Αναζητώντας… εμπιστοσύνη με την Άγκυρα
Ο Ν. Κοτζιάς είχε προαναγγείλει την επιστράτευση της διαδικασίας των ΜΟΕ τόσο με την Τουρκία όσο και με την ΠΓΔΜ, πιστός στη σχολή που θεωρεί τη συζήτηση περί ΜΟΕ ως ικανή για αποσυμφόρηση εντάσεων και διατήρηση διαύλων επικοινωνίας, ιδιαίτερα σε διαφορές που δεν μπορεί να υπάρξει θεαματική πρόοδος.
Σε αυτή την πρώτη διερευνητική συνάντηση για τα ΜΟΕ, της ελληνικής ομάδας ηγείται ο έμπειρος στα ελληνοτουρκικά γ.γ. του ΥΠΕΞ πρέσβης Δ. Παρασκευόπουλος ενώ της τουρκικής ομάδας ο ισχυρός άνδρας της τουρκικής διπλωματίας Φ. Σινιρίογλου, ο οποίος χειρίζεται και το θέμα των διερευνητικών επαφών για την υφαλοκρηπίδα.
Πάντως δεν αναμένονται θεαματικά αποτελέσματα, μια και ούτε η Αθήνα ούτε η Τουρκία, που βρίσκεται στην κορύφωση της προεκλογικής περιόδου για τις κάλπες της 7ης Ιουνίου, θεωρούν ότι είναι αναγκαίες οι συνομιλίες για τα ΜΟΕ (που είχαν προετοιμασθεί ήδη επί θητείας στο ΥΠΕΞ του Δ. Αβραμόπουλου) για να υπάρξουν διευκρινίσεις και ανταλλαγή ιδεών που θα μπορούσαν να ανανεώσουν παλιά ΜΟΕ και να υιοθετήσουν νέα που θα οδηγούσαν σε μείωση των εντάσεων στο Αιγαίο.
Η εμπειρία των τελευταίων ετών και οι στατιστικές δείχνουν ότι η παράνομη δραστηριότητα της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας αλλά και του Πολεμικού Ναυτικού έχει ενταθεί και δημιουργεί και πάλι σοβαρή αιτία εντάσεων, ενώ αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για ατύχημα που θα πυροδοτήσει απρόβλεπτες εξελίξεις.
Αλλά και το περιστατικό της δέσμευσης πολύ μεγάλων περιοχών στο Βόρειο, Κεντρικό και Νότιο Αιγαίο από την Τουρκία για μεγάλες περιόδους (έως και δέκα μήνες) επέβαλαν τη μεταφορά της συζήτησης σε επίπεδο συνομιλιών για ΜΟΕ.
Η ελληνική πλευρά, σύμφωνα με τις λιγοστές πληροφορίες που υπάρχουν, θα επιχειρήσει να θέσει τα θέματα των παραβάσεων των κανόνων του FIR από τα τουρκικά αεροσκάφη, τις προκλητικές «επισκέψεις» τουρκικών πλοίων μέχρι το Σούνιο και στις Κυκλάδες καθώς και τις υπερπτήσεις τούρκικων μαχητικών και φωτογραφικών – κατασκοπευτικών αεροσκαφών πάνω από ελληνικά νησιά.
Από τουρκικής πλευράς θεωρείται δεδομένο ότι θα προταθεί η αμοιβαία κατάργηση των πεδίων βολής στο Αιγαίο που προκαλούν τη δέσμευση μεγάλων περιοχών για μεγάλα διαστήματα.
Όλα αυτά τα ΜΟΕ όμως προϋποθέτουν συζήτηση η οποία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ακουμπάει τα μεγάλα θέματα, τον πυρήνα των διαφορών των δύο χωρών.
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τον εναέριο χώρο της Ελλάδας μεταξύ 6 και 10 ν.μ. και συνεπώς θεωρεί ότι δεν διαπράττει παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου όταν τα αεροσκάφη της εισέρχονται σε αυτή τη ζώνη. Επίσης θεωρεί ότι οι κανόνες του FIR δεν αφορούν φίλια κυβερνητικά αεροσκάφη και συνεπώς τα αεροσκάφη δεν διαπράττουν τις παραβάσεις εντός του FIR Αθηνών. Για τις υπερπτήσεις η απάντηση που συνήθως δίνεται είναι ότι γίνονται υποχρεωτικά, καθώς λόγω των μεγάλων ταχυτήτων που αναπτύσσουν τα μαχητικά -ειδικά μάλιστα όταν βρίσκονται σε εικονική αερομαχία με ελληνικά αεροσκάφη- και η πυκνότητα των ελληνικών νησιών δεν επιτρέπει διαφορετικούς ελιγμούς. Σε άλλες περιπτώσεις πάντως η Τουρκία έχει αφήσει να εννοηθεί ότι δεν θεωρεί ελληνικό εναέριο χώρο αυτόν που αφορά νησίδες και μικρά νησιά που έχει στο παρελθόν εντάξει στον κατάλογο των «γκρίζων ζωνών».
Αλλά και το θέμα των πεδίων βολής έχει μια ιδιαίτερη πτυχή, καθώς η Τουρκία διαθέτει «βάθος» ώστε να μπορεί να ασκεί την Πολεμική Αεροπορία της χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα στον εθνικό εναέριο χώρο της. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, που λόγω της ιδιομορφίας της εναλλαγής νησιωτικού χώρου και ηπειρωτικής χώρας δεν υπάρχει ενιαίος εθνικός εναέριος χώρος που θα μπορούσε να εξασφαλίσει τις στοιχειώδεις ανάγκες άσκησης και εξασφάλισης ετοιμότητας των ελλήνων πιλότων. Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που η Ελλάδα δεσμεύει συγκεκριμένα πεδία βολής και στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου.
Η αποδοχή της τουρκικής απαίτησης για αμοιβαία κατάργησή τους θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία, αν και όπως παρατηρούσαν αρμόδιες διπλωματικές πηγές, θα μπορούσε να συζητηθεί ο περιορισμός των χρονικών περιόδων δέσμευσης περιοχών.
Αντιθέτως, θέματα στα οποία θα μπορούσε να υπάρξει πιο εύκολα σύγκληση είναι, π.χ., η επέκταση του μορατόριουμ αποφυγής στρατιωτικών δραστηριοτήτων στο Αιγαίο, καθώς πλέον αφορά όχι μόνο τον ελληνικό τουρισμό αλλά και την τουρκική τουριστική βιομηχανία.
Και φυσικά θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην υλοποίηση των άνω των 30 ΜΟΕ που έχουν υιοθετήσει οι δύο χώρες από την εποχή του «παραγωγικότατου» ως υπουργού Εξωτερικών, ειδικά σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά, Γ. Παπανδρέου.
Οι επαφές του κ. Παρασκευόπουλου έχουν ένα πρόσθετο ενδιαφέρον, καθώς ουσιαστικά θα προετοιμάσουν και τη συνάντηση που θα έχουν στην Τουρκία οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, κ. Κοτζιάς και Τσαβούσογλου, στο πλαίσιο νατοϊκής συνάντησης.
Κωνσταντίνος Τσάκαλος