Η νόσος Αλτσχάιμερ μπορεί να αντιμετωπιστεί

Η άνοια από μόνη της δεν μπορεί να προκαλέσει θάνατο, όμως είναι υπεύθυνη για άλλες παθήσεις (πνευμονία, ουρολοιμώξεις) που μπορεί να οδηγήσουν στο θάνατο. Τα τελευταία 20 χρόνια έγιναν σημαντικές πρόοδοι στην πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ, ενώ πρόσφατα με ομόφωνη απόφαση της Βουλής και ύστερα από πολύχρονους αγώνες των Εταιρειών Alzheimer σε όλη την Ελλάδα ιδρύθηκε το Παρατηρητήριο για την Άνοια με σκοπό τη μόνιμη υποστήριξη της Πολιτείας για την αντιμετώπιση της νόσου και την προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών και των οικογενειών τους.

Σήμερα «Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΣΑΣ» ανοίγει το φάκελο της νόσου Αλτσχάιμερ και σε συνεργασία με την Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών και τον κ. Λυκούργο Καρτσακλή, νευρολόγο, υπεύθυνο ιατρείου μνήμης της Εταιρείας νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών, σας ενημερώνει ανάμεσα σε άλλα για το τι είναι η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ, ποια είναι τα συμπτώματα, ποιες θεραπείες υπάρχουν, πώς μπορείτε να προλάβετε ως έναν βαθμό τη νόσο, τι φορτίο κουβαλούν οι φροντιστές των ασθενών και πώς πρέπει να φροντίζουν τους ασθενείς, τι προσφέρουν τα ιατρεία μνήμης, τα Κέντρα Ημέρας και οι Ξενώνες.

«Τα τελευταία 20 χρόνια έγιναν σημαντικές πρόοδοι στην πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ. Αυξήθηκαν σημαντικά οι γνώσεις μας για τους προδιαθεσικούς παράγοντες, γεγονός που επιτρέπει την πρόληψη της. Έχουμε στη διάθεση μας μέσα που επιτρέπουν την έγκαιρη και ακριβή διάγνωσή της», μας επισημαίνει ο κ. Καρτσακλής και προσθέτει: «Παρά το γεγονός όμως ότι το 6% του πληθυσμού άνω των 65 ετών πάσχει από άνοια, η νόσος Αλτσχάιμερ συχνά δεν διαγιγνώσκεται στην καθημερινή πράξη. Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική, γιατί επιτρέπει στους ασθενείς και τους οικείους τους να προγραμματίσουν το μέλλον, να βρουν τρόπους να διευκολύνουν την καθημερινότητά τους. Επιπλέον, υπάρχουν δεδομένα ότι τα νεότερα φάρμακα μειώνουν τον ρυθμό έκπτωσης στη νόσο Αλτσχάιμερ, αν η θεραπεία αρχίσει νωρίς στην πορεία της νόσου».

// Τα γεράματα και η άνοια πάνε μαζί κ. Καρτσακλή;

Μια συχνή παρανόηση είναι ότι η έκπτωση των νοητικών ικανοτήτων αποτελεί τμήμα της φυσιολογικής διαδικασίας της γήρανσης. Είναι σήμερα γνωστό ότι αυτό δεν είναι σωστό. Όσο μεγαλώνουμε, ορισμένοι από εμάς θα νοσήσουν και ορισμένοι δεν θα νοσήσουν από άνοια. Ωστόσο ο κίνδυνος για ανάπτυξη άνοιας αυξάνεται με τη γήρανση και η νόσος είναι εξαιρετικά συχνή στις μεγάλες ηλικίες; 2% του πληθυσμού ηλικίας 65-74 έχει άνοια, ποσοστό που ανεβαίνει στο 19% για τις ηλικίες 75-84 και στο 42% για τους μεγαλύτερους των 85 ετών. Άνοια είναι η κλινική εκδήλωση της απώλειας πνευματικών ικανοτήτων που προϋπήρχαν, ως αποτέλεσμα δυσλειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου. Η δυσλειτουργία αυτή μπορεί να οφείλεται σε μια σειρά νευρολογικών νόσων με συχνότερη τη νόσο Αλτσχάιμερ. Άλλες νοσολογικές οντότητες που οδηγούν σε άνοια είναι η αγγειακή άνοια (άνοια λόγω εγκεφαλικών επεισοδίων), η Παρκινσονική άνοια (άνοια ως αποτέλεσμα της νόσου του Πάρκινσον), η άνοια με σωμάτια Lewy, η μετωποκροταφική άνοια κ.λπ.

// Ποια είναι τα συμπτώματα που θα μας προειδοποιήσουν;

Η νόσος Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β-αμυλοειδούς και της πρωτεΐνης «τ», που οδηγεί σε δυσλειτουργία και εν συνεχεία θάνατο των νευρικών κυττάρων και εκφράζεται με τα εξής συμπτώματα:

*Διαταραχές μνήμης, ιδιαίτερα της πρόσφατης μνήμης (π.χ. επανάληψη της ίδιας ερώτησης πολλές φορές).

*Διαταραχές της ικανότητας κατανόησης και έκφρασης του λόγου.

*Διαταραχές των οπτικοχωρικών δυνατοτήτων (π.χ. απώλεια προσανατολισμού, δυσκολία χρήσης μέσων μεταφοράς, ατυχήματα κατά την οδήγηση).

*Διαταραχές της κρίσης (π.χ. μειωμένη αντίληψη και αποδοχή της απώλειας μνήμης, αδυναμία λήψης αποφάσεων για τον εαυτό τους και τους άλλους).

Όμως εκτός από τα νοητικά προβλήματα παρουσιάζει και τα συμπεριφορικά-νευροψυχιατρικά συμπτώματα. Τα συμπτώματα αυτά οφείλονται κυρίως σε χημικές αλλαγές στον εγκέφαλο ως αποτέλεσμα της νόσου, είναι εξαιρετικά συχνά και αποτελούν αιτία σοβαρών δυσλειτουργιών για τους φροντιστές των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ. Τα συμπτώματα αυτά είναι:

1. Αλλαγές στη διάθεση (π.χ. κατάθλιψη).

2. Επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, πείσμα κλπ.

3. Παραληρήματα (π.χ. καχυποψία έναντι είτε ξένων είτε οικείων προσώπων) και ψευδαισθήσεις (κυρίως οπτικές, όπως π.χ. οικείων προσώπων από το παρελθόν που δεν βρίσκονται εν ζωή).

// Πώς εξελίσσεται η νόσος;

Η έναρξη της νόσου Αλτσχάιμερ είναι αργή και προοδευτική, με τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν να εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε ασθενή και να επιδεινώνονται με την πρόοδο της νόσου. Συνήθως, αλλά όχι απαραίτητα, οι διαταραχές της μνήμης είναι το πρωιμότερο σύμπτωμα, ακολουθούμενο από τα υπόλοιπα. Η νόσος Αλτσχάιμερ, σταδιακά οδηγεί στην προοδευτική πλήρη αποδιοργάνωση της προσωπικότητας του ασθενούς. Τα άλλα ανοϊκά σύνδρομα εμφανίζουν παρόμοια προϊούσα εκπτωτική εικόνα. Οι αλλαγές συμπεριφοράς σε ηλικιωμένους θα πρέπει να εκτιμώνται από ειδικούς προτού χαρακτηρισθούν ως νόσος Αλτσχάιμερ.

// Ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση της νόσου;

Οι αιτίες της νόσου Αλτσχάιμερ δεν είναι εν πολλοίς γνωστές. Φαίνεται ότι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο. Ταυτόχρονα, περιβαλλοντικοί παράγοντες συμπεριλαμβανομένων αγγειακών νόσων (π.χ. διαβήτης, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία), και τρόπου ζωής (π.χ. εκπαίδευση, επάγγελμα, πνευματικές, κοινωνικές δραστηριότητες, φυσική άσκηση, δίαιτα κλπ), φαίνεται να επηρεάζουν την πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου.

// Υπάρχει κληρονομικότητα στη νόσο;

Η κληρονομική μονογονιδιακή μορφή της νόσου Αλτσχάιμερ, σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, είναι αρκετά σπάνια. Αφορά σε λιγότερο από 5% του συνόλου των πασχόντων και εμφανίζεται συνήθως σε νεώτερες ηλικίες. Έχουν αναγνωρισθεί τρία παθογενετικά γονίδια, αυτά της πρόδρομης πρωτεΐνης του αμυλοειδούς (APP), της πρεσενιλίνης 1 (PS1) και της πρεσενιλίνης 2 (PS2), μεταλλάξεις των οποίων προκαλούν τη νόσο. Τα γονίδια αυτά κληρονομούνται με αυτοσωμικό επικρατή τρόπο, το οποίο σημαίνει ότι ένα παθολογικό γονίδιο από τον ένα γονέα είναι αρκετό για να προκαλέσει την εμφάνιση της νόσου.

Επιπλέον, πιο συχνή είναι η εμφάνιση των λεγόμενων «προδιαθεσικών» γονιδίων, με κύριο εκπρόσωπο της κατηγορίας το γονίδιο που σχετίζεται με την παραγωγή της απολιποπρωτεϊνης E στο χρωμόσωμα 19. Τα γονίδια αυτά ελέγχουν τον κίνδυνο εμφάνισης και τον χρόνο έναρξης της νόσου.

Γνωρίζοντας ότι φέρουμε ένα τέτοιο γονίδιο, καλούμαστε να τροποποιήσουμε συνολικά τον τρόπο ζωής μας, να ελέγχουμε τους αγγειακούς παράγοντες κινδύνου και τις ψυχικές καταπονήσεις, να τρεφόμαστε υγιεινά, να ασκούμαστε τακτικά και να διατηρούμε το μυαλό μας σε εγρήγορση. Με αυτόν τον τρόπο, μειώνουμε τις πιθανότητες εκδήλωσης της νόσου.

// Πόσο μπορεί να βοηθήσει η έγκαιρη διάγνωση;

Η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας έχει σημασία, γιατί η νόσος επηρεάζει όχι μόνο τον ασθενή, αλλά και το οικογενειακό του περιβάλλον, αφού συχνά δημιουργεί στους φροντιστές συναισθήματα θυμού, ντροπής, ενοχών και πένθους, φέρνοντάς τους στα ψυχικά και σωματικά όριά τους. Επίσης θέτει μια σειρά από ηθικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου εκείνου της διατήρησης της αξιοπρέπειας του ασθενούς. Η πρώιμη διάγνωση δίνει τα χρονικά περιθώρια ενημέρωσης, αποδοχής της κατάστασης, διατήρησης της ποιότητας ζωής και προγραμματισμού για το μέλλον όλων αυτών των ατόμων. Είναι προφανές ότι η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί μια επιδημία με δυσβάσταχτες συνέπειες για τους ασθενείς τις οικογένειές τους, αλλά και την κοινωνία.

// Ποιες είναι οι διαθέσιμες θεραπείες;

Ριζική θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ και των άλλων μορφών άνοιας δεν υπάρχει, ενώ οι υπάρχουσες φαρμακευτικές θεραπείες ελέγχουν εν μέρει τα συμπτώματα, όμως η νευροεκφυλιστική διεργασία στον εγκέφαλο των ασθενών δεν ανακόπτεται και ύπουλα εξακολουθεί τη φυσική εξέλιξή της.

Οι υπάρχουσες φαρμακευτικές θεραπείες είναι οι δρώντες στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα αναστολείς χολινεστεράσης και η Μεμαντίνη. Αποτελούν θεραπείες με επίσημη ένδειξη την ήπια ως μέτρια νόσο Αλτσχάιμερ και επιτρέπουν στους ασθενείς να παραμείνουν λειτουργικοί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να διατηρούν κοινωνικές δεξιότητες και να απολαμβάνουν καλή ποιότητα ζωής μαζί με την οικογένειά τους. Οι αναστολείς χολινεστεράσης παρουσιάζουν μέτρια αποτελεσματικότητα, ιδίως εάν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια.

Επιπρόσθετα, συμπτωματικές θεραπείες με αντικαταθλιπτικά και άτυπα αντιψυχωτικά, κυρίως, φάρμακα είναι σε θέση να ελέγξουν τα συμπεριφορικά-νευροψυχιατρικά συμπτώματα, όταν καθίσταται αναγκαίο. Με βάση τη διεθνή επιστημονική γνώση και εμπειρία, ο κλινικός Ιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει με ασφάλεια, στην κατάλληλη για την ηλικία και την συμπτωματολογία του ασθενούς δόση, τα φάρμακα αυτά και έτσι να παρέχει στον ασθενή και το περιβάλλον του μία ομαλή καθημερινότητα.

Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί και χρησιμοποιούνται πολλές μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις για ασθενείς με άνοια που στοχεύουν στην ενδυνάμωση των νοητικών λειτουργιών και στην αντιμετώπιση των συμπεριφορικών διαταραχών. Οι παρεμβάσεις αυτές συνδυαζόμενες με τη φαρμακευτική θεραπεία βοηθούν τον ασθενή να παραμείνει λειτουργικός και να διατηρήσει ικανοποιητική ποιότητα ζωής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Οι βασικότερες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, για την ενίσχυση των νοητικών λειτουργιών των ατόμων με άνοια, η αποτελεσματικότητα των οποίων έχει τεκμηριωθεί με επιστημονικές μελέτες, είναι οι εξής:

*Νοητική ενδυνάμωση – ασκήσεις μνήμης.

*Εργοθεραπεία – δημιουργική απασχόληση.

*Λογοθεραπεία.

*Θεραπείες Τέχνης.

*Γυμναστική.

Όλες οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις μειώνουν τη συχνότητα εμφάνισης των συμπεριφορικών και ψυχολογικών προβλημάτων που παρουσιάζουν οι ασθενείς με άνοια. Τα πλεονεκτήματά τους είναι:

*Δεν έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, σε αντίθεση με τα φάρμακα.

*Είναι ευέλικτες και προσαρμόζονται απόλυτα στις ανάγκες του κάθε ασθενούς.

*Ο ασθενής συμμετέχει ενεργά στην αντιμετώπιση της νόσου του, δραστηριοποιείται και δεν περιμένει παθητικά τα αποτελέσματα της φαρμακευτικής θεραπείας.

// Μπορούμε να προλάβουμε τη νόσο Αλτσχάιμερ;

Όπως προαναφέραμε οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου που έχουν διαπιστωθεί για τη νόσο Αλτσχάιμερ είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι. Ωστόσο υπάρχουν και τροποποιήσιμοι παράγοντες, όπως είναι οι καρδιαγγειακοί παράγοντες, το κάπνισμα, οι κακώσεις της κεφαλής, η κατάθλιψη, διάφορα φάρμακα (οιστρογόνα, αντιυπερτασικά, αντιλιπιδαιμικά, αντιφλεγμονώδη κ.ά.), οι παράγοντες που επηρεάζουν τα νοητικά αποθέματα (IQ, εκπαίδευση, επάγγελμα, πνευματικές, κοινωνικές δραστηριότητες, φυσική άσκηση κ.ά.) και οι διατροφικοί παράγοντες.

Οι καρδιαγγειακοί παράγοντες είναι σαφές ότι προδιαθέτουν για αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και αγγειακή άνοια. Πρόσφατες μελέτες μας παρέχουν ενδείξεις ότι διαβήτης, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, και παχυσαρκία στη μέση ηλικία πιθανώς να αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης νόσου Αλτσχάιμερ μερικές δεκαετίες αργότερα.

Οι εγκεφαλικές κακώσεις – σε οποιαδήποτε ηλικία- που έχουν ως αποτέλεσμα διάσειση και απώλεια συνείδησης για μεγάλο χρονικό διάστημα, φαίνεται να αυξάνουν την πιθανότητα για νόσο Αλτσχάιμερ.

Επίσης δεν είναι σαφές αν η κατάθλιψη πράγματι αυξάνει τον κίνδυνο για νόσο Αλτσχάιμερ ή απλώς αντιπροσωπεύει μια πρώιμη εκδήλωση της ίδιας της νόσου.

Άνθρωποι με μεγαλύτερα νοητικά αποθέματα πιθανώς μπορούν να αντισταθμίσουν τις βλάβες τύπου νόσου Αλτσχάιμερ στον εγκέφαλό τους, ώστε να εκδηλώνουν τη νόσο αργότερα ή και καθόλου. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι άνθρωποι με υψηλότερο IQ, περισσότερα χρόνια εκπαίδευσης, περισσότερο απαιτητικά επαγγέλματα και περισσότερες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (πνευματικές, κοινωνικές, σωματικές) έχουν μικρότερες πιθανότητες ανάπτυξης νόσου Αλτσχάιμερ.

Ο κύριος περιβαλλοντικός παράγοντας που έχει συσχετιστεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ είναι η διατροφή. Μεγαλύτερη πρόσληψη βιταμινών C, Ε, Β6, Β12 και φυλλικού οξέος, φλαβονοειδών, ακόρεστων λιπαρών και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχουν συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης νόσου Αλτσχάιμερ. Νεότερα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η Μεσογειακή Δίαιτα πιθανώς σχετίζεται και με μειωμένη πιθανότητα για νόσο Αλτσχάιμερ.

Μεγάλες μελέτες με αντικείμενο την πρόληψη και τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ βρίσκονται σε εξέλιξη και ελπίζουμε ότι σύντομα θα έχουμε ριζικές θεραπείες και αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης της νόσου Αλτσχάιμερ, της επιδημίας του 21ου αιώνα.

// Μετά από πολύχρονες προσπάθειές σας καταφέρατε να ψηφισθεί από τη Βουλή και μάλιστα ομόφωνα το νομοσχέδιο για την Ίδρυση Παρατηρητηρίου για την Άνοια. Πρακτικά σε τι θα βοηθήσει αυτό;

Η Εταιρεία νόσου Alzheimer Αθηνών καλωσορίζει τη θέσπιση του Παρατηρητηρίου για την Άνοια, γνωρίζοντας ότι το συνοδεύουν οι αυξημένες προσδοκίες των ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ και των οικογενειών τους. Το Εθνικό Παρατηρητήριο Άνοιας – Alzheimer θα ασκεί ιδίως τις εξής αρμοδιότητες:

*Εκπονεί το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τη νόσο, το οποίο υποβάλλεται προς έγκριση στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής, σύμφωνα με τον Κανονισμό της Βουλής και το οποίο μπορεί να επικαιροποιείται με βάση τη διαρκή έρευνα των νέων ιατρικών, κοινωνικών, οικονομικών και νομικών δεδομένων.

*Παρακολουθεί την εφαρμογή του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου από τις εξουσιοδοτημένες υπηρεσίες υγείας σε όλη τη χώρα. Σχετική ετήσια έκθεση υποβάλλεται στον Υπουργό Υγείας και στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, αναρτάται δε στην ιστοσελίδα του Υπουργείου.

*Γνωμοδοτεί για κάθε σχετικό με την άνοια και τη νόσο Alzheimer σχέδιο νόμου, που τίθεται υπόψη του, καθώς επίσης και για κάθε σχετική με την άνοια και τη νόσο Alzheimer κανονιστική πράξη, ώστε να εξασφαλίζεται η εναρμόνιση με τις αρχές του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου.

*Επικοινωνεί, με σκοπό την αμοιβαία ενημέρωση, με ενώσεις ασθενών και εξειδικευμένους στη νόσο επιστημονικούς φορείς.

*Εκπροσωπεί τη χώρα σε διεθνείς και ενωσιακές εκδηλώσεις ή ομάδες εργασίας με αντικείμενο τη νόσο.

*Εισηγείται στον υπουργό Υγείας για την προκήρυξη ερευνητικών προγραμμάτων, που κρίνονται σημαντικά όσον αφορά στη μελέτη της νόσου στη χώρα.

***

Ασφάλεια μέσα στο σπίτι

Κάποια από τα συμπτώματα της άνοιας τύπου Alzheimer -η απώλεια μνήμης ή σύγχυση και η ανάγκη άσκοπου βηματισμού ή περιπλάνησης- κάνουν αναγκαίο να δείτε τα πράγματα με άλλο μάτι. Θα θελήσετε να βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής σας είναι ασφαλής μέσα και γύρω από το σπίτι και ότι όλη η οικογένεια έχει όσο το δυνατόν λιγότερο άγχος.

ΤΡΕΙΣ ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

* Μην αλλάζετε δραστικά τον χώρο στον οποίο ζει και κινείται. Προχωρήστε σ’ αυτές τις αλλαγές που είναι απαραίτητες για την ασφάλεια του ασθενούς σας και της οικογένειας.

* Κάντε αλλαγές σταδιακά. Προσπαθήστε να παρακολουθείτε την εξέλιξη της νόσου και καθώς επιδεινώνεται προχωρήστε στις απαραίτητες προσαρμογές του χώρου σταδιακά.

* Κάντε αλλαγές που θα κάνουν και τη δική σας ζωή εύκολη. Οι ασθενείς συνηθίζουν να παίρνουν αντικείμενα που βρίσκουν γύρω τους και να τα κρύβουν σε απίθανα μέρη, τα οποία μετά δεν θυμούνται. Βάλτε σε απόσταση ασφαλείας τα κλειδιά σας και άλλα χρήσιμα αντικείμενα που μετακινούνται εύκολα.

***

Τα συμπτώματα ανά στάδιο

Αρχικό Στάδιο

Συμπτώματα. Κατά το αρχικό στάδιο, το αγαπημένο σας πρόσωπο παρουσιάζει συμπτώματα διαταραχής μνήμης, αφηρημάδα και κόπωση. Υπάρχει κάποια δυσκολία όσον αφορά την ικανότητα του να θυμηθεί συνηθισμένες λέξεις και να μάθει νέα πράγματα.

Ανησυχίες. Αν και οι περισσότεροι ασθενείς σε αυτό το στάδιο μπορούν να τα καταφέρνουν στις καθημερινές εργασίες χωρίς μεγάλη δυσκολία, μπορεί να χρειαστεί να τους βοηθήσετε σε αποφάσεις πάνω στα νομικά και οικονομικά θέματα, στις σχέσεις και στις σημαντικές αλλαγές της ζωής τους. Αρχίστε να σκέφτεστε για τη βοήθεια που πιθανόν να χρειαστεί ο ασθενής στην καθημερινή του ζωή όπως στο μπάνιο, στην περιποίηση, στην τουαλέτα, στο ντύσιμο, στο φαΐ.

Μέσο Στάδιο

Συμπτώματα. Όταν η νόσος φτάσει στο μέσο στάδιο, τα ακόλουθα συμπτώματα μπορεί να εμφανίζονται πιο συχνά:

* Ελαττωμένη μνήμη και κρίση.

* Ανικανότητα να συμπεριφερθεί με υπομονή.

* Περιπλάνηση ή άσκοπος βηματισμός – για παράδειγμα ο ασθενής μπορεί να σας ακολουθεί μέσα στο σπίτι.

* Χάνει τον δρόμο του.

* Βραδύτητα στην ομιλία και κατανόηση των λέξεων.

* Ελάττωση της ικανότητας να εκτελεί μαθηματικές πράξεις στο ελάχιστο.

* Δυσκολία στις κοινωνικές συναναστροφές.

* Μελαγχολία.

* Αϋπνία.

* Υποψία ότι οι άνθρωποι τον/την παρακολουθούν και τον/την κλέβουν.

* Κρύψιμο πραγμάτων.

* Επιθετική συμπεριφορά.

* Άρνηση της βοήθειας.

Ανησυχίες. Αυξάνεται συνεχώς η δυσκολία του ασθενή στις καθημερινές δραστηριότητες – όπως οδήγηση, μαγείρεμα, ράψιμο ή χρησιμοποίηση εργαλείων – και αντίστοιχα αυξάνεται ο κίνδυνος για ατυχήματα και η ανάγκη για επιτήρηση και βοήθεια. Περιστασιακά τα συμπτώματα μπορεί να εξαφανίζονται προσωρινά. Χαρείτε αυτές τις στιγμές, αλλά προσπαθήστε να αποφύγετε τη σκέψη ότι ο ασθενής βελτιώνεται οριστικά. Δίνετε σαφείς οδηγίες στον ασθενή μιλώντας αργά. Πάρτε οικονομικές και νομικές συμβουλές – οι ασθενείς που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο δεν μπορούν πλέον να διαχειρίζονται μόνοι τους τα οικονομικά τους.

Τι να κάνετε σε μια κρίση επιθετικής ή ανάρμοστης συμπεριφοράς

1. Μη χάνετε την ψυχραιμία σας.

2. Μην τον/την μαλώνετε γιατί δεν το κάνει σκόπιμα.

3. Τραβήξτε την προσοχή του/της σε κάτι άλλο π.χ. να δεί τηλεόραση, να κάνει μια απλή χειρωνακτική δουλειά.

4. Εάν η επιθετικότητα είναι συχνή, ζητήστε τη βοήθεια του γιατρού σας. Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν.

5. Εάν χάσετε τον αυτοέλεγχό σας μην αισθάνεστε τύψεις. Εάν όμως αυτό συμβαίνει συχνά, τότε και εσείς χρειάζεστε βοήθεια ή τουλάχιστον την ευκαιρία να «ξαναγεμίσετε τις μπαταρίες σας».

6. Προσπαθήστε να ανακαλύψετε τι προκαλεί την επιθετικότητα:

– Τι άλλαξε στο περιβάλλον τις τελευταίες μέρες;

– Μήπως υπάρχει κάποια σωματική αιτία (πόνοι, πυρετός);

Προχωρημένο Στάδιο

Συμπτώματα. Καθώς η ασθένεια γίνεται πιο βαριά, οι ασθενείς μπορεί να χάσουν την ικανότητα ελέγχου της κύστεως ή των σφιγκτήρων τους, και να εμφανίσουν ακράτεια. Συχνά τώρα εμφανίζονται ψευδαισθήσεις, στις οποίες οι ασθενείς μπορεί να αντιδρούν με κινήσεις – να διώχνουν φίδια ή να κρύβονται από τέρατα. Μπορεί να δείχνουν, αποτραβηγμένοι ή αδιάφοροι.

Καθώς επιδεινώνεται η απώλεια των νοητικών ικανοτήτων, πολλοί ασθενείς γίνονται πιο ήρεμοι και λιγότερο αγχώδεις επειδή δεν μπορούν στην πραγματικότητα να θυμηθούν πως ήταν.

Ανησυχίες. Σε αυτό το στάδιο, θα αρχίσετε να προβληματίζεστε έντονα σχετικά με την ανικανότητα του ασθενούς να ανταποκριθεί και να λειτουργήσει στο περιβάλλον του (το αγαπημένο σας πρόσωπο μπορεί να μην σας αναγνωρίζει). Έχει μεγάλη σημασία η καλή του/της φυσική κατάσταση.