Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης οι Αμερικάνοι σε Συρία και Ιράκ

Για το χάος που επικρατεί, η ευθύνη ανήκει ξεκάθαρα στον πρώην Πρόεδρο Μπους και τα νεοσυντηρητικά γεράκια που πίεσαν για τη μητέρα όλων των λαθών και όλων των κακών, την εισβολή στο Ιράκ. Όμως η ελαφρότητα και η απερισκεψία με την οποία κινήθηκε η κυβέρνηση Ομπάμα, βάζοντας, αρχικά, ως μοναδική προτεραιότητα την απόσυρση από το Ιράκ χωρίς να έχει προετοιμαστεί μια βιώσιμη λύση για τη χώρα και, εν συνεχεία, τη γενικότερη απόσυρση των ΗΠΑ από τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή χωρίς σοβαρή πρόβλεψη και σχέδιο για τις μελλοντικές εξελίξεις, συνετέλεσαν καθοριστικά στη σημερινή εξέλιξη.

Η προβληματική εκστρατεία κατά του ΙΚ

Τόσο η Ουάσινγκτον όσο και το Λονδίνο και το Παρίσι έχουν προτάξει ως κυρίαρχη προτεραιότητα τη συντριβή των τζιχαντιστών. Στην προσπάθεια αυτή επιλέγουν τα στρατιωτικά μέσα, χωρίς όμως τη συμμετοχή δυνάμεων εδάφους. Τις στρατιωτικές ενισχύσεις που θα ξεκαθαρίσουν την κατάσταση και τις ζωές που θα χαθούν καλούνται να βάλουν ντόπιες δυνάμεις. Και εκεί αρχίζουν τα προβλήματα.

Οφείλεται βεβαίως να λεχθεί ότι η παρουσία αμερικανών ή ευρωπαίων στρατιωτών ξανά στο Ιράκ, ή μετά από 70 χρόνια στη Συρία (ήταν υπό γαλλική κυριαρχία ως το 1946), ουσιαστικά θα «έπαιζε το παιχνίδι» των τζιχαντιστών, οι οποίοι και επιδιώκουν, με κάθε μέσο, να «τραβήξουν» τις ΗΠΑ σε μια νέα στρατιωτική σύγκρουση. Αντιλαμβάνονται ότι αυτό θα τους έδινε την αίγλη του κύριου αντιπάλου και «υπερασπιστή» του μουσουλμανικού κόσμου έναντι της Δύσης με αποτέλεσμα να συρρεύσουν νέες ενισχύσεις, τόσο σε μαχητές όσο και σε πλουσιοπάροχες δωρεές. Πιστεύουν ακόμη ότι θα επαναλάβουν την επιτυχία της μάχης της Φαλούτζα το 2004, από όπου οι αμερικανικές δυνάμεις αποχώρησαν ταπεινωμένες.

Συρία: Καλοί και κακοί τζιχαντιστές;

Στη Συρία οι «μετριοπαθείς» ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης στις οποίες είχαν επενδύσει οι Αμερικάνοι καταρρέουν η μία μετά την άλλη. Την προηγούμενη εβδομάδα το κοσμικού χαρακτήρα κίνημα Χαζμ, ομαδά που η CIA, μέσω μυστικών επιχειρήσεων, είχε πλουσιοπάροχα εξοπλίσει και εκπαιδεύσει, ανακοίνωσε τη διάλυσή του. Πολλοί από τους μαχητές του (μαζί με τον αμερικάνικο οπλισμό τους) μεταφέρθηκαν σε ισλαμιστικές ομάδες. Η διάλυση αυτή έγινε ύστερα από συνεχείς επιθέσεις της Αλ Νούσρα (παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία). Επίσης, τον προηγούμενο Νοέμβριο η Αλ Νούσρα συνέτριψε και το Συριακό Επαναστατικό Μέτωπο (μία από τις σημαντικότερες κοσμικές δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης), αναγκάζοντας τον αρχηγό του, Τζαμάλ Μααρούφ, να καταφύγει στην Τουρκία για να σωθεί.

Η Αλ Νούσρα επανακάμπτει μετά τη διάσπαση, που συνέβη όταν ο Αλ-Μπαγκντάντι αποχώρησε παίρνοντας μαζί του σημαντικά στελέχη και μαχητές και ίδρυσε το Ισλαμικό Κράτος. Σε εξέλιξη βρίσκεται η προσπάθεια του βασικού και διαχρονικού της χρηματοδότη, του Κατάρ, για το «επαναλανσάρισμα» της οργάνωσης. Οι Καταριανοί πιέζουν την ηγεσία της να σπάσει τους δεσμούς με την Αλ Κάιντα και να αλλάξει όνομα προκειμένου να μπορούν ξανά να τη χρηματοδοτούν ελεύθερα (έχει από τις ΗΠΑ και την ΕΕ μπει στη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων), αλλά, κυρίως, προκειμένου να προταχθεί ως η μόνη δύναμη που μπορεί να νικήσει το ΙΚ στη Συρία. Φαίνεται, δε, ότι το σχέδιο αυτό έχει τη στήριξη και της Σαουδικής Αραβίας, καθώς οι δύο δυνάμεις του Κόλπου αποφάσισαν να βάλουν τέλος στην αντιπαράθεσή τους στον συριακό εμφύλιο και να στηρίξουν από κοινού τους δικούς τους, πλέον, τζιχαντιστές.

Υπό το πρίσμα των παραπάνω εξελίξεων, αρχίζει να γίνεται πιθανό και ρεαλιστικό το ενδεχόμενο να βρεθούν οι ΗΠΑ να συνεργάζονται στη Συρία με «μετανοημένα» στελέχη και μαχητές της Αλ Κάιντα.

Την ίδια στιγμή μεγάλη είναι η συζήτηση που έχει ανοίξει στην Ουάσινγκτον μετά την κίνηση του αμερικανού Προέδρου να ζητήσει από το Κογκρέσο την έγκριση για στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του ΙΚ που θα περιλαμβάνουν και την, περιορισμένη, εμπλοκή στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά και την ανακοίνωση ότι ΗΠΑ και Τουρκία θα ξεκινήσουν από κοινού στο έδαφος της τελευταίας πρόγραμμα εκπαίδευσης σύρων ανταρτών. Τα ερωτήματα που τίθενται αφορούν την έκταση της εμπλοκής που θα έχουν οι αμερικανικές δυνάμεις, αλλά και την υποστήριξη που θα παράσχουν στις «εκπαιδευμένες» δυνάμεις των σύρων ανταρτών. Για παράδειγμα, θα τους υποστηρίζουν όταν τους χτυπά το ΙΚ, αλλά όταν τους βομβαρδίζει η αεροπορία του Άσαντ θα μένουν αμέτοχοι; Ή θα συγκρουστούν με τις δυνάμεις του συριακού καθεστώτος και θα κηρύξουν, επισήμως, τον πόλεμο κατά της Συρίας;

Ιράκ: Στην ασφυκτική αγκαλιά της Τεχεράνης

Ταυτόχρονα στο Ιράκ βρίσκεται σε εξέλιξη επιχείρηση του ιρακινού Στρατού για την ανακατάληψη της Τικρίτ. Η Τικρίτ έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς αποτελεί τη γενέτειρα του Σαντάμ Χουσεΐν και κέντρο των σουνιτών της χώρας. Παρότι την επιχείρηση επίσημα διευθύνει το ιρακινό επιτελείο, στο πεδίο της μάχης βρίσκεται ο θρυλικός επικεφαλής των ιρανικών φρουρών της επανάστασης, στρατηγός Σολεϊμάνι. Επίσης υπάρχει υποστήριξη από το ιρανικό πυροβολικό και τις ιρανικές ειδικές δυνάμεις, ενώ οι ιρακινές δυνάμεις αποτελούνται κυρίαρχα από σιιτικές παραστρατιωτικές ομάδες που στηρίζει και εξοπλίζει η Τεχεράνη. Για τον λόγο αυτό, σε συνεννόηση με την ιρακινή κυβέρνηση, στην επιχείρηση δεν συμμετέχουν αμερικανικά αεροπορικά μέσα ή αραβικές δυνάμεις του διεθνούς συνασπισμού κατά του ΙΚ. Οι Αμερικανοί όμως έχουν ξεκαθαρίσει στους Ιρακινούς ότι στην επιχείρηση για την ανακατάληψη της Μοσούλης (που θα ακολουθήσει αν αυτή του Τικρίτ λήξει επιτυχώς) δεν θα δεχθούν ανάλογη ανοικτή ιρανική συμμετοχή.

Αμερικανοί και Ιρανοί φαίνονται να συντονίζουν τις κινήσεις τους στο Ιράκ, αν όχι με απευθείας επικοινωνία, τουλάχιστον με τους ιρακινούς επιτελείς ως διαμεσολαβητές. Πολλοί μιλούν για μια σιωπηρή συμφωνία όπου η Τεχεράνη υποστηρίζει στρατιωτικά τις ιρακινές δυνάμεις έως ότου οι Αμερικανοί καταφέρουν να ξαναστήσουν στα πόδια του τον ιρακινό Στρατό. Σιωπηρά οι ΗΠΑ φαίνεται να αποδέχονται αυτό που δεν θέλουν επισήμως να πουν στους πολίτες τους: Ότι το αποτέλεσμα της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ ήταν η κατακόρυφη αύξηση της διείσδυσης και της επιρροής του Ιράν στη χώρα και ότι χωρίς τους Ιρανούς οι τζιχαντιστές θα είχαν ήδη καταλάβει τη Βαγδάτη.

Παρ’ όλα αυτά, όταν ομολογείται από παντού ότι χωρίς την υποστήριξη του ντόπιου σουνιτικού πληθυσμού το ΙΚ δεν πρόκειται να ηττηθεί, είναι απορίας άξιο πως δεν είναι αντιληπτό ότι μια, υπό ιρανική -στην ουσία- διοίκηση, επιχείρηση σιιτικών δυνάμεων κατά ενός σημαντικού σουνιτικού κέντρου, το μόνο που ενισχύει είναι την αντιπαλότητα και την καχυποψία ανάμεσα στους πληθυσμούς.

Τέλος, σημαντική ήταν η αντίδραση της Σαουδικής Αραβίας στη συμμετοχή του Ιράν στην επιχείρηση της Τικρίτ. Εξάλλου ο νέος σαουδάραβας μονάρχης (με διαφαινόμενη μια επιτυχή κατάληξη των διαπραγματεύσεων για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα) βρίσκεται σε διπλωματικό πυρετό προκειμένου να συγκροτήσει νέο διεθνές σουνιτικό μέτωπο κατά της Τεχεράνης. Στο πλαίσιο αυτό κλήθηκε να επισκεφθεί το Ριάντ ο τούρκος Πρόεδρος, ο οποίος πιέζεται από τους Σαουδάραβες να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με το Κάιρο. Η ίδια πίεση, φυσικά, ασκείται και προς τους Αιγυπτίους και εκτιμάται ότι μετά τις αιγυπτιακές εκλογές θα μπορούσε το έδαφος να είναι προσφορότερο. Να υπενθυμίσουμε ότι βασικός χρηματοδότης της Αιγύπτου, που κρατά τη χώρα να μην πεινάσει, είναι το Ριάντ.