Σε γεωπολιτικές συμπληγάδες ο αγωγός Turkish-Greek Stream
Μετά τη 15ετή περιπέτεια του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη και την εγκατάλειψη του αγωγού South Stream, η Ελλάδα, από τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν ο ρώσος Πρόεδρος Πούτιν εξήγγειλε το σχέδιό του για τον αγωγό Turkish Stream, επένδυσε πολιτικά στο σχέδιο αυτό.
Η υπογραφή του μνημονίου συνεργασίας, που έχει ειδική αναφορά και στον αγωγό, κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του Αλέξη Τσίπρα στο μεγάλο οικονομικό φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, μετά και τις συναντήσεις του με τον Βλ. Πούτιν αλλά και τον ισχυρό άνδρα της Gazprom Αλ. Μίλερ, (φωτο) ένα πρώτο σημαντικό βήμα και προσφέρει -πολιτικά τουλάχιστον- μια «ένεση αυτοπεποίθησης» στην ελληνική κυβέρνηση.
Ο αγωγός αυτός ουσιαστικά θα παρακάμπτει την Ουκρανία και θα παραδίδει όλες τις ποσότητες φυσικού αερίου που διαμετακομίζονταν μέχρι τώρα μέσω απαρχαιωμένων -από τη σοβιετική εποχή- αγωγών μέσω της Ουκρανίας.
Επιπλέον θα μεταφέρει το φυσικό αέριο μέσω υποθαλάσσιου αγωγού από τη Μαύρη Θάλασσα στο τουρκικό έδαφος και από εκεί προβλέπεται η συνέχιση του αγωγού μέσω Ελλάδας – ΠΓΔΜ – Σερβίας ώστε το φυσικό αέριο να φτάσει στην Κεντρική Ευρώπη (Αυστρία – Ουγγαρία) και να καλύψει τις ανάγκες και των Βαλκανίων.
Για τη νέα ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα, πέραν των ιδεολογικών προσεγγίσεων του Π. Λαφαζάνη, η στήριξη στο σχέδιο αυτό ήταν η μοναδική σανίδα στο πέλαγος της διεθνούς απομόνωσης και αποκλεισμού, που επιχειρήθηκε να επιβληθεί ως μοχλός πίεσης και για τις διαπραγματεύσεις για το χρέος. Η συμμετοχή της Ελλάδας σε ένα τέτοιο, οικονομικού και γεωστρατηγικού μεγέθους, σχέδιο είναι προφανές ότι θα είχε σημαντικό οικονομικό όφελος (θέσεις εργασίας, επενδύσεις, ανάπτυξη συναφών με την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού ελληνικών επιχειρήσεων, φθηνότερες τιμές για το ρωσικό φυσικό αέριο κ.λπ.), αλλά κυρίως γεωπολιτικό, καθώς θα έστελνε το μήνυμα στις Βρυξέλλες και στην Ουάσινγκτον ότι δεν θα πρέπει να εξωθείται, ελαφρά τη καρδία, η Ελλάδα εκτός ευρωατλαντικού συστήματος.
Βεβαίως, η Ρωσία δεν διανύει και την καλύτερη περίοδό της και η ανακοπή της μεγάλης ανάπτυξης που γνώρισε τα τελευταία χρόνια έχει στρέψει και τον Πρόεδρο Πούτιν σε μια όλο και πιο επιθετική πολιτική έναντι της Ευρώπης και των ΗΠΑ, με αποκορύφωμα την κατάληψη της Κριμαίας και εδαφών της Ουκρανίας.
Ο αγωγός Turkish Stream αντιμετώπισε πολλά προβλήματα -και οικονομικά-, καθώς δεν είναι μόνο η κρίση στην Ελλάδα αλλά και η μείωση των ρυθμών ανάπτυξης στην Τουρκία, η ύφεση στα Βαλκάνια και η στασιμότητα στις οικονομίες της Κεντρικής Ευρώπης που θέτουν ένα πρώτο θέμα βιωσιμότητας.
Πριν από αυτό, όμως, υπάρχει ένα ακόμη σοβαρό ζήτημα για τη χρηματοδότηση του έργου από εταιρείες που δεν συνδέονται ευθέως με την Gazprom, καθώς οι περισσότερες πετρελαϊκές εταιρείες ή εταιρείες εξειδικευμένες στην κατασκευή και διαχείριση αγωγών είναι εντελώς απρόθυμες να επενδύσουν νέα κεφάλαια σε μια περίοδο που δεν αναμένεται αύξηση της ζήτησης, ενώ οι τιμές παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλές.
Όμως, τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ο αγωγός είναι πολιτικά. Η πολιτική αβεβαιότητα στην Τουρκία έχει εμποδίσει την Άγκυρα να προχωρήσει στην υπογραφή της διμερούς δεσμευτικής συμφωνίας με τη Ρωσία, κάτι που ενδεχομένως θα γίνει μέχρι το τέλος του Ιουνίου.
Οι ΗΠΑ είναι κατηγορηματικά αντίθετες σε κάθε σχέδιο μεταφοράς ενέργειας που θα μεγαλώσει ή θα παρατείνει την εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.
Ο προτεινόμενος αγωγός, μάλιστα, έχει μια ακόμη κρίσιμη επίπτωση, καθώς η παράκαμψη της Ουκρανίας θα στερήσει από αυτήν κρίσιμα έσοδα (από τα τέλη διαμετακόμισης που εισπράττει και τις εκπτώσεις στο φυσικό αέριο που προμηθεύεται), αποδυναμώνοντας ακόμη περισσότερο το Κίεβο. Εξάλλου, οι Αμερικανοί εδώ και χρόνια εργάζονται συστηματικά για την ενίσχυση των εξαγωγών αζέρικου αερίου προς την Ευρώπη και καθώς οι ποσότητες δεν επαρκούν, επιδιώκουν να κατευθύνουν ποσότητες φυσικού αερίου από το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν προς την Ευρώπη. Οι προσπάθειες, μάλιστα, επίτευξης συμβιβασμού στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, πέραν των άλλων παραμέτρων που αφορούν την ασφάλεια στην περιοχή και την ανάδειξη των σιιτών ως ανάχωμα στον σουνιτικό τζιχαντισμό, έχουν και μια ακόμη παράμετρο.
Το Ιράν, με τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, θα μπορούσε, σε συνδυασμό με τις άλλες χώρες της Κασπίας και της Μ. Ασίας, να αποτελέσει έναν ιδιαίτερα αξιόπιστο ανταγωνιστή της Ρωσίας και της Gazprom.
Καθώς στην Ευρώπη οι αποφάσεις λαμβάνονται και με γνώμονα την πολιτική διάστασή τους, ο αγωγός Turkish Stream θα πρέπει να περάσει από την «Ιερά Εξέταση» της Κομισιόν ώστε να διαπιστωθεί ότι δεν παραβιάζει τους κανόνες περί ανταγωνισμού αλλά και το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο. Βεβαίως, δεν είναι συμπτωματικό ότι την ίδια στιγμή που προβάλλονται οι ενστάσεις για τον αγωγό Turkish Stream υπογράφτηκε στην Αγία Πετρούπολη, προχθές, Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ της Gazprom και των εταιρειών ΕΟΝ (Γερμανία), OMV (Αυστρία) και Shell (Μ. Βρετανία – Ολλανδία) για την κατασκευή αγωγού χωρητικότητας 55 δισ. κυβικών μέτρων αερίου που θα διατρέχει τη Βαλτική.
Με προοπτική, δηλαδή, διπλασιασμού των ποσοτήτων που ήδη μεταφέρονται μέσω του αγωγού Nord Stream, μέσω Βαλτικής, από τη Ρωσία στη Γερμανία.
Βεβαίως, το MOU αφορά το απώτερο μέλλον, καθώς ο υφιστάμενος αγωγός Nord Stream υπολειτουργεί και αυτό γιατί αξιοποιείται μόλις το ένα τρίτο από τη συνολική χωρητικότητά του.
Κωνσταντίνος Τσάκαλος