Πώς να χαρείτε με ασφάλεια τον… ήλιο

Τις επισημάνσεις αυτές έκαναν εκπρόσωποι της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, ανακοινώνοντας την εκστρατεία με τίτλο: «Από την ομορφιά μιας ελιάς… στον κίνδυνο του καρκίνου του δέρματος», που έχει στόχο τη σωστή ενημέρωση σχετικά με τη σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης.

Όπως τονίστηκε στην παρουσίαση της εκστρατείας, το μελάνωμα είναι δερματικός καρκίνος που εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες. Μελέτες έχουν δείξει ότι στην Ευρώπη προσβάλλονται από την ασθένεια 12 γυναίκες και 6 άνδρες ανά 100.000 κατοίκους.

Οι περιοχές που εμφανίζεται κατ’ εξοχήν το μελάνωμα στις γυναίκες είναι τα πόδια, ενώ στους άνδρες ο θώρακας.

Ωστόσο, οι άνδρες συνήθως συμβουλεύονται τον δερματολόγο τους όταν το μελάνωμα είναι σε προχωρημένο στάδιο, γι’ αυτό και το ποσοστό επιβίωσης είναι μικρότερο στους άνδρες από ότι στις γυναίκες. Σε σύγκριση με άλλες μορφές καρκίνου, το μελάνωμα εμφανίζεται περισσότερο σε νεαρά άτομα και άτομα μέσης ηλικίας.

Ισχυρούς παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος αποτελούν τα ηλιακά εγκαύματα κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία (από μηνών έως 20 ετών), το οικογενειακό ιστορικό και το χρώμα του δέρματος (ανοιχτό χρώμα). Επίσης, σε μελάνωμα μπορεί να εξελιχθούν ελιές (σε ποσοστό 20-30%) οι οποίες αλλάζουν χρώμα, μορφή ή αιμορραγούν.

Σημεία που μπορεί να κινήσουν την υποψία:

*Αύξηση του μεγέθους μιας ελιάς.

*Αλλαγή του χρώματος μιας ελιάς.

*Αλλαγή των ορίων μεταξύ δέρματος και ελιάς.

*Ασυμμετρία μιας ελιάς.

Συνεπώς, η ανίχνευση του μελανώματος όταν αυτό βρίσκεται σε αρχικό στάδιο είναι υψίστης σημασίας, δεδομένου ότι και η αντιμετώπισή του εξαρτάται από το κλινικό του στάδιο. Το τελευταίο καθορίζεται από το μικροσκοπικό πάχος της δερματικής βλάβης που μετράται σε mm (δείκτης Breslow) και την ενδεχόμενη ύπαρξη μεταστάσεων σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα, οι οποίες ανιχνεύονται με κλινικές και ακτινολογικές εξετάσεις.

Η πιθανότητα να αναπτύξει ο μέσος Έλληνας μελάνωμα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι αρκετά υψηλή. Κατά την εκστρατεία εξέτασης και ενημέρωσης του 2014, ετέθη η κλινική διάγνωση δερματικής κακοήθειας στο 8,8% των εξετασθέντων, εκ των οποίων οι 121 είχαν βλάβες ύποπτες για μελάνωμα.

Οι ειδικοί συνιστούν σε όλους να κάνουν κάθε έξι μήνες αυτο-εξέταση. Εάν παρατηρήσουν στο δέρμα τους «ξένα» ή «περίεργα» σημάδια και αλλαγή χρώματος ή σχήματος κάποιας ελιάς πρέπει να απευθυνθούν αμέσως στο δερματολόγο.

// Πώς μπορούν να αυξηθούν οι πιθανότητες να επιβιώσει κανείς του μελανώματος;

Το κλειδί για ένα ευνοϊκό αποτέλεσμα είναι η έγκαιρη διάγνωση και η χειρουργική αφαίρεση. Η περιοδική αυτό-εξέταση του δέρματος και η ιατρική φροντίδα, όταν κανείς αμφιβάλει, θα πρέπει να γίνει συνήθης πρακτική, αν θέλουμε να κρατήσουμε το ποσοστό θνησιμότητας από μελάνωμα στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο.

// Ποιες είναι οι άλλες βλαβερές συνέπειες του ήλιου στο δέρμα;

Εκτός από το μελάνωμα ο ήλιος προκαλεί και άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος, οι οποίες αν και δεν είναι συνήθως μοιραίες, έχουν συχνά σαν αποτέλεσμα σοβαρές αλλοιώσεις στο δέρμα.

Οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου προκαλούν επίσης πρόωρη γήρανση του δέρματος με τη μορφή ρυτίδων, κηλίδων, τραχύτητας του δέρματος, σπασμένων φλεβών και φολιδωτών σημείων.

// Είναι ασφαλές να μένει κανείς στον ήλιο για πολύ ώρα αν φοράει αντιηλιακό;

Με την κυριολεκτική έννοια της λέξης δεν υπάρχει πλήρες «μπλοκάρισμα» του ήλιου (total sunblock). Ένας μεταβλητός αριθμός ακτινών UV μακρότερου κύματος δεν φιλτράρονται από τα προϊόντα που διατίθενται τώρα παρά τους υψηλούς δείκτες που υπάρχουν. Η συγκεντρωτική επίδραση αυτών των ακτινών που δεν έχουν φιλτραριστεί μπορεί να καταλήξει σε καρκίνο του δέρματος και πρόωρη γήρανση του δέρματος. Δεν θα πρέπει κανείς να μένει στον ήλιο πολύ με την λανθασμένη εντύπωση ότι το αντιηλιακό τους προστατεύει πλήρως από τις ακτίνες του ήλιου. Η έκθεση στον ήλιο θα πρέπει να αποφεύγεται μεταξύ των ωρών 11πμ. και 3μμ. οπότε και οι ακτίνες του ήλιου είναι πιο δυνατές.

// Είναι το τεχνητό μαύρισμα ασφαλέστερο από το μαύρισμα από τον ήλιο;

Ένα τεχνητό μαύρισμα (κρέμες ή σπρέι που προκαλούν μαύρισμα) είναι κατά πολύ ασφαλέστερο από το μαύρισμα στον ήλιο. Το τεχνητό μαύρισμα δείχνει φυσικό μέσω μιας χημικής αντίδρασης στο δέρμα.

Φέρνει επομένως τα επιθυμητά αποτελέσματα σε κάποιον που θέλει να αποκτήσει μαύρισμα χωρίς να χρειάζεται να κάνει ηλιοθεραπεία. Πρέπει κανείς να τοποθετεί τα προϊόντα τεχνητού μαυρίσματος κάθε 1-2 εβδομάδες προκειμένου να το διατηρήσει, γιατί τα άνω στρώματα του δέρματος ανανεώνονται συνεχώς. Παρ’ όλα αυτά το τεχνητό μαύρισμα δεν προστατεύει καθόλου από την ακτινοβολία των ακτινών UV.

// Είναι ακίνδυνο να αποκτούμε τεχνητό μαύρισμα από σολάριουμ;

Το σολάριουμ προκαλεί μαύρισμα με ακτινοβολία UVΑ, οι οποίες αν και πολύ αποτελεσματικές στο να μαυρίζουν το δέρμα χωρίς να προκαλούν έγκαυμα, αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος και αναμφίβολα προκαλούν πρόωρη γήρανση του δέρματος.

Κάτι που πιθανόν οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν είναι ότι το μαύρισμα που αποκτάται από αυτές τις μονάδες μαυρίσματος δεν προστατεύει το δέρμα τους από ηλιακό έγκαυμα, όταν βγαίνουν στον ήλιο.

// Ποια είναι η σωστή χρήση των αντιηλιακών;

Είναι απαραίτητη η χρήση αντιηλιακών σε καθημερινή βάση, ανάλογα με τον τύπο δέρματος, την εποχή, την επαγγελματική απασχόληση και τη χώρα που ζει κανείς. Στην Ελλάδα, όσοι εργάζονται στο ύπαιθρο θα πρέπει να χρησιμοποιούν αντιηλιακά προϊόντα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Το ίδιο ισχύει και για όσους ασχολούνται με αθλήματα ανοικτού χώρου. Εάν πάλι εργάζεστε σε γραφείο, θα πρέπει να βάζετε ένα λεπτό στρώμα αντιηλιακού κάθε πρωί.

Οι κυρίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αντιηλιακό τους ως κρέμα ημέρας, πριν εφαρμόσουν το μέικ-απ, ούτως ώστε να αποφύγουν τις επιπτώσεις από την έκθεση στον ήλιο, όπως οι καφέ κηλίδες και οι ρυτίδες. Όλοι σχεδόν έχουν πειστεί για τη σημασία των αντιηλιακών κατά τη διάρκεια των διακοπών. Ωστόσο, τα αντιηλιακά είναι άχρηστα εάν δεν χρησιμοποιούνται σωστά. Θα πρέπει να εφαρμόζονται 15-30 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο σε κάθε σημείο του σώματος. Παράλληλα θα πρέπει να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στις ευαίσθητες περιοχές, τις οποίες συνήθως ξεχνάμε: τα αυτιά, τη μύτη, τα χείλια, τα πέλματα και τις παλάμες, το κάτω μέρος του λαιμού (και για τους άνδρες), τους αγκώνες και την περιοχή των γεννητικών οργάνων στα παιδιά. Χρησιμοποιείστε το αντιηλιακό σας κάθε δύο ώρες, για όσο εκτίθεστε στον ήλιο, ακόμα και στο τέλος της ημέρας.

Το κολύμπι, ο αέρας και η υπερβολική εφίδρωση αφαιρούν την κρέμα πιο γρήγορα από το δέρμα, γι’ αυτό και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να χρησιμοποιείτε το αντηλιακό σας πιο συχνά. Στο βουνό, το εκτεθειμένο δέρμα θα πρέπει να προστατεύεται κάθε μία ώρα (με την ίδια συχνότητα το χειμώνα και το καλοκαίρι). Στην παραλία, συνιστάται να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11 π.μ. και 4 μ.μ., γιατί τότε οι ακτίνες του ηλίου είναι πολύ πιο επικίνδυνες.

// Πόσο μας προστατεύουν τα ρούχα;

Πενήντα χρόνια πριν, οι γυναίκες θα έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν το δέρμα τους λευκό σαν το γάλα. Προστάτευαν το δέρμα τους από τον ήλιο με ομπρέλες, μεγάλα καπέλα, μακριά μανίκια, δαντελένια γάντια. Στις μέρες μας, φαίνεται ότι έχουμε ξεχάσει πως τα ρούχα που φοράμε καθημερινά, αποτελούν μια εξαιρετική ασπίδα προστασίας από τις ακτίνες του ηλίου.

Οι νάιλον κάλτσες, φυσικά, επιτρέπουν την είσοδο πολλών βλαβερών ακτινών, ενώ τα παντελόνια με πυκνή ύφανση (π.χ. τζιν) προσφέρουν μοναδική προστασία.

Ένα καπέλο με μεγάλο γείσο προστατεύει το πρόσωπο και τα αυτιά των ατόμων που εργάζονται στο ύπαιθρο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους – το ίδιο ισχύει και για όσους επιδίδονται σε σπορ σε ανοικτό χώρο.

Τα καπέλα είναι απαραίτητα για τα άτομα χωρίς μαλλιά, δεδομένου ότι η έλλειψη μαλλιών αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του δέρματος στο κεφάλι. Για τα άτομα με ανοικτό δέρμα (κόκκινα, ξανθά μαλλιά), που σπάνια μαυρίζουν, συνιστάται ιδιαίτερα η χρήση των ρούχων ως μέσο προστασίας.