Αμερικανοί και Ρώσοι ψάχνουν λύση στη Συρία
Αμερικανοί και Ρώσοι στις αναλύσεις τους έχουν καταλήξει ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη Μέση Ανατολή, που κινδυνεύει αν τινάξει τις ισορροπίες του διεθνούς συστήματος στον αέρα, και, σαν καρκίνωμα, να αποσταθεροποιήσει και άλλες μουσουλμανικές χώρες είναι το Ισλαμικό Κράτος. Φοβούνται ότι μια άναρχη κατάρρευση του καθεστώτος της Δαμασκού συνεπάγεται και την άμεση κατάρρευση κάθε κρατικού και διοικητικού θεσμού στη Συρία. Σε μια τέτοια περίπτωση η μόνη δύναμη στο έδαφος, που έχει τους πόρους και την οργάνωση να ελέγξει τη χώρα, θα είναι οι τζιχαντιστές.
Σκληρές συνειδητοποιήσεις
Στις αρχές του 2015, ύστερα από τέσσερα χρόνια αναποτελεσματικών προσπαθειών για την πτώση του καθεστώτος Άσαντ που βύθισαν τη Συρία στο χάος, οι Σαουδάραβες αποφάσισαν να βάλουν τον ανταγωνισμό για την πρωτοκαθεδρία στον σουνιτικό κόσμο στην άκρη και να συντονίσουν τις ενέργειές τους με αυτές του Κατάρ και της Τουρκίας. Έκτοτε, το καθεστώς της Δαμασκού άρχισε να συναντά όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες, με αποτέλεσμα τις πρόσφατες σημαντικές απώλειες στο έδαφος. Αργά αλλά σταθερά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη στρατηγική της υπεράσπισης του συνόλου της συριακής επικράτειας και επικεντρώθηκε στη Δαμασκό και στις περιοχές των Αλεβιτών στα δυτικά. Και το Κρεμλίνο έφθασε με τη σειρά του να συνειδητοποιήσει ότι ο χρόνος πλέον σταμάτησε να δουλεύει υπέρ του Άσαντ.
Οι Αμερικανοί, από την άλλη, ήρθαν αργά αλλά σταθερά στη συνειδητοποίηση ότι η πλήρης έξοδος Ρώσων και Ιρανών από τη Συρία, που οι σουνίτες σύμμαχοί τους (και ιδιαίτερα η Σαουδική Αραβία) λυσσασμένα επιδίωκαν, δεν πρόκειται να συμβεί. Και ότι το καλύτερο που μπορούν να πετύχουν είναι μια συμφωνία που θα «μοιράζει» ουσιαστικά τη Συρία σε σφαίρες επιρροής και θα μετριάζει – αλλά επ’ ουδενί δεν θα απαλείφει- την ισχύ της Τεχεράνης και του Κρεμλίνου στη χώρα.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο πρώην υπερδυνάμεων, στις επισκέψεις τους στις χώρες του Κόλπου, όπου παλεύουν να ηρεμήσουν τις ανησυχίες των ηγεσιών τους για τη συμφωνία με το Ιράν, βρέθηκαν να προωθούν και μια νέα ατζέντα. Την πολιτική λύση του Συριακού. Έτσι βρέθηκαν οι Ρώσοι να διαπραγματεύονται με τους Σαουδάραβες και να φέρνουν σε επαφή υψηλόβαθμα στελέχη των μυστικών υπηρεσιών του Ριάντ και της Δαμασκού. Αλλά και να διεξάγονται και συνομιλίες στην Τεχεράνη, ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών Ρωσίας, Συρίας και Ιράν, αμέσως πριν την επίσκεψη του σύριου υπουργού Εξωτερικών στο Ομάν, την πρώτη επίσκεψη σύριου κυβερνητικού αξιωματούχου σε χώρα του Κόλπου εδώ και τέσσερα χρόνια. Να σημειωθεί ότι το Ομάν είναι διαχρονικά η μετριοπαθέστερη από τις χώρες του Κόλπου, με ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας τόσο με το Ριάντ όσο και με την Τεχεράνη και ότι στο παρελθόν η ηγεσία του έπαιξε κρίσιμο ρόλο για την επανέναρξη των επαφών ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν. Σημαντική ήταν επίσης η, ύστερα από μακρύ διάστημα αντίθεσης, συναίνεση του Κρεμλίνου σε διεθνή έρευνα για το ποιος χρησιμοποιεί χημικά όπλα στον συριακό εμφύλιο, όπως και η συνάντηση των ειδικών απεσταλμένων ΗΠΑ, Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας για το Συριακό.
Οι Αμερικανοί έχουν μετακινηθεί στο κρίσιμο ζήτημα της συμμετοχής της Τεχεράνης στις διαπραγματεύσεις για το τέλος του συριακού εμφυλίου, καθώς ο ίδιος ο Πρόεδρος Ομπάμα δήλωσε δημόσια ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση χωρίς τη συμμετοχή του Ιράν. Την ίδια στιγμή φαίνονται να είναι διατεθειμένοι να συζητήσουν την παραμονή του Άσαντ σε μια προσωρινή κυβέρνηση εθνικής ενότητας μέχρι τη διενέργεια εκλογών.
Οι Ρώσοι φαίνονται διατεθειμένοι, για πρώτη φορά, να κουβεντιάσουν με τη σειρά τους την, με ομαλό τρόπο, αποχώρηση του Άσαντ από την εξουσία, ακόμη και πριν τη διενέργεια εθνικών εκλογών. Όμως θα επιμείνουν τη θέση αυτή να αναλάβει κάποιος άλλος Αλεβίτης που θα ανήκει στις δυνάμεις που στηρίζουν το σημερινό καθεστώς. Πιθανότατα αυτό ήταν και το αγκάθι που δεν επέτρεψε στις διαπραγματεύσεις τους με τους Σαουδάραβες να ευοδωθούν στην αρχή της προηγούμενης εβδομάδας.
Όμως ούτε το Κρεμλίνο, ούτε η Ουάσινγκτον ελέγχουν τις δυνάμεις στο έδαφος της Συρίας. Εκεί τα νήματα κινούν οι δύο μεγάλοι ανταγωνιστές του μουσουλμανικού κόσμου που φέρουν και τεράστιες ευθύνες για τον συριακό εμφύλιο: Το Ριάντ και η Τεχεράνη.
Προσωρινή ανακωχή;
Σαουδική Αραβία και Ιράν έχουν διαχρονικά αναδειχθεί στους αδιαφιλονίκητους ηγέτες των δύο ρευμάτων που συγκρούονται χιλιάδες χρόνια για την πρωτοκαθεδρία στον μουσουλμανικό κόσμο, του σουνιτισμού και του σιιτισμού.
Η Τεχεράνη είναι η χώρα που κρατά ζωντανό το καθεστώς της Δαμασκού μέσω μιας γενναίας οικονομικής και στρατιωτικής υποστήριξης, αλλά και με τη συμμετοχή χιλιάδων ανδρών της λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολά στον συριακό εμφύλιο, στο πλευρό του Άσαντ. Για τους Ιρανούς η Συρία είναι μια κρίσιμη στρατηγικά χώρα, καθώς τους συνδέει με τον Λίβανο και τις σιιτικές δυνάμεις που εκεί υποστηρίζουν και τους τοποθετεί στην πόρτα του Ισραήλ.
Η Σαουδική Αραβία, που τα τελευταία χρόνια έχει ενισχύσει σημαντικά την παρουσία της στην περιοχή του Λεβάντε, αντιμετωπίζει εδώ και δεκαετίας ως ιδιαίτερα επικίνδυνη για τα συμφέροντά της την επιρροή των Ιρανών στη Μεσόγειο. Ο συριακός εμφύλιος ήταν για το Ριάντ η χρυσή ευκαιρία για να «πετάξει» του Ιρανούς έξω από τη Συρία, αρχικά, και να απαλείψει στη συνέχεια την επιρροή τους στον Λίβανο. Προφανώς, όμως, αυτό δεν ήταν όσο εύκολο πίστευαν αρχικά.
Όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι μέσα από ανεπίσημα κανάλια η επικοινωνία ανάμεσα στους δύο μεγάλους αντιπάλους έχει ξεκινήσει. Οι Ιρανοί δουλεύουν σχέδιο που θα περιλαμβάνει την άμεση ανακωχή, τη δημιουργία προσωρινής κυβέρνησης, την κατάρτιση Συντάγματος που θα προστατεύει τις μειονότητες της χώρας (Αλεβίτες, Δρούζοι, Χριστιανοί) και τη διενέργεια εκλογών. Οι Σαουδάραβες θέτουν ως όρο για την αδρανοποίηση των ισλαμιστικών ένοπλων ομάδων που υποστηρίζουν και την αποχώρηση των ξένων μαχητών την αντίστοιχη αποχώρηση της Χεζμπολά και των ιρανών στρατιωτικών απεσταλμένων από τη Συρία. Ουάσινγκτον και Κρεμλίνο κρατούν την ανάσα τους και τις ελπίδες τους χαμηλά, ενώ ταυτόχρονα πιστεύουν ότι η συνάντηση πλήθους παγκόσμιων ηγετών τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη στην έναρξη των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, μπορεί να βοηθήσει τις εξελίξεις.
Παρότι η Τεχεράνη ήταν η πρώτη που όρισε την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους ως την κυρίαρχη υπαρξιακή απειλή που έχει να αντιμετωπίσει, το Ριάντ συνειδητοποιεί σταδιακά ότι οι τζιχαντιστές αργά ή γρήγορα θα αποτελέσουν κρίσιμη εσωτερική απειλή για το σαουδαραβικό καθεστώς. Στα σκαριά φαίνεται να είναι μια συνολική συμφωνία, μια προσωρινή ανακωχή ανάμεσα στις δύο πρωτεύουσες, για το σύνολο των μεταξύ τους εμπλοκών στον αραβικό κόσμο. Η επιτυχία ή η αποτυχία της διαπραγμάτευσης αυτής είναι που, εντέλει, θα κρίνει και το αν η σφαγή στη Συρία και το κύμα των εκατομμυρίων προσφύγων θα σταματήσει.