Πώς βίωσα την προδοσία του 1974

Ήταν μια πορεία διά πυρός και σιδήρου, μέσα από λάκκους λεόντων και συμπληγάδες πέτρες.

Ήμασταν τυχεροί και ταυτόχρονα άτυχοι. Μάθαμε να αγρυπνούμε και να γρηγορούμε, να αντέχουμε δεινά και περιπέτειες, να αντιστεκόμαστε. Περνώντας απ’ αυτήν τη σκληρή διαδρομή, συνειδητοποιήσαμε τη βαριά μοίρα αυτού του τόπου. Αλλά και ποια πρέπει να είναι η πυξίδα πλεύσης. Η στάση για το σήμερα και το αύριο. Η προσαρμογή, η ιδιώτευση, η παραίτηση και η φυγή ή η αντίσταση και ο αγώνας για το καλύτερο; Δεν υπάρχει διαφυγή. Δεν υπάρχει δρόμος άλλος από εκείνον του χρέους και της τιμής. Σε μια εποχή εξόχως αντιηρωική, όπου το χρήμα και τα οργανωμένα συμφέροντα διαπλέκονται σε μια διαδικασία φθοράς με την πολιτική και τα πανίσχυρα ΜΜΕ, το καθήκον μας είναι και σήμερα η αντίσταση. Έναντι παντός τιμήματος.

Η Ιστορία και η αυθεντική καταγραφή της είναι μια αέναη προσπάθεια, ένας ασταμάτητος αγώνας ενάντια στη λησμοσύνη, τη διαστρέβλωση και την απόπειρα πλαστογράφησης της αλήθειας και των αυθεντικών γεγονότων. Ένας λαός δεν μπορεί να ελπίζει αν δεν έχει συλλογική συνείδηση και μνήμη της Ιστορίας, του παρελθόντος του και του πολιτισμού του.

Αυτή είναι μια προϋπόθεση, εκ των ων ουκ άνευ, για να υπάρξουμε ως εθνική και πολιτιστική ενότητα και οντότητα.

Η αντίσταση του λαού της Πάφου

Στην Πάφο δεν υπήρξε απλώς αντίσταση. Υπήρξε μαζική λαϊκή εξέγερση. Ήταν μια λαϊκή επανάσταση εναντίον της βαρβαρότητας του ολοκληρωτισμού που επιχειρούσε να επιβάλει η χούντα των Αθηνών και το εσωτερικό της προγεφύρωμα στην Κύπρο, η ΕΟΚΑ Β. Η μαζικότητα της αντίστασης οφειλόταν στις δημοκρατικές παραδόσεις της Επαρχίας, στη στενή σχέση που διατηρούσε ο λαός της με τον Μακάριο, λόγω της καταγωγής του, αλλά κυρίως λόγω της άριστης οργάνωσης του λαού σε ευρεία κλίμακα για την αντιμετώπιση της παρανομίας και του ενδεχομένου ενός πραξικοπήματος. Η Ένωση Αγωνιστών Πάφου είχε τον χαρακτήρα μιας μετωπικής.

Η εκδήλωση του πραξικοπήματος το πρωινό της 15ης Ιουλίου 1974 δεν έπιασε στον ύπνο τον λαό της Πάφου. Σχεδόν αμέσως με την εκδήλωση του πραξικοπήματος ενεργοποιήθηκαν και οι λαϊκές δυνάμεις αντίστασης. Στήθηκαν μπλόκα σε καίρια σημεία της πόλης και της Επαρχίας, έγιναν συλλήψεις γνωστών στελεχών της ΕΟΚΑ Β με ευθύνη της Αστυνομίας, ενώ κατελήφθησαν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία όλες οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς. Μερικές μόνο ώρες μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος ολόκληρη η Επαρχία βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο του νόμιμου κράτους και των λαϊκών δυνάμεων αντίστασης.

Οι απεριόριστες δυνατότητες των λαϊκών δυνάμεων αντίστασης καταδείχθηκαν από την οργάνωση και την εκτέλεση της αποστολής – εκστρατείας εκατοντάδων ενόπλων προς τη Λεμεσό με στόχο την καταστολή του πραξικοπήματος.

Παρά τις οργανωτικές αδυναμίες αυτής της αποστολής, συνάγεται το αναντίλεκτο συμπέρασμα ότι αν η δομή, οι μηχανισμοί και η μαζικότητα της αντίστασης της Επαρχίας Πάφου εκτείνονταν σε παγκύπριο επίπεδο, το πραξικόπημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί και να συντριβεί εν τη γενέσει του.

Ο Ελεύθερος Ραδιοσταθμός οχυρό ελευθερίας

Ο Ελεύθερος Ραδιοσταθμός της Πάφου έχει καταγραφεί στην Ιστορία ως ένα ταπεινό οχυρό ελευθερίας. Καταθέτω την εκτίμησή μου για όλους τους συνεργάτες – συναγωνιστές μου σε εκείνο το διήμερο επαναστατικό συναπάντημα. Κύρια και πρωταρχικά η τιμή, η εκτίμηση και η μνήμη κατατίθενται στον πρωταγωνιστή της δημιουργίας του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού Νίκο Νικολαΐδη, που μας έφυγε νωρίς.

Ο Ελεύθερος Ραδιοσταθμός της Πάφου, αν πέτυχε κάτι, ήταν να στηρίξει το φρόνημα του λαού, να αποκαταστήσει την αλήθεια που εκακοποιείτο βάναυσα από το χουντοκρατούμενο ΡΙΚ και να παράσχει τα χρονικά περιθώρια για την έλευση του Μακαρίου στην Πάφο και τη σωτηρία του με τη σχεδόν διά εξαναγκασμού αναχώρησή του για το εξωτερικό.

Ο Ελεύθερος Ραδιοσταθμός της Πάφου έχει δύο ανεξίτηλες ιστορικές εγγραφές. Εγγραφή ιστορική πρώτη. Έδωσε βήμα επικοινωνίας του Μακάριου με τον λαό.

«Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ, γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις, γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί, Είμαι ο Μακάριος…».

Εγγραφή ιστορική δεύτερη. Μέσω του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού κονιορτοποιήθηκε το ψεύδος που είχε μεταδοθεί σε ολόκληρο τον κόσμο ότι «ο Μακάριος ήταν νεκρός».

Η αυθεντική φωνή του Μακάριου από τις συχνότητες του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού της Πάφου οδήγησε σε ναυάγιο τους αρχικούς σχεδιασμούς των πραξικοπηματιών για «ομαλή» συνταγματική διαδοχή στο Προεδρικό αξίωμα.

Σε εκείνο το μεταίχμιο της Ιστορίας, πέρα από τις «ηρωικές» και ανώφελες περιγραφές, αν μένει κάτι, σαν σφραγίδα ανεξίτηλη που μας σημαδεύει για πάντα, είναι οι μικρές – μεγάλες στιγμές.

Η φρενίτιδα της χαράς που μας κυρίευσε όταν η «είδηση» μας ολόκληρου του πρωινού της 15ης Ιουλίου 1974, δηλαδή ότι ο Μακάριος ήταν ζωντανός, επιβεβαιώθηκε νωρίς το απόγευμα. Ο Μακάριος ήταν ζωντανός. Βρισκόταν καθ’ οδόν προς την Πάφο. Η μαγνητοφώνηση του ιστορικού διαγγέλματος του Μακάριου στη Μητρόπολη Πάφου. Η μετάδοσή του από τις συχνότητες του Ραδιοσταθμού.

Μεσάνυκτα της 15ης Ιουλίου 1974. Η ελληνική εκπομπή του BBC αναμεταδίδει ολόκληρο το διάγγελμα του Μακάριου. Ενθουσιασμός, ζητωκραυγές, παραλήρημα χαράς των συντελεστών του σταθμού μέσα στο μικρό τεχνικό εργαστήρι του Νίκου Νικολαΐδη.

Πρωινό της 16ης Ιουλίου 1974. «Μπήκαν στην Πόλη οι οχτροί».

Το πραξικόπημα επιβάλλεται στην Πάφο. Τα άρματα μάχης κτυπούν αδιακρίτως, η τορπιλάκατος της Εθνικής Φρουράς βάλλει εναντίον ολόκληρης της πόλης με βασικό στόχο να καταστρέψει και να σιγήσει την ελεύθερη φωνή του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού. Η φωνή της ελευθερίας θα σιωπήσει.

«Περίλυποι έως θανάτου». Θα ακολουθήσει η βαρβαρότητα. Οι συλλήψεις, οι κακοποιήσεις, οι βασανισμοί, οι εκτελέσεις. «Η Κύπρος εάλω». Η τουρκική εισβολή. Το μέγα κατόρθωμα των αθλίων προδοτών.

Υστερόγραφα

1. Ερωτήματα αντί μνημοσύνου

Τέσσερις και πλέον δεκαετίες από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, που άνοιξε τις Κερκόπορτες στον τούρκο εισβολέα, η ανατομία του εγκλήματος είναι πλέον ιστορικά ασφαλής. Η χρονική απόσταση από τα τότε συγκλονιστικά και δραματικά γεγονότα παρέχει τη δυνατότητα μιας πιο αντικειμενικής κρίσης, χωρίς τον συναισθηματισμό που ήταν φυσικό να τα φορτίζει τα πρώτα χρόνια μετά την προδοσία και το έγκλημα του 1974.

Περισσότερη, ωστόσο, χρησιμότητα έχει μια χωρίς έλεος αυτοκριτική για πράξεις και παραλείψεις που οδήγησαν στη μεγάλη τραγωδία.

Όσο περνά λοιπόν ο καιρός, όσο απομακρυνόμαστε από το ’74 και όσο μπλεκόμαστε στις επετείους και τους επετειακούς, σε αυτές τις ετήσιες ρωγμές του χρόνου που έρχονται και επανέρχονται, αυτό που προβάλλει ξανά και ξανά είναι μια σειρά από ερωτηματικά. Όχι ως εξιλέωση και ως άλλοθι. Αλλά με πλήρη συνείδηση της ανάγκης να μην παραμερίσει και να μην εκτοπίσει ο μύθος την πραγματικότητα. Γιατί ο κίνδυνος πάντα ελλοχεύει, πάντα καραδοκεί να κατανικήσει την αλήθεια, να καλύψει τα κενά, να παρασιωπήσει τις παραλείψεις, να αποενοχοποιήσει ενόχους και να αναδείξει στεφανωμένους και φωτοστέφανα.

Τα γιατί παραμένουν ως αμείλικτα ιστορικά ερωτηματικά:

* Γιατί παραλείφθηκε η νόμιμη ένοπλη οργάνωση του λαού;

* Γιατί δεν υπήρξε περισσότερη εμπιστοσύνη στις αστείρευτες δυνάμεις του;

* Γιατί υπήρξαν αναστολές, φοβίες και αγκυλώσεις μπροστά στη λαίλαπα και την καταιγίδα που ερχόταν;

* Γιατί αφέθηκαν τα σχολεία, τα στρατόπεδα, η Αστυνομία να γίνουν εκκολαπτήρια της αποσύνθεσης του δημοκρατικού και πολιτειακού ιστού;

* Γιατί οι «ευυπόληπτοι» και «καθώς πρέπει» της κυπριακής κοινωνίας αφέθηκαν να γιορτάζουν έμπλεοι εθνικής υπερηφάνειας την 21η Απριλίου ως «εθνοσωτήριον επανάστασιν»;

* Γιατί αφέθηκε ανοχύρωτη η κυπριακή κοινωνία στον θανάσιμο εναγκαλισμό από τη χούντα;

* Γιατί ηγεσίες, που άλλως όφειλαν να συμπεριφερθούν, προσαρμόστηκαν ή κλείστηκαν στο καβούκι τους;

Η αναφορά είναι σκληρή και τα ερωτηματικά μαστιγωτικά. Όμως η χρησιμότητα της Ιστορίας είναι αυτή. Η διδαχή. Γιατί οι ανεπίδεκτοι μαθήσεως της ιστορικής αλήθειας και της διδακτικής της αξίας είναι καταδικασμένοι να ζήσουν εκ νέου τραγωδίες και συμφορές.

Δεκαετίες μετά τη μεγαλύτερη προδοσία στη σύγχρονη ελληνική ιστορία, η καπηλεία των νεκρών αγωνιστών, η πλαστογράφηση της αλήθειας, η τυμβωρυχία της αντίστασης, οι περιγραφές, η ξύλινη γλώσσα κινδυνεύουν να μας οδηγήσουν στην απόδραση από τα σκληρά προ του ’74 γεγονότα. Γιατί η αντίσταση στο πραξικόπημα δεν μπορεί να λειτουργεί ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τις συλλογικές ευθύνες. Ούτε ως εξαγνισμός της κυπριακής κοινωνίας από τις οφειλόμενες τύψεις.

Γιατί οι ενοχές τείνουν να οδηγήσουν και στον μύθο. Που θέλει την επικράτηση της ιστορικής αμνησίας. Που θέλει να ξεχνά ότι η βαρβαρότητα της ελλαδικής δικτατορίας πέρασε στην Κύπρο και ότι κάλυψε μεγάλο τμήμα της κοινωνίας.

Που θέλει να ξεχνά πως Εθνική Φρουρά, Αστυνομία, παιδεία, δημόσιες υπηρεσίες είχαν μετατραπεί σε άντρα της αντιλαϊκής συνωμοσίας και σε εφαλτήρια της τελικής επίθεσης. Που θέλει να ξεχνά πως η περίφημη θεωρία της βίας και της αντιβίας έστρωσε τον δρόμο στο πραξικόπημα.

Αλλά επίσης πρέπει να επισημανθεί ότι σε κάθε κοινωνία με αυτοσεβασμό, οι πνευματικοί άνθρωποι είναι η ψυχή του λαού, η άμυνά του στη λογική της βίας και του ολοκληρωτισμού, ο θώρακάς του απέναντι στη μισαλλοδοξία και την εθνοκαπηλεία. Γιατί οι άνθρωποι του πολιτισμού άφησαν να κηλιδωθεί και να κουρελιαστεί κάθε ίχνος πολιτισμού και κάθε ψήγμα αισθητικής από τους εκπροσώπους των γελοίων συνταγματαρχών; Πού ήταν οι άνθρωποι του πολιτισμού στην Κύπρο να πουν το «όχι» και γιατί αντί τούτου συνωστίζονταν ως γλοιώδεις και οσφυοκάμπτες για το «ναι»;

Αυτά τα ερωτήματα ας θεωρηθούν κατάθεση οφειλόμενης ιστορικής εγγραφής αντί μνημοσύνου για τη θυσία των αγωνιστών της αντίστασης και αντί αναφοράς ανώδυνης στο μεγαλείο της προσφοράς τους.

2. Η αλήθεια για την αντίσταση

Η αντίσταση στο πραξικόπημα δεν έγινε από τους απόντες, τους εξ αποστάσεως παρατηρητές, τους παθητικούς θεατές, τους λιποτάκτες, τους καιροσκόπους και τους χαμαιλέοντες. Αυτή η συνομοταξία ανθρώπων πήγε στο σπίτι της από τον συντομότερο δρόμο.

Την ιστορία της αντίστασης δεν την έγραψαν «όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονταν».

Την έγραψαν πρώτα και πάνω απ’ όλους όσοι έδωσαν τη ζωή τους για τη δημοκρατία και την ελευθερία.

—-
Σημ: Το κείμενο αυτό αφιερώνεται στη μνήμη των συντελεστών του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού της Πάφου Νίκου Νικολαΐδη, Φαίδρου Γαλατόπουλου και Ανδρέα Ομήρου που μας έφυγαν νωρίς.