Οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης

Η εντύπωση που επικρατεί είναι ότι η συνάντηση αποσκοπούσε περισσότερο στην καταγραφή της βούλησης της νέας ελληνικής κυβέρνησης για ανάπτυξη καλών σχέσεων με τη γείτονα χώρα, παρά σε ουσιαστική διαπραγμάτευση. Άλλωστε αυτό προσιδιάζει στην αριστερή ιδεολογία, η οποία ασπάζεται την αρχή ότι οι λαοί δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα μεταξύ τους. Τα προβλήματα στις σχέσεις τους τα δημιουργούν οι κυβερνήσεις όταν αυτές εξυπηρετούν συμφέροντα ειδικών μειοψηφιών. Να σημειωθεί ότι η πρώτη κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου είχε τηρήσει ακριβώς αντίθετη στάση έναντι της Τουρκίας. Τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης είναι, βασικά, πρακτική των σύγχρονων κοινωνιών στη λογική ότι ο διάλογος, οι επίσημες ή άτυπες συνομιλίες μπορεί να συμβάλουν στην εκτόνωση εντάσεων, ακόμη και να οδηγήσουν στην εξεύρεση λύσεων στις διαφορές μεταξύ δύο η περισσοτέρων λαών. Οι διεθνείς οργανισμοί παροτρύνουν και ενθαρρύνουν τα κράτη να συνομιλούν και να υιοθετούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Και ο αρχαίος κόσμος αναγνώριζε την αξία του διαλόγου στην εκτόνωση των εντάσεων μεταξύ των λαών. Οι Ρωμαίοι, για να μετριάσουν το πολεμοχαρές «si vis pacem para bellum», το συμπλήρωναν με το «si vis pacem para pacem» («αν επιθυμείς ειρήνη παρασκεύαζε ειρήνη»). Οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες για ΜΟΕ έχουν ήδη παράδοση τριάντα και πλέον ετών. Τα πλέον θεαματικά αποτελέσματα είχαν επιτευχθεί επί υπουργίας Κάρολου Παπούλια με τον τούρκο ομόλογό του Μεσούτ Γιλμάζ χωρίς όμως να διαρκέσουν επί μακρόν λόγω παραβατικών τουρκικών ενεργειών στο Αιγαίο. Και οι τελευταίες ελληνοτουρκικές συνομιλίες δεν φαίνεται, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, να προσθέτουν κάποιο νεωτερίστικο στοιχείο. Ιδιάζουσα μπορεί να θεωρηθεί μόνο η χρονική στιγμή, η οποία φαίνεται να συνδέεται με την επικείμενη επανέναρξη των διακοινοτικών συνομιλιών στην Κύπρο. Προφανώς εκτιμήθηκε ότι οι διακοινοτικές συνομιλίες θα διευκολυνθούν από ένα θετικό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τι μπορεί, ωστόσο, να προσδοκάει ο έλληνας πολίτης από τις νέες ελληνοτουρκικές συνομιλίες; Το θετικό είναι ότι αυτές μπορεί να αφορούν και θέματα συνεργασίας που δεν προκαλούν αντιπαλότητες, αλλά συγκλίνουν σε κοινά συμφέροντα, όπως, π.χ., ο τουρισμός, η οικονομία, ο πολιτισμός κ.ά. Αν όμως οι συνομιλίες επεκταθούν και σε θέματα στα οποία σημειώνεται τουρκική παραβατικότητα, χωρίς μάλιστα θετικά αποτελέσματα, τότε οι συνομιλίες μπορεί να προσλάβουν αρνητικό χαρακτήρα. Παρά το γεγονός ότι τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης δεν παράγουν συμβατικές αλλά πολιτικές δεσμεύσεις (politically binding), όταν οι συνομιλίες επαναλαμβάνονται και επί θεμάτων που μια χώρα θεμελιώνει δικαιώματα που εδράζονται στο διεθνές θετικό δίκαιο και τη διεθνή πρακτική, αλλά η άλλη πλευρά τα αμφισβητεί, τότε μπορεί να εκληφθεί ότι η χώρα αυτή ενδίδει σε πιέσεις, είτε διαπραγματεύεται από θέσεως αδυναμίας. Προς αποφυγήν δημιουργίας εσφαλμένων εντυπώσεων, επιβάλλεται η ελληνική πλευρά να καθορίσει σαφώς το διεθνές νομικό πλαίσιο επί των οποίων οφείλουν να διεξαχθούν οι συνομιλίες, ακόμη και αν αυτές δεν παράγουν νομικώς αλλά μόνο πολιτικώς δεσμευτικά αποτελέσματα.