Βάση τζιχαντιστών στη Μεσόγειο
Και εύλογα αναρωτιέται κανείς αν οι περισσότεροι των δυτικών ηγετών δεν εύχονται κρυφά σήμερα για έναν, ανάλογο του εκλιπόντα, δικτάτορα που θα «έβαζε τάξη» στο λιβυκό χάος.
«Θα καταλάβουμε τη Ρώμη»
Με τη βοήθεια του Αλλάχ. Αυτά ήταν τα λόγια του τζιχαντιστή επικεφαλής της ομάδας που αποκεφάλισε στα παράλια της Λιβύης 21 αιγυπτίους κόπτες χριστιανούς μετανάστες. Το Ισλαμικό Κράτος ελέγχει σήμερα στα λιβυκά παράλια επτά μεγάλες πόλεις, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν η Σύρτη (γενέτειρα του Καντάφι), η Ντέρνα (ακριβώς απέναντι από τις κρητικές ακτές) και μεγάλο μέρος της Βεγγάζης. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν στα χέρια τους δυτικές υπηρεσίες από την υποκλοπή επικοινωνιών, οι τζιχαντιστές επιθυμούν να βάλουν πόδι στη Λιβύη τόσο για τα πετρέλαιά της, που μπορούν να εκμεταλλευθούν για να χρηματοδοτήσουν τη διεθνή τους δράση, όσο και για να τη χρησιμοποιήσουν ως «πλατφόρμα», από την οποία μέσω των ροών μεταναστών και προσφύγων προς την Ιταλία θα στέλνουν τζιχαντιστές μαχητές στην Ευρώπη και, πιθανά, στο μέλλον θα πραγματοποιούν επιθέσεις εναντίον στόχων σε ευρωπαϊκά παράλια.
Η πρώτη επίσημη εμφάνιση του ΙΚ στη Λιβύη σημειώθηκε στην πόλη Ντέρνα τον περασμένο Οκτώβριο, όταν ισλαμιστές μαχητές που ήταν ως τότε συνδεδεμένοι με την Αλ Κάιντα διακήρυξαν την πίστη τους στον Αλ Μπαγκντάτι. Η Ντέρνα ήταν μια παραδοσιακά συντηρητική ισλαμική πόλη σε διαχρονική διαμάχη με τον Καντάφι και το καθεστώς του. Εκεί κρατούνταν όμηροι ως την ημέρα της εκτέλεσής τους οι 21 αιγύπτιοι εργάτες. Σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, το Ισλαμικό Κράτος διατηρεί στην ευρύτερη περιοχή στρατόπεδα εκπαίδευσης για μαχητές που κατευθύνονται στη συνέχεια στη Συρία και το Ιράκ.
Η Βεγγάζη πρωταγωνίστησε στην εξέγερση κατά του καθεστώτος Καντάφι και αποτελούσε έδρα και κέντρο της διάσημης ισλαμιστικής οργάνωσης Ανσάρ αλ-Σαρία που ήταν υπεύθυνη για την επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία και τη δολοφονία του αμερικανού πρέσβη το 2012 και θεωρείται παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Όμως αργά αλλά σταθερά στην πόλη κερδίζει έδαφος το ΙΚ.
Περισσότερο ιδιόμορφη είναι η περίπτωση της Σύρτης, γενέτειρας του Καντάφι, όπου η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν υποστηρικτές του καθεστώτος του με κοσμικό προσανατολισμό. Οι πρώτες ενδείξεις συνηγορούν στην πιθανότητα να έχουμε μια ιδιαίτερα ανησυχητική εξέλιξη, παρόμοια με αυτή του Ιράκ, όπου μεγάλος αριθμός σημαντικών στελεχών του καθεστώτος Σαντάμ έχει ενταχθεί στις τάξεις του Ισλαμικού Κράτους.
Τέλος, καταλυτικό ρόλο στην εξάπλωση και επικράτηση του ΙΚ στη χώρα παίζει η επιστροφή των, πεπειραμένων πλέον, λίβυων τζιχαντιστών μαχητών από τη Συρία και το Ιράκ. Να σημειωθεί ότι, μετά τη Σαουδική Αραβία, οι περισσότεροι ξένοι μαχητές που στελεχώνουν τις δυνάμεις του ΙΚ προέρχονται από τη Λιβύη.
Στρατόπεδα και ξένοι προστάτες
Αν εξαιρέσουμε τις περιοχές των Τουαρέγκ και της αφρικανικής φυλής των Τούμπου στον Νότο, η Λιβύη είναι χωρισμένη και εδαφικά ανάμεσα στον συνασπισμό της επίσημης κυβέρνησης με τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ (πρώην μέλος του καθεστώτος Καντάφι που αυτομόλησε στις αρχές του ’90 στη Δύση) και τις φυλές της περιοχής του Ζιντάν και στους ισλαμιστές στασιαστές, ανάμεσα στους οποίους κεντρικό ρόλο έχουν οι φυλές της παραθαλάσσιας Μισράτα. Βάση των στασιαστών είναι η Τρίπολη στα δυτικά την οποία και κατέλαβαν στις αρχές Σεπτεμβρίου, ενώ η επίσημη κυβέρνηση αποσύρθηκε στο Τομπρούκ στην ανατολή κοντά στα σύνορα με την Αίγυπτο. Παρ’ όλα αυτά, οι μικρότερες ομάδες που αποτελούν τους συνασπισμούς έχουν μεγάλη ανεξαρτησία δράσης, ενώ, στην ουσία, και οι δύο «στρατοί» ελέγχουν κατά κύριο λόγο τα μεγάλα αστικά κέντρα με την υπόλοιπη χώρα να θυμίζει ζώνη του μεσονυκτίου.
Τους ισλαμιστές στασιαστές στηρίζουν οικονομικά και πολιτικά, από το ξέσπασμα της εξέγερσης κατά του Καντάφι, η Τουρκία και το Κατάρ στο πλαίσιο της κοινής τους προσπάθειας για την επικράτηση στον αραβικό σουνιτικό κόσμο. Στο πλευρό της επίσημης κυβέρνησης είναι, μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Σίσι, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία. Και οι πέντε αυτές χώρες έχουν τεράστιες ευθύνες για την αναρχία στην οποία βυθίζεται η Λιβύη, την καταστροφή κάθε σημαντικής υποδομής της χώρας και τις χιλιάδες των λίβυων πολιτών που χάνουν τη ζωή τους.
Η Δύση σηκώνει τα χέρια ψηλά
Μετά την εκτέλεση των αιγύπτιων εργατών η Αίγυπτος απάντησε με τον βομβαρδισμό της Ντέρνα και με διπλωματική πρωτοβουλία στον ΟΗΕ, όπου, μαζί με την Ιταλία, επιδίωκαν να κινητοποιήσουν διεθνή στρατιωτική επιχείρηση κατά των ισλαμιστών στη Λιβύη που δεν θα περιοριζόταν μόνο σε αεροπορικούς βομβαρδισμούς αλλά θα περιελάμβανε και την αποστολή στρατευμάτων. Συναντώντας την απροθυμία των περισσότερων δυτικών κρατών, οι Αιγύπτιοι έμειναν να πιέζουν για την άρση του εμπάργκο κατά της αγοράς στρατιωτικών εξοπλισμών από τη λιβυκή κυβέρνηση (που είχε επιβληθεί με ψήφισμα του ΟΗΕ το 2011). Όμως ούτε αυτό το αίτημα έγινε αποδεκτό.
Η λιβυκή κυβέρνηση τονίζει πως οι ισλαμιστικές δυνάμεις στη χώρα, τόσο αυτές των στασιαστών της Μισράτα όσο όμως και το Ισλαμικό Κράτος, η Αλ Κάιντα και το πλήθος των μικρότερων ομάδων που λειτουργούν, λαμβάνουν συνεχόμενη στήριξη από τους ξένους πάτρωνές τους μέσω πολλαπλών λαθρεμπορικών οδών. Υποστηρίζει ότι αν δεν αρθεί το εμπάργκο, δεν είναι σε θέση να τους αντιμετωπίσει. Τη θέση αυτή εκτός από τους Αιγύπτιους στηρίζουν και οι Ρώσοι, οι οποίοι είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να εξοπλίσουν άμεσα τη λιβυκή κυβέρνηση (φυσικά, όχι δωρεάν), καθώς το μεγαλύτερο κομμάτι του οπλοστασίου της χώρας είναι ρωσικής κατασκευής.
Όμως ΗΠΑ και Βρετανία έχουν βάλει πάγο σε όλες αυτές τις επιδιώξεις και πιέζουν τα δύο κύρια στρατόπεδα να έρθουν σε συμφωνία στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ και να δημιουργηθεί κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Τότε και μόνον τότε ορίζουν ότι θα συζητήσουν την υποστήριξη σε στρατιωτικό εξοπλισμό της κυβέρνησης. Όμως όσοι έχουν γνώση του λιβυκού περιβάλλοντος τονίζουν ότι τρία χρόνια πριν αυτό μπορεί να ήταν εφικτό, σήμερα όμως είναι μάλλον απίθανο, ακόμη και αν καταφέρουν να έρθουν σε κάποια συνεννόηση οι δύο πλευρές, η συμφωνία αυτή να κρατήσει. Ενώ την ίδια στιγμή υπάρχει, ως υπολογίσιμη πιθανότητα, οι ισλαμιστές στασιαστές να επιλέξουν εντέλει να συμπαραταχθούν όχι με την επίσημη κυβέρνηση και τις δυνάμεις που τη στηρίζουν, αλλά με το Ισλαμικό Κράτος. Και τότε ο πραγματικός εφιάλτης θα ξεκινήσει.