Μένουμε Ευρώπη και ευρώ μέχρι νεωτέρας…
Το γεγονός ότι ένα χαρτονόμισμα έχει τυπωθεί δεν σημαίνει ότι αυτομάτως αυτό έχει αξία. Αξία αποκτά όταν αυτό, μέσω συγκεκριμένης διαδικασίας της ΕΚΤ, τεθεί σε κυκλοφορία. Μέχρι εκείνη τη στιγμή αξίζει όσο ένα κακοτυπωμένο αντίτυπο το οποίο καταστρέφεται ή ένα παραχαραγμένο νόμισμα.
Εκτύπωση δικών μας ευρώ, είτε με γνήσιες μήτρες που πιθανώς να βρίσκονται στην Ελλάδα, είτε με άλλες που θα φτιάχνονταν από την αρχή, ή ηλεκτρονική δημιουργία νέων ευρώ χωρίς άδεια από την ΕΚΤ είναι λύσεις και κινήσεις πανικού, που προσωρινά θα έδιναν μια αίσθηση στο εσωτερικό της χώρας ότι η κατάσταση είναι διαχειρίσιμη. Όμως, πέραν των αμέτρητων νομικών προβλημάτων που θα δημιουργούσε η χρεοκοπία στο εξωτερικό, οι παραπάνω κινήσεις θα είχαν ως αποτέλεσμα να αντιμετωπιστεί η χώρα ως παραχαράκτης και να αποκλειστεί από οποιαδήποτε συναλλαγή με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα διαπιστώναμε ότι μπορούμε να συναλλασσόμαστε μόνο μεταξύ μας στο εσωτερικό της χώρας και ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να κάνεις συναλλαγή με το εξωτερικό, πέραν του να μεταφέρεις σακούλες με τιμαλφή.
Σενάριο παράλληλου νομίσματος
Η κυβέρνηση αποφασίζει, προκειμένου να έχει περισσότερη ελευθερία να αντιμετωπίσει τις πληρωμές της στο εσωτερικό της χώρας, να εκδώσει δικές της υποσχετικές.
Στο σημείο αυτό χρειάζεται μια διευκρίνηση: Τα IOUs που ακούμε (I owe You/U – «σου χρωστάω»), είναι υποσχετική που εκδίδει κάποιος, στη συγκεκριμένη περίπτωση η κυβέρνηση. Υπόσχεται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα να δώσει μια συγκεκριμένη αξία έναντι κάποιου ανταλλάγματος.
Επί της ουσίας, τα χαρτονομίσματα είναι και αυτά υποσχετικές. Η κεντρική τράπεζα είναι αυτή που εκδίδει τις υποσχετικές. Η ΕΚΤ εκδίδει υποσχετικές σε ευρώ.
Αν λοιπόν η ελληνική κυβέρνηση αποφάσιζε έστω και προσωρινά να εκδώσει υποσχετικές, επί της ουσίας θα είχε προχωρήσει στην έκδοση νέου νομίσματος.
Η έκδοση νέου νομίσματος είναι μια ακριβή και χρονοβόρα υπόθεση – η εκτύπωση θα χρειαζόταν μήνες και μόνο η προμήθεια χαρτιού θα ήταν κάτι δαπανηρό.
Το σχέδιο στο οποίο είχε καταλήξει ο Γιάνης Βαρουφάκης ήταν το νέο αυτό νόμισμα να ήταν όλο «ηλεκτρονικό». Τι σημαίνει αυτό; Ότι με τον ίδιο τρόπο που μια επιχείρηση πληρώνει σήμερα «ηλεκτρονικά» τη μισθοδοσία της δίνοντας μια εντολή στην τράπεζα, με την οποία πιστώνει τους λογαριασμούς των υπαλλήλων της, έτσι η ελληνική κυβέρνηση θα εξέδιδε όσα «ηλεκτρονικά νομίσματα» χρειαζόταν και θα πίστωνε τους λογαριασμούς των δημοσίων υπαλλήλων και των προμηθευτών της, χωρίς ταυτόχρονα να απαγορεύει σε όποιον θέλει να χρησιμοποιεί ευρώ για τις συναλλαγές του.
Σου χρωστάω 1.000 ευρώ; Επειδή δεν έχω, από εδώ και πέρα εκδίδω το νέο μου «ηλεκτρονικό νόμισμα», την «e-δραχμή», βάζω ως κλειδωμένη εσωτερική ισοτιμία ότι ένα ευρώ είναι ίσο με μια «e-δραχμή» και πιστώνω τον λογαριασμό σου με 1.000 «e-δραχμές».
Πώς θα χρησιμοποιούνταν το νέο αυτό «ηλεκτρονικό νόμισμα»; Με τον τρόπο που μάθαμε όλοι να ζούμε αυτές τις λίγες εβδομάδες των capital controls: Με τις πιστωτικές κάρτες και με ηλεκτρονικές πληρωμές μέσω web banking, ενώ ταυτόχρονα ήταν ποινικό αδίκημα να μην τις δέχεται κάποιος ως μέσο πληρωμής!
Δεν αποκλείεται ακόμα και τα capital controls να ήταν μέρος του σχεδίου του Γιάνη Βαρουφάκη: Μέσα σε λίγες μόλις μέρες όλοι έτρεξαν να βγάλουν κάρτες και όλοι όσοι δεν γνώριζαν, άρχισαν να μαθαίνουν πώς μπορούν να κάνουν ηλεκτρονικά τις πληρωμές τους.
Άλλωστε, το βιογραφικό του Γ. Βαρουφάκη δείχνει μια εμπειρία γύρω από αυτό το αντικείμενο, η οποία πιθανώς τον έχει γοητεύσει (η ενασχόλησή του στην εταιρεία Valve, παραγωγό παιχνιδιών, στα οποία ανά πάσα στιγμή συνδέονται εκατομμύρια χρήστες). Σε αυτούς τους ψηφιακούς κόσμους πραγματοποιούνταν χιλιάδες ψηφιακές συναλλαγές, π.χ., αγορές, πωλήσεις, ανταλλαγές, σε εικονικούς κόσμους, με εικονικά αντικείμενα και εικονικά νομίσματα, αλλά με πραγματικούς ανθρώπους ως χρήστες. Ο Γ. Βαρουφάκης ήταν ο «τσάρος της οικονομίας» για πολλούς μήνες και είχε τη δυνατότητα να δει σε μακροοικονομικό επίπεδο ανά πάσα στιγμή πώς αλληλεπιδρούσαν οι χρήστες και πώς με απλές κινήσεις θα μπορούσε κάποιος να επηρεάσει αυτές τις «ψηφιακές οικονομίες».
Με κατάλληλο σχεδιασμό, η έκδοση ενός ηλεκτρονικού νομίσματος θα μπορούσε να βρει υποστήριξη από την αγορά – π.χ. όλες οι ΔΕΚΟ, πολυεθνικές, κ.λπ., θα μπορούσαν να το κάνουν αποδεκτό ως μέσο πληρωμής.
Με μια συστηματική προετοιμασία δεν αποκλείεται ένα τέτοιο «ψηφιακό νόμισμα» να μπορούσε να γίνει αποδεκτό και ως μέσο συναλλαγής και με το εξωτερικό – θα μπορούσε να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους εταίρους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι κίνδυνοι θα ήταν πολλοί αν ταυτόχρονα η κυβέρνηση δεν συμμάζευε τις δαπάνες της και επέλεγε για το μπάλωμά τους να κάνει απερίσκεπτη και ανεξέλεγκτη παραγωγή νέων «ψηφιακών νομισμάτων»: Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα θα υπήρχε τεράστια εσωτερική υποτίμηση.
Το σενάριο του παράλληλου νομίσματος είναι κάτι το οποίο δεν αποκλείεται να το ακούμε όλο και πιο συχνά τους επόμενους μήνες, όσο θα γίνει πιο έντονη η διαπίστωση ότι είναι ανέφικτο να εφαρμοστεί το τρίτο Μνημόνιο.