, είναι πολύ πιθανό να απομακρύνουν το παιδί από το σχολείο και να εκδηλώνονται με τη μορφή αντι-κοινωνικής συμπεριφοράς.

Μιλώντας για ψυχοπαθολογία, ένας επίσης σημαντικός λόγος έντονης άρνησης του παιδιού για το σχολείο, είναι η σχολική φοβία, μια ψυχική διαταραχή που εκδηλώνεται με έντονο άγχος κατά τον αποχωρισμό από το οικογενειακό περιβάλλον, άγχος όμως το οποίο δεν δικαιολογείται από τις περιστάσεις. Το παιδί με σχολική φοβία μπορεί να παρουσιάσει ευερεθιστικότητα, ανησυχία, κλάμα, διαταραχές ύπνου και φαγητού, ταχυκαρδία, πονοκέφαλο, πόνους στην κοιλιά ή και να κάνει εμετό. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συμπτώματα αυτά επιδεινώνονται, καθώς πλησιάζει η ώρα του σχολείου, ενώ καταπραΰνονται, όταν οι γονείς επιτρέψουν στο παιδί να μείνει σπίτι.

Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι γονείς, κατά τις παραπάνω περιπτώσεις; Φυσικά, η απάντηση ποικίλλει, ανάλογα με την περίπτωση. Πάντως, σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι:

Στα παιδιά που αρνούνται να συνεχίσουν το σχολείο, στο οποίο ήδη πηγαίνουν, βοηθάει:

* Οι γονείς να μιλήσουν στο παιδί, προσπαθώντας να αναρωτηθούν και να ανακαλύψουν μαζί τι του συμβαίνει, τι το δυσκολεύει. Η συζήτηση αυτή έχει ως στόχο, μέσα από τη διερεύνηση των δυσκολιών του παιδιού, των συναισθημάτων του, αλλά και των προσδοκιών από πλευράς του γονέα, να διαμορφωθεί μεταξύ των δύο μια σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής, που θα επιτρέψει στο παιδί να δει τον γονέα όχι ως αντίπαλο, αλλά ως βοηθητικό σύμμαχο.

* Οι γονείς να ενθαρρύνουν το παιδί στη συμμετοχή του κατά τα σχολικά δρώμενα, που μπορεί να μην είναι μόνο τα μαθήματα, αλλά και διάφορες δραστηριότητες, που θα δώσουν στο παιδί την αίσθηση του «ανήκειν», της ομάδας.

* Οι γονείς να είναι ανοιχτοί στο ενδεχόμενο αλλαγής του σχολικού περιβάλλοντος. Η συζήτηση αυτή χρειάζεται να γίνει με κάποιον ειδικό, παρουσία του παιδιού.

* Να διαγνωστούν και να αντιμετωπιστούν πιθανές μαθησιακές δυσκολίες.

* Να υπάρχει καλή συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς.

Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η συχνότητα, η ένταση και η διάρκειας της άρνησης του παιδιού για το σχολείο, μπορεί να είναι παράμετροι ενδεικτικές της σοβαρότητας του ζητήματος. Όπως και να έχει πάντως, δεν βοηθάει κανέναν να είναι πρωταρχικό μέλημα των γονιών, πως θα πείσουν το παιδί να πάει σχολείο, αλλά το βασικό είναι να μπορέσουν να το πλησιάσουν.