Το «διπλό» -διεθνές- πρόσωπο της νέας κυβέρνησης
Οι διακηρύξεις φρέσκων υπουργών, που αφήναν ερωτηματικά για τη στρατηγικής σημασίας επένδυση της Κίνας στο λιμάνι του Πειραιά, αλλά και δηλώσεις που έθεταν υπό αμφισβήτηση τη συνεργασία στον ενεργειακό τομέα με το Αζερμπαϊτζάν, δημιούργησαν καχυποψία για τις προθέσεις της νέας κυβέρνησης και προκάλεσαν δεύτερες σκέψεις σε ξένες κυβερνήσεις και σε δυνητικούς επενδυτές.
Η απειρία με την οποία αντέδρασε το διπλωματικό επιτελείο της κυβέρνησης στην «παγίδα» που αισθάνθηκε να της στήνει ο πολωνός πρόεδρος της ΕΕ Ν. Τουσκ με την «κοινή ανακοίνωση» για τη Ρωσία (ενώ είχε εκφραστεί η αντίθεση της Αθήνας), φόρτωσε την ελληνική κυβέρνηση με τη ρετσινιά της «εξάρτησης» από τον Βλ. Πούτιν. Μια εικόνα, για την ανατροπή της οποίας χρειάστηκαν σημαντικές προσπάθειες τόσο από τον ίδιο τον κ. Τσίπρα στις διεθνείς επαφές του όσο, κυρίως, από τον Νίκο Κοτζιά.
Ακολούθησε η ενόχληση των Κινέζων τόσο για τις δηλώσεις σχετικά με το λιμάνι του Πειραιά όσο και για υποτιθέμενη ετοιμότητά τους να προσφέρουν δάνεια στην Ελλάδα, προκαλώντας την αντίδραση και διάψευση του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών.
Αλλά και με τους Αζέρους υπήρξε αντιπαράθεση όσον αφορά τον αγωγό ΤΑΡ. Ο έλληνας υπουργός κ. Λαφαζάνης στην επίσκεψή του στο Μπακού επιχείρησε να θέσει μια σειρά αιτημάτων που αφορούσαν τον αγωγό ΤΑΡ ενώ ήταν ήδη γνωστό το πρόβλημα που υπάρχει λόγω της έρευνας της Κομισιόν για την πώληση της ΔΕΣΦΑ στην κρατική αζέρικη εταιρεία SOCAR. Τα αιτήματα του κ. Λαφαζάνη για μείωση της τιμής του παρεχόμενου στην Ελλάδα αερίου και αύξηση των δασμών διέλευσης απορρίφθηκαν από τους Αζέρους, ωστόσο, με ειρωνική μάλλον διάθεση, δέχθηκαν η Ελλάδα, εφόσον το επιθυμεί, να συμμετάσχει στην κοινοπραξία του αγωγού με την εξαγορά μεριδίου από «αξιόχρεη εταιρεία» που διαθέτει τα απαραίτητα κεφάλαια.
Μέσα σε αυτό το αρκετά συγκεχυμένο περιβάλλον, λόγω και της απειρίας αλλά και της πολυφωνίας, ο Νίκος Κοτζιάς επιχειρεί μεθοδικά να αποκαταστήσει σχέσεις που είχαν διαρραγεί και ταυτόχρονα να ανανεώσει παραδοσιακές σχέσεις σε μια νέα βάση.
Ο κ. Κοτζιάς θα κριθεί φυσικά στο τέλος της θητείας του, καθώς επιχειρεί να θέσει και πάλι σε λειτουργία την εξωτερική πολιτική, η οποία έχει ταλαιπωρηθεί τα τελευταία χρόνια. Να θυμίσουμε ότι από το 2009 η χώρα δεν έχει, ουσιαστικά, πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης υπουργό Εξωτερικών. Ο Γ. Παπανδρέου, όταν ανέλαβε τα καθήκοντα του υπουργού Εξωτερικών μαζί με εκείνα του πρωθυπουργού, ουσιαστικά παραμέλησε το ΥΠΕΞ. Η θητεία των δύο επόμενων υπουργών -Δ. Δρούτσα και Στ. Λαμπρινίδη- οδήγησε σε απαξίωση τον θεσμό, καθώς και οι δύο, ανεξαρτήτως προσωπικών ικανοτήτων και δυνατοτήτων, δεν μπορούσαν να σηκώσουν το βάρος μιας τέτοιας θέσης και πολιτεύτηκαν στη σκιά του Γ. Παπανδρέου. Οι Στ. Δήμας και Δ. Αβραμόπουλος έμειναν πολύ λίγο στο ΥΠΕΞ, ενώ η θητεία του κ. Βενιζέλου οδήγησε σε νέα «υποβάθμιση» του ΥΠΕΞ, καθώς ο ίδιος θεωρούσε πως όφειλε, ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, να ασχοληθεί κυρίως με την εσωτερική κατάσταση και τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές, αλλά και την ανασύνταξη του κόμματός του.
Έτσι, ο πήχης τον οποίο καλείται να περάσει ο κ. Κοτζιάς βρίσκεται πολύ χαμηλά, αλλά, παρ’ όλα αυτά, η πρόκληση παραμένει μεγάλη, καθώς εκπροσωπεί μια κυβέρνηση δύο κομμάτων που έχουν εντελώς διαφορετικές φιλοσοφίες στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, ενώ και στο εσωτερικό του ιδίου του ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν διαμετρικά αντίθετες θέσεις.
Η επίσκεψή του στη Μόσχα και η συνάντηση με τον Σ. Λαβρόφ προσέφερε τη βάση για την αποκατάσταση των διαταραγμένων σχέσεων με τη Ρωσία, μια προσπάθεια που δεν έχει φυσικά σχέση με τα περίφημα δάνεια, αλλά με την ενεργειακή συνεργασία. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα επιθυμεί να παίξει σημαντικό ρόλο στον νέο -υπό σχεδιασμό- αγωγό φυσικού αερίου Turkish Stream, στη διευκόλυνση της ρώσικης παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στην εξασφάλιση μιας φιλικής «φωνής» στο εσωτερικό της ΕΕ.
Τα τηλεφωνήματα του αμερικανού ΥΠΕΞ Τζ. Κέρι στον Ν. Κοτζιά βοήθησαν να σπάσει ο πάγος, ενώ το γεγονός ότι αμέσως μετά ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών επισκέφτηκε (την Πέμπτη) το Κίεβο, όπου εξέφρασε τη συμπαράστασή του στην Ουκρανία, είναι ενδεικτικά των καθησυχαστικών μηνυμάτων που θέλησε να στείλει ο κ. Κοτζιάς. Από την ουκρανική πρωτεύουσα ο κ. Κοτζιάς, χωρίς να υπαναχωρήσει από τις γνωστές θέσεις που έχει διατυπώσει σε σχέση με το εμπάργκο εις βάρος της Ρωσίας, εξέφρασε τη συμπάθειά του προς τον ουκρανικό λαό συνδέοντας μάλιστα τον «πόνο και την ανθρωπιστική κρίση από τον πόλεμο» με την ανθρωπιστική κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα λόγω της οικονομικής κρίσης. Ο κ. Κοτζιάς δεν απέρριψε εκ προοιμίου τις κυρώσεις, αλλά εξήγησε τη θέση του ότι οι κυρώσεις δεν επιβάλλονται για να τσακισθεί η άλλη πλευρά, αλλά για να υποχρεωθεί να προσέλθει στις συνομιλίες. Επιπλέον εξήγησε τη στάση της Ελλάδας υπέρ της διπλωματικής λύσης και της κρίσης στην Ουκρανία, αφού, όπως τόνισε, η «ειρήνη είναι κοινή ζωτική ανάγκη για ολόκληρη την Ευρώπη».
Σε μια ακόμη μελετημένη κίνηση, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, το βράδυ της Πέμπτης, αποφάσισε να επισκεφτεί το λιμάνι του Πειραιά, όπου είχαν δέσει κινεζικά πολεμικά πλοία μετά την περιοδεία τους σε χώρες της Ευρώπης. Μια κίνηση συμβολική, καθώς μέχρι τώρα η επένδυση της Cosco αποτελούσε το κόκκινο πανί για τον ΣΥΡΙΖΑ. Όμως, πλέον, πολλά έχουν αλλάξει, καθώς ο κινέζος πρωθυπουργός, στο τηλεφώνημα που είχε κάνει στον Αλ. Τσίπρα, είχε υποσχεθεί νέες μεγάλες επενδύσεις αρκεί να υπάρξει ασφαλές νομικό πλαίσιο για τις κινέζικες επιχείρησες που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας.
Είναι φυσικό όλη η ζωτικότητα της κυβέρνησης αλλά και όλο το διπλωματικό οπλοστάσιο να έχουν επιστρατευθεί τώρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Όμως η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα από τα πιο καυτά παγκόσμια μέτωπα, όπου οι απειλές για την ειρήνη όλο και πυκνώνουν και συνεπώς η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να ετοιμάζεται για «αντεπίθεση», ούτως ώστε να αποκατασταθεί το κύρος της χώρας στο εξωτερικό και να ισχυροποιηθεί ο διπλωματικός ρόλος της στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Νοτιοανατολική Ευρώπη…
Κωνσταντίνος Τσάκαλος