Υπουργείο Εξωτερικών: Ανάγκη για άμεσες και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις
Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προκλήσεων απαιτείται μια συγκροτημένη διπλωματική υπηρεσία που να δύναται να συνδράμει τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου. Βάσιμα είναι τα ερωτηματικά για το κατά πόσο η παρούσα διάρθρωση και δομή των διαφόρων υπηρεσιών του ΥΠΕΞ μπορεί να ανταποκριθεί στις σημερινές προκλήσεις. Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική. Ασφαλώς, για την επικρατούσα κατάσταση δεν μπορεί να αποδοθεί ευθύνη στη σημερινή κυβέρνηση, η οποία προσμετράει μόλις τρεις μήνες διακυβέρνησης της χώρας. Ακόμη περισσότερο που ενώ έχει ρίξει το κύριο βάρος των ενεργειών της στην αντιμετώπιση του θέματος του χρέους, έχει παράλληλα αναπτύξει αξιόλογη δραστηριότητα και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Ιδιαίτερα σημειώνεται η αναβάθμιση ή -για το ορθότερο- αποκατάσταση των διμερών σχέσεων με τη Ρωσία, οι οποίες κατά τη γνώμη του γράφοντος είναι στρατηγικής σημασίας για αμφότερες τις χώρες. Επίσης, για πρώτη φορά, δημοσίως, έλληνας υπουργός Εξωτερικών, ο κ. Νίκος Κοτζιάς, ανέδειξε τη γεωπολιτική σημασία της χώρας μας ενώ πραγματοποίησε διαδοχικές επισκέψεις σε Μόσχα, Κίεβο, Βερολίνο, Βουδαπέστη, Πεκίνο, Ουάσινγκτον, Λευκωσία και προ ημερών στην Άγκυρα. Παραδόξως, οι βαλκανικές χώρες παραμένουν ακόμα μακρινές για το ενδιαφέρον της ελληνικής διπλωματίας. Οποιαδήποτε όμως διπλωματική δραστηριότητα σε κυβερνητικό επίπεδο, από μόνη της, δεν επαρκεί -και αυτό ισχύει για κάθε χώρα- για να προσδώσει βάθος και συνέχεια, αν δεν συνδυάζεται με την παρακολούθηση και εφαρμογή της από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΞ, οι οποίες, πλημμελώς δομημένες, δεν έχουν τη δυνατότητα να παράγουν έργο, θέσεις και να παρέχουν ουσιαστικές οδηγίες στις διπλωματικές αρχές του εξωτερικού. Απλώς εκτελούν παρακολουθητικό – γραφειοκρατικό έργο. Ελλείψει κατάλληλων think tank και εξειδίκευσης των στελεχών, όπως απαιτούν οι νέες παγκόσμιες πραγματικότητες, αδυνατούν να συνδράμουν ουσιαστικά και να συμμετάσχουν στις διαδικασίες διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής. Ο επιτελικός κλάδος των διπλωματικών υπαλλήλων αυξήθηκε αλόγιστα τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα να έχει ανέλθει πολύ ο μέσος όρος προαγωγής στον πρεσβευτικό βαθμό, που σημαίνει ότι σε λίγα χρόνια θα σπανίζουν οι πρέσβεις με εμπειρία. Εξάλλου οπορτουνιστικά εντάχθηκαν στο ΥΠΕΞ διακόσιοι και πλέον οικονομικοί και εμπορικοί σύμβουλοι, προερχόμενοι από τα οικονομικά υπουργεία, προς άσκηση οικονομικής διπλωματίας (sic). Μεγάλος, επίσης, ο αριθμός των εμπειρογνωμόνων. Η Διπλωματική Ακαδημία, της οποίας η αποστολή είναι να προετοιμάζει τους διπλωμάτες στην άσκηση της διπλωματικής πρακτικής, περιορίζεται απλά στην παράδοση παρωχημένων μαθημάτων γνώσεων. Οι διπλωματικές μας αρχές στο εξωτερικό είναι, γεωγραφικά, ανορθολογικώς κατανεμημένες. Δεν αξιολογείται το έργο τους ούτε και των προϊσταμένων τους. Δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να πεισθεί κάποιος ότι η Ελλάδα, με τόσα σοβαρά προβλήματα εξωτερικής πολιτικής, χρήζει υψηλής κατάρτισης και απόδοσης όλων των στελεχών που να ανέρχονται στις υπηρεσιακές βαθμίδες με αυστηρά αξιοκρατικά κριτήρια. Ιδιαίτερα του διπλωματικού κλάδου, ο οποίος έχει, για πολλούς λόγους, μεγάλως απαξιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόδηλη είναι η ανάγκη για άμεσες και ριζικές μεταρρυθμίσεις. Ευκταίο, να μην επικρατήσει και για αυτήν την κυβέρνηση η μακιαβελική αντίληψη του «μη θίγετε τα κακώς κείμενα». Στόχος, ασφαλώς, να είναι όχι να καταστεί το ΥΠΕΞ Foreign Office, αλλά λειτουργικό και αποδοτικό.