Δεν έχετε μέλλον στο ευρώ και την ΕΕ

Ο Γκλάζιεφ εκφράζει, εντός του «στενού πυρήνα» της ρωσικής εξουσίας, την πλέον «κρατικιστική», πατριωτική, κριτική στην παγκοσμιοποίηση, ίσως και κάπως «σοσιαλιστική» τάση. Σε περίπτωση που το Κρεμλίνο αποφασίσει, υπό την πίεση των διεθνών εξελίξεων, να πάει σε λιγότερο «φιλελεύθερη», πιο «κρατικιστική» και «προστατευτική» κατεύθυνση στην οικονομική πολιτική, θεωρείται το φαβορί για τη θέση του υπουργού Οικονομικών.

Το μάλλον σπάνιο χαρακτηριστικό του Γκλάζιεφ είναι ότι μετέχει ταυτόχρονα στον σκληρό πυρήνα της ρωσικής εξουσίας, είναι ένας από τους σημαντικούς «διαμορφωτές κοινής γνώμης» (opinion makers) αλλά και ένας σημαντικός επιστήμων, με ικανότητα συνθετικής σκέψης, που έχει μελετήσει βαθιά τους οικονομικούς κύκλους και τιμήθηκε γι’ αυτό με το βραβείο Κοντράτιεφ.

Στους αναγνώστες, τους επιστήμονες και την πολιτική «ελίτ» της χώρας ανήκει η ευθύνη της αξιολόγησης όσων λέει, στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο διαπρεπής ρώσος ακαδημαικός, που μας δέχτηκε πριν από μερικές μέρες στο γραφείο του στη Μόσχα. Από μόνη της άλλωστε η διατύπωση τέτοιων απόψεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μια κυβέρνηση με αίσθηση διεθνούς πραγματικότητας.

Δουλειά της Αθήνας είναι να βρει εκείνες τις στρατηγικές, τις συμμαχίες και τα μέσα για να διασφαλίσει, ανεξαρτήτως των οικονομικών επιλογών της, την ασφάλεια της χώρας και της Κύπρου. Τέτοιες δυνατότητες υπάρχουν, δεν είναι χωρίς ρίσκο, τίποτα άλλωστε στη σημερινή κατάσταση δεν είναι χωρίς ρίσκο, απαιτούν όμως βαθιά κατανόηση της κατάστασης και, βεβαίως, θάρρος.

Το αιώνιο ιστορικό πρόβλημα της Ελλάδας έγκειται στην ποιότητα και επάρκεια των «ηγεσιών» της.

// Αν μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα, θελήσει να αρνηθεί τους «νεοαποικιακούς» όρους που της επιβλήθηκαν, έχει τη δυνατότητα να το κάνει ή θα αποκλειστεί από την κυκλοφορία χρήματος; Αν δεν ήσαστε σύμβουλος του κ. Πούτιν, αλλά του κ. Τσίπρα, τι συμβουλή θα του δίνατε ως οικονομολόγος και ως ακαδημαϊκός;

Ο μόνος τρόπος για να ξεφύγετε από τον χρηματοπιστωτικό αποικιακό ζυγό είναι να δημιουργήσετε δικό σας χρηματοπιστωτικό σύστημα, κάτι που είναι αδύνατο χωρίς εθνικό νόμισμα. Όσο μένετε στο ευρώ παραμένετε στην περιφέρεια του δυτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, ο πυρήνας του οποίου είναι η Federal Reserve μαζί με την ΕΚΤ. Πρέπει να φύγετε από κει αν θέλετε να ξεφύγετε από το χρηματοπιστωτικό αποικιακό καθεστώς.

// Θυμάστε πόσο δύσκολη απεδείχθη η οικοδόμηση «σοσιαλισμού σε μία και μόνη χώρα». Πόσο εύκολο είναι να οικοδομήσεις ένα καθεστώς εθνικής κυριαρχίας στα πλαίσια της φτωχοποιημένης Ελλάδας, που υπέστη ήδη καταστροφή και που θα της επιτίθεντο σκληρά γιατί θα ήταν πολύ κακό παράδειγμα;

Εθνική κυριαρχία δεν σημαίνει απομόνωση. Σημαίνει ότι η χώρα έχει επαρκείς ευκαιρίες να προσδιορίσει το μέλλον της, να αποφασίσει τα αναπτυξιακά σχέδια. Ας υποθέσουμε ότι η Ελλάδα κηρύσσει χρεοκοπία προς τους ευρωπαίους πιστωτές και δεν πληρώνει αυτές τις πιστώσεις, που δημιουργήθηκαν απλά από αέρα…

// Ή ενδεχομένως τις μετατρέπει σε δικό της νόμισμα αν το εισάγει. Τώρα γίνονται πολλές συζητήσεις στην Ελλάδα. Μια ιδέα είναι η υιοθέτηση ενός διπλού νομίσματος, που θα επιτρέψει να πληρώνονται οι μισθοί χωρίς να φύγουμε από το ευρώ. Άλλοι τάσσονται υπέρ της εξόδου.

Διπλό σύστημα σημαίνει ότι το μέρος του συστήματος που θα λειτουργεί με το ευρώ θα έχει ως μόνη αποστολή να πληρώνει το χρέος και όλη η οικονομική δραστηριότητα θα πάει στο εθνικό νόμισμα. Δεν έχει νόημα, γιατί σε μια τέτοια κατάσταση το εθνικό νόμισμα θα υποτιμάται διαρκώς και θα απαιτούνται διαρκώς μεγαλύτερες προσπάθειες να πληρωθεί το χρέος σε ευρώ.

Στο δικό μου μυαλό ο μόνος δρόμος είναι να δηλώσετε αδυναμία πληρωμής αυτών των χρεών που επεβλήθησαν στην Ελλάδα, το χρέος που δημιουργήθηκε από την εκτύπωση χρήματος από την ΕΚΤ και να κινηθείτε προς το δικό σας νόμισμα, όπου οι εθνικές νομισματικές αρχές θα μπορούν να οργανώσουν νομισματική πολιτική προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης. Γιατί τώρα η Ελλάδα δεν έχει εργαλεία να χρηματοδοτήσει την οικονομική ανάπτυξη. Το τραπεζικό σύστημα λειτουργεί ως αντλία μεταφοράς χρήματος από την Ελλάδα στην Ευρώπη. Και η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία διευθύνει αυτό το σύστημα.

// Η παραγωγική μας βάση είναι περιορισμένη, εξαρτώμεθα από τις εισαγωγές, το κράτος και η κοινωνία μας συνήθισαν να ζουν με ευρωπαϊκά χρήματα. Πόσο εύκολο είναι να τα αλλάξεις όλα αυτά, σε συνθήκες μάλιστα έντονης διαμάχης;

Ασφαλώς η κατάσταση είναι πολύ περίπλοκη και δραματική. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι στην ΕΕ η μακροοικονομική πολιτική της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας ασκείται προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων. Αυτές έχουν απεριόριστη πρόσβαση στις πιστώσεις που δημιουργεί η ΕΚΤ μέσω των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών εμπορικών τραπεζών.

Σε μια τέτοια κατάσταση οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, που είναι πολύ σημαντικές για οικονομίες όπως η ελληνική, δεν έχουν ελπίδα επιβίωσης, γιατί δεν έχουν ευκαιρία πρόσβασης σε φτηνές πιστώσεις, όπως οι μεγάλες επιχειρήσεις.

Η ΕΕ σχεδιάστηκε να στηρίξει τις μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο και, μερικές, στη Γαλλία και την Ιταλία. Αυτές έχουν τη δυνατότητα να κατακτήσουν όλη την ευρωπαϊκή αγορά πιέζοντας τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις. Αυτός είναι ο λόγος που η Ελλάδα έχασε τη βιομηχανία της, γιατί η οικονομία της είναι μάλλον μικρή για μεγάλες επιχειρήσεις και δεν είχε μεγάλες επιχειρήσεις. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ανατολική Ευρώπη, που άνοιξε στη Δύση και μπήκε στην ΕΕ. Όλο το ενεργητικό της Ανατολικής Ευρώπης ελέγχεται τώρα από μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες. Η Ανατολική και η Νότια Ευρώπη δεν μπόρεσαν να ανταγωνισθούν τις μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο και, μερικώς, στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Αυτό οδήγησε σε αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο και υποχρέωσε την Ελλάδα και μερικές ακόμα χώρες να παίρνουν όλο και περισσότερες πιστώσεις για να διατηρήσουν το βιοτικό επίπεδο και να επιδοτήσουν βιομηχανίες που δεν μπορούσαν να είναι ανταγωνιστικές.

// Αυτό δεν είναι αλήθεια μόνο για την Ελλάδα. Μερικώς είναι αλήθεια και για πιο αναπτυγμένες χώρες, όπως η Γαλλία.

Σας είπα. Το σύστημα ήταν βασικά σχεδιασμένο υπέρ των ΗΠΑ και της Γερμανίας και μόνο μερικώς για ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ιταλία, π.χ., βλέπετε την πλήρη καταστροφή των μεσαίων επιχειρήσεων. Ακόμα και στα πιο ευημερούντα, πλούσια τμήματα βλέπετε πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις που έκλεισαν. Μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις ελέγχουν τις αγορές. Αλλά στην Ελλάδα δεν έχετε ούτε αυτή τη δυνατότητα λόγω του μεγέθους της οικονομίας, γεγονός που οδηγεί στην αποβιομηχάνιση και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Γιατί, ακόμα και αν φύγετε από το ευρώ και αποκαταστήσετε το εθνικό χρηματοδοτικό σύστημα, το πρόβλημα – κλειδί είναι πώς θα οργανώσετε τη χρηματοπιστωτική υποστήριξη για την οικονομική δραστηριότητα. Το θέμα είναι ποια οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί στις παρούσες συνθήκες.

// Στο σημερινό σύστημα των ανοιχτών αγορών, οι περιφερειακές χώρες της Ευρώπης δεν έχουν την τεχνολογική ισχύ να ανταγωνιστούν, ούτε είναι ή μπορούν να γίνουν τόσο φτηνές όσο η Κίνα, η Αφρική, το Μπαγκλαντές. Μοιάζουν να έπεσαν σε «χαράδρα» ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και τον Τρίτο Κόσμο. Ποια θα μπορούσε να είναι η στρατηγική τους;

Η τωρινή κατάσταση είναι απελπιστική γιατί δεν έχετε ανταγωνιστική βιομηχανία και δεν έχετε και χρηματοπιστωτικούς θεσμούς να ενισχύσετε την ανάπτυξη οικονομικής δραστηριότητας.

Αν κάνετε το πρώτο βήμα, να απαλλαγείτε δηλαδή από τη νομισματική ένωση και να δημιουργήσετε δικές σας χρηματοπιστωτικές, νομισματικές αρχές, τουλάχιστον θα αποκτήσετε εργαλεία για να χρηματοδοτήσετε την οικονομική επέκταση. Για να χρηματοδοτήσετε όμως επέκταση χρειάζεστε ανταγωνιστικούς οικονομικούς φορείς, έτοιμους να αναπτυχθούν. Αυτό είναι πολύ δύσκολο μέσα στην ΕΕ, όπου δεν έχετε καμιά εμπορική ή οικονομική ανεξαρτησία. Όλη η εμπορική και οικονομική ρύθμιση γίνεται στις Βρυξέλλες.

// Η Ελλάδα δίνει ήδη άμεσα και έμμεσα περιουσιακά στοιχεία για την αποπληρωμή χρέους διά των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά δίνει και ιδιωτική περιουσία μέσω της τεράστιας φορολογίας.

Η ιδέα μου είναι ότι αν η Ελλάδα κινηθεί προς την ευρασιατική ολοκλήρωση, η αξία των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων θα αυξηθεί, γιατί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως βάση επενδύσεων για ολόκληρη την ευρασιατική αγορά.

// Τι γίνεται με την Τράπεζα των BRICS; Υπάρχει πρόταση του ρώσου υπουργού Οικονομικών να περιληφθεί και η Ελλάδα;

Είναι ένας από τους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς που δημιουργήθηκαν για να προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη μέσω μακροχρόνιων πιστώσεων για ανάπτυξη υποδομών και πολύ μεγάλων επιχειρήσεων.

Είναι ένας από τους αναπτυξιακούς θεσμούς που θα μπορούσε να συμμετάσχει η Ελλάδα, γιατί δεν είναι ανοιχτή μόνο στους BRICS αλλά και σε άλλες χώρες. Είναι μια πολυεθνική τράπεζα.

// Ασκήθηκε κριτική στον ελληνικό Τύπο ότι αυτή η τράπεζα δίνει δάνεια με διπλάσιο επιτόκιο από ό,τι προσφέρει η ΕΕ στην Ελλάδα.

Παράξενο. Από πού γνωρίζει ο ελληνικός Τύπος τα επιτόκια; Η αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS θα αρχίσει τη λειτουργία της του χρόνου και θα δούμε ποια θα είναι τα επιτόκια. Νομίζω θα είναι ελκυστικά.

// Είστε σίγουρος ότι αν τα κάνουμε αυτά που λέτε δεν θα μας… βομβαρδίσουν οι ΗΠΑ;

(Γελάει, ξαφνιάζεται). Είμαι σίγουρος ότι η στρατιωτική ισχύς χρησιμοποιείται ως τελευταίο όπλο. Για να τη χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ πρέπει να είναι σίγουρες ότι δεν υπάρχει πλέον κάποια εθνική κυριαρχία εντός της χώρας. Η στρατιωτική ισχύς χρησιμοποιείται μόνο για να «αποστειρώσει» την αντιπολίτευση που ακόμα υπάρχει μέσα στη χώρα και μερικές φορές, ακόμα και τότε, δεν δουλεύει. Π.χ., δεν δούλεψε στη Συρία.

Ως αποτέλεσμα, εξάλλου, της στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία βλέπουμε τώρα το Ισλαμικό Κράτος, που δεν ξέρει κανείς τι να κάνει μαζί του. Δημιουργώντας χάος, μερικές φορές οι ΗΠΑ βλέπουν τελικά να αναδύεται μια νέα τάξη από αυτό το χάος, μια τάξη που μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνη.

// Ακόμα και για τη Ρωσία είναι δύσκολος ο μερικός έστω επαναπροσανατολισμός εκτός του νεοφιλελεύθερου παγκοσμιοποιητικού υποδείγματος. Πόσο εύκολο είναι να το κάνει η Ελλάδα;

Δεν είναι δύσκολο, είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης. Ασφαλώς είναι μια διαδικασία με κινδύνους, αλλά σε μια κατάσταση υβριδικού πολέμου, που έχετε τώρα, βρίσκεστε ούτως ή άλλως σε κίνδυνο.

Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι πολύ μεγαλύτερος αν παραμείνετε όπως είστε τώρα, παρά αν κινηθείτε προς ένα εθνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.

// Περιμένετε μεγάλη χρηματοπιστωτική ή οικονομική κρίση τα επόμενα χρόνια;

Η κρίση θα γίνεται όλο και βαθύτερη στον δυτικό κόσμο. Αναμφίβολα τα σημάδια είναι ανάλογα με ό,τι συνέβη στο τέλος της αγγλικής αποικιακής αυτοκρατορίας.

Οι Βρετανοί προσπάθησαν να κλείσουν την αποικιακή αυτοκρατορία τους από τις ΗΠΑ αυξάνοντας τους φραγμούς και αυτό ήταν ένα από τα κίνητρα για να επέμβουν οι Αμερικανοί στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να διαλύσουν τις αποικιακές αυτοκρατορίες. Τώρα οι Αμερικανοί κάνουν το ίδιο που έκαναν οι Βρετανοί.

***

Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες αλλού…

// Ακόμα και εκτός ΕΕ, έχετε τον ΠΟΕ και όλους τους θεσμούς της παγκοσμιοποίησης.

Ναι, αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα. Όσο είστε εντός ΕΕ αυτό σημαίνει ότι όλες οι αποφάσεις που αφορούν την προστασία της εγχώριας αγοράς δεν μπορούν, κατ’ αρχάς, να ληφθούν στην Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν έχει εργαλεία εμπορικής πολιτικής και προστασίας της εθνικής οικονομίας, ακόμα και στην περιοχή των τεχνικών standards. Η τεχνική ρύθμιση, η χρηματοπιστωτική ρύθμιση και η ρύθμιση της εσωτερικής αγοράς, όλα εξαρτώνται από τις ντιρεκτίβες των Βρυξελλών. Πράγμα που σημαίνει ότι απαλλασσόμενοι από τη νομισματική ένωση, θα σπρωχτείτε, από τη λογική αυτής της πράξης, να κάνετε και δεύτερο βήμα, να φύγετε από την ΕΕ.

Τώρα τι μπορείτε να βρείτε αν βγείτε από την ΕΕ. Η δική μου ιδέα είναι ότι μπορείτε να βρείτε ευκαιρίες στην ευρασιατική ολοκλήρωση, που σχεδιάζεται από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, το Καζακστάν και επίσης τώρα την Αρμενία, την Κιργιζία και ορισμένες άλλες χώρες. Πρώτα από όλα εννοώ τη ζώνη ελευθέρου εμπορίου εντός των χωρών της ΚΑΚ (σ.σ. Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών, δημιουργήθηκε από τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όταν διαλύθηκε η ΕΣΣΔ) και τις ειδικές σχέσεις που τώρα προσπαθούμε να οργανώσουμε με τις χώρες BRICS, ιδιαίτερα την Κίνα, περιλαμβανομένης της Ευρασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης, της Τράπεζας για την Ανάπτυξη Υποδομών και ορισμένων άλλων χρηματοπιστωτικών θεσμών που τώρα οργανώνονται για να προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη σε όλη την ευρασιατική περιφέρεια.

Υπάρχουν όμως και άλλες ευκαιρίες για την Ελλάδα, αν μιλάμε για ευρασιατική ολοκλήρωση. Η Ελλάδα έχει σαφή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα συγκρινόμενη με τη Ρωσία και την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. Πρώτα από όλα ο τομέας των υπηρεσιών και ιδίως του τουρισμού, όπου η Ελλάδα μπορεί στην πραγματικότητα να υποκαταστήσει όλους τους πόρους της ΕΕ που χρησιμοποιούνται τώρα από τις ρωσικές ομάδες.

Αν η Ελλάδα είναι εντός της ευρασιατικής οικονομικής ολοκλήρωσης σημαίνει ότι δεν υπάρχουν φραγμοί για τους πολίτες της Ρωσίας, του Καζακστάν, της Λευκορωσίας να ταξιδέψουν στην Ελλάδα, να περάσουν καιρό εκεί, να επενδύσουν σε σπίτια, σε υπηρεσίες και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα στην Ευρασιατική Oικονομική Ένωση.

Δεύτερο, φυσικά, είναι η ελληνική τεχνογνωσία και οι ελληνικές ευκαιρίες στις μεταφορές. Υποφέρουμε επί αιώνες λόγω έλλειψης πρόσβασης στις θάλασσες. Η Ελλάδα έχει μια πολύ μεγάλη ιστορική εμπειρία κατάκτησης του θαλάσσιου εμπορίου.

Το τρίτο σημείο είναι η ελληνική γεωργία, που παράγει προϊόντα που δεν υπάρχουν καν στη ρωσική αγορά, όπως το κρασί, οι ελιές κι ένα σωρό άλλα. Αυτό που βλέπουμε λοιπόν είναι ότι η Ελλάδα, συμμετέχοντας στην ευρασιατική οικονομική ολοκλήρωση, έχει σαφή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Κι αυτά τα πλεονεκτήματα είναι πολύ ανταγωνιστικά για τους επενδυτές.

Αν η Ελλάδα ενσωματωνόταν στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, είμαι βέβαιος ότι πολλοί επενδυτές από τη Ρωσία και τις άλλες χώρες της ευρασιατικής ολοκλήρωσης θα ενεργοποιούνταν στην Ελλάδα. Επίσης, το ελληνικό επιχειρηματικό πνεύμα θα είχε μεγάλες ευκαιρίες στη ρωσική αγορά. Η Ελλάδα θα γινόταν ελκυστική και στους ευρωπαίους επενδυτές ως σημείο πρόσβασης στη ρωσική αγορά.

Εντυπωσιακή πρόταση: Χρέος έναντι επενδύσεων!

Κοιτάξτε, υπάρχει ένα σχήμα, αν διαπραγματευθείτε με την ΕΕ στη βάση «να μιλήσουμε για μια πιο αποτελεσματική και δίκαιη συνεργασία», προτείνοντας στην ΕΕ το σχήμα «χρέος έναντι επενδύσεων», που σημαίνει ότι το ελληνικό χρέος θα χρησιμοποιούνταν ως όχημα να έλξει επενδύσεις.

Θα σήμαινε χρέος έναντι περιουσιακών στοιχείων. Θα μπορούσαν να προσφερθούν ορισμένα περιουσιακά στοιχεία σε ευρωπαίους επενδυτές ώστε να δουλέψουν για όλη την ευρασιατική αγορά. Aυτή η option όμως είναι πολύ σύνθετη και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παρούσα οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, γιατί το ύψος των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων είναι μάλλον μικρό, συγκρινόμενο με το ύψος του χρέους. Και για την Ελλάδα θα ήταν πολύ επικίνδυνο να χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο σχήμα, που μερικές φορές χρησιμοποιείται όταν μια χώρα δεν μπορεί να πληρώσει το χρέος της.

Οι πιστωτές συνήθως πρότειναν ένα σχήμα προκειμένου να δοθούν περιουσιακά στοιχεία αντί του χρέους και να ανακτηθεί το χρέος μέσω των περιουσιακών στοιχείων.

(Την επόμενη Κυριακή θα δημοσιεύσουμε το μέρος της συνέντευξης του
κ. Γκλάζιεφ, όπου αναφέρεται στην ευρύτερη διεθνή και ευρωπαϊκή κρίση.)