Η επιστροφή στη γη θα μας σώσει

// Πώς έγινε η σύμπραξη με τον Μανώλη Μητσιά;

Ο Μανώλης Μητσιάς μου είχε προτείνει και στο παρελθόν να συνεργαστούμε, αλλά φοβόμουν, δεν ένιωθα έτοιμη. Αισθάνομαι καλύτερα να τραγουδάω τα ρεμπέτικα που γνωρίζω, στις ταβέρνες τις μικρές. Ο Μανώλης ωστόσο είναι φοβερός τραγουδιστής και έχει ερμηνεύσει τους μεγαλύτερους συνθέτες και στιχουργούς. Πάνω απ’ όλα όμως είναι σοβαρός άνθρωπος, μετρημένος και αυτό για μένα έχει ειδικό βάρος, όσον αφορά τις συνεργασίες και τις φιλίες μου. Έτσι με έπεισε και προχωράμε αγκαλιασμένοι, πάμε μαζί μέχρι τον Μάρτιο.

// Ποια είναι η μαγεία των ρεμπέτικων τραγουδιών;

Τα ρεμπέτικα και τα σμυρναίικα τραγούδια είναι μια από τις ρίζες του μεγάλου δένδρου που λέγεται παράδοση. Και η μοίρα του Έλληνα είναι συνυφασμένη με το δημοτικό τραγούδι, το λαϊκό, το ρεμπέτικο. Πείτε μου αν υπάρχει άνθρωπος στην Ελλάδα που να μην ξέρει ή να μην έχει τραγουδήσει τη «Συννεφιασμένη Κυριακή». Ένα τραγούδι που κρύβει τον μεγάλο πόνο και την αλήθεια του Έλληνα.

// Υπηρετήσατε με αφοσίωση την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Δασκάλα δημοτικού στα σχολεία της Θεσσαλονίκης και παράλληλα δεινή ερμηνεύτρια της γνήσιας μουσικής των αλησμόνητων πατρίδων. Τι έχετε να πείτε για την παιδεία της χώρας, με την ευαισθησία του καλλιτέχνη;

Ήμουν δασκάλα σε δημοτικό σχολείο 24 χρόνια και καμαρώνω γιʼ αυτό. Δεν δηλώνω στη ζωή μου τραγουδίστρια, αλλά δασκάλα. Γιατί οι δάσκαλοι σμιλεύουν την ψυχή των παιδιών. Δυστυχώς, η χώρα μας δεν έχει καμία πολιτική για την παιδεία. Και χώρα χωρίς παιδεία δεν έχει μέλλον. Το 1982 οι σχολικοί σύμβουλοι μας έλεγαν να μη διορθώνουμε τα λάθη των παιδιών με κόκκινο στυλό γιατί κάνει κακό στην ψυχολογία τους. Ποτέ δεν πίστεψα κάτι τέτοιο. Το θέμα δεν είναι αν θα απογοητευτεί το παιδί από το «αιμοσταγές» κείμενο. Το ζήτημα είναι αν ο δάσκαλος θα σταθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς δίπλα στον μαθητή του, αν θα παρακολουθήσει την εξέλιξη και την καλλιέργειά του και αν θα του δημιουργήσει κριτική σκέψη. Οι έλληνες δάσκαλοι, ως επί το πλείστον, είναι φιλότιμοι. Τους έχω ζήσει, δεν κοιτάνε το ρολόι για να σχολάσουν, ως δημόσιοι υπάλληλοι.

// Υπάρχουν φωτεινές προσωπικότητες;

Ναι. Στην παιδεία υπάρχουν πολλοί δάσκαλοι που αυτοσχεδιάζουν, που είναι ικανοί, που προσέχουν την καλλιέργεια των παιδιών και την ψυχολογία τους περισσότερο και από τους γονείς τους. Σε όλους τους κλάδους υπάρχουν υπεύθυνοι άνθρωποι και έτσι προχωράει η χώρα. Μέσα από τις μονάδες και τις ωραίες προσωπικότητες. Αν σταματήσεις ένα ταξί και ο ιδιοκτήτης του είναι ευγενής, έχει καθαρό το ταξί, δεν κλέβει και οδηγάει προσεκτικά δεν θα τον ξανακαλέσεις; Για τον πολιτισμό της καθημερινότητας έχουμε ευθύνη όλοι μας.

// Πώς συνδυάσατε οικογένεια, πρωινή δουλειά στο σχολείο και τα Σαββατοκύριακα τραγούδι στα ταβερνάκια;

Τίποτα δεν γίνεται εύκολα. Αλλά έμαθα ότι τη ζωή την κερδίζεις με δουλειά. Εγώ περίμενα πώς και πώς το Σάββατο που θα τραγουδούσα στα ταβερνάκια της Θεσσαλονίκης. Γιατί η μουσική και το τραγούδι, μαζί με τη ζεστή επαφή του κόσμου, ήταν και θα είναι η τροφή της ψυχής μου. Μετά ήρθαν οι καλλιτεχνικές προτάσεις από την Αθήνα και ακολούθησα τη μοίρα μου αφού είχα αφήσει πίσω μου τα θρανία και τους μαθητές μου.

// Αυτά τα πέντε χρόνια του Μνημονίου τι βλάβη έχει υποστεί ο Έλληνας;

Μεγάλη και δεν ξέρω πώς θα ανακάμψουμε. Τα πράγματα είναι δύσκολα και ελπίζω να μην γίνουν και χειρότερα. Ξέρετε τι είναι για μια γιαγιά ή για έναν παππού με σύνταξη 500 ευρώ να μην μπορεί να πάρει δώρα στα εγγόνια; Να μη σου τύχει κάτι τέτοιο, όταν έχεις δουλέψει σκληρά στη ζωή σου και έχεις πληρώσει τα ασφαλιστικά ταμεία σου. Αν δεν αλλάξουμε τα πράγματα -και αυτό είναι στο χέρι μας με την ψήφο μας- αν δεν δώσουμε την ευκαιρία σε μια κυβέρνηση που θα έχει αφετηρία της την κοινωνική πολιτική, θα δούμε τα επόμενα χρόνια μέχρι και ομαδικές αυτοκτονίες.

// Φοβάστε, τρομοκρατείστε, όταν ακούτε για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, για χρεοκοπία και άλλα δεινά;

Δεν μπορώ να πάω να ψηφίσω με αυτά τα διλήμματα. Δεν μ’ αρέσει αυτός ο πολιτικός λόγος. Ξέρω ότι στην Ελλάδα θαύματα δεν γίνονται και ότι το άρμα της είναι μαζί με την Ευρώπη, αν και αυτή η Ευρώπη του σήμερα δεν ξέρω τι κοινωνικό όραμα έχει. Ο τρόπος σκέψης μου είναι προς την Αριστερά και ευελπιστώ σε αυτήν. Ένας τρόπος ζωής με κοινωνική δικαιοσύνη. Φτιάχτηκαν δρόμοι στην Ελλάδα, μέσω των δανειστών μας, τους οποίους τους πληρώνουμε χρυσάφι μέσω των διοδίων. Πόσο ακόμη θα πληρώνουμε τους ξένους; Πιστεύω ότι σ’ αυτές τις εκλογές πρέπει όλοι οι Έλληνες να πάνε να ψηφίσουν και να βάλουν ένα stop στη φτωχοποίηση του ελληνικού λαού και στη βία που εισπράττει.

// Γιατί ο κόσμος δεν έχει βγει στους δρόμους με τέτοια ανεργία και ανέχεια;

Προσωπικά περίμενα ότι θα αντισταθεί. Βγήκε λίγες ημέρες στο Σύνταγμα, τον πλάκωσαν στα χημικά, μπήκε ξανά στα σπίτια. Οι άνεργοι ζούνε μέσα από την οικογένεια και όσοι δεν έχουν οικογένεια ψάχνουν στα σκουπίδια, καίνε στα μαγκάλια ξύλα, κοιμούνται στους δρόμους. Ντροπή για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Αλλά αυτά δεν τα δείχνουν οι τηλεοράσεις.

// Τι θα μας σώσει;

Η επιστροφή στη γη μας. Η Ελλάδα δεν έχει βαριά βιομηχανία να πουλήσει. Έχει εύφορη γη, κτηνοτροφία, θάλασσα, τουρισμό, πολιτισμό.

Γιατί ξεχάσαμε τις τελευταίες δεκαετίες τη φύση μας; Η ζωή δεν χαρίζεται. Αλλά το ΠΑΣΟΚ μάς έμαθε στην εύκολη ζωή, και τώρα αυτά πληρώνονται. Ο γιος μου έχει σπουδάσει γεωπόνος. Δώσε, Πολιτεία, κίνητρα σ’ αυτό το παιδί να καλλιεργήσει, να παραγάγει. Γιατί να κάθονται τα χωράφια μας ή να μας λέει η Ευρώπη με τι θα τα σπείρουμε;

// Μια γενιά πτυχιούχων ξανά στη μετανάστευση. Σας λυπεί;

Και τι να κάνουν εδώ; Να κάτσουν να πεινάσουν; Να μείνουν άνεργοι με πτυχία; Πώς θα κάνουν οικογένεια, παιδιά, όνειρα;

Η Ευρώπη μάς έχει απέναντι και είναι με το δάκτυλο στη σκανδάλη. Αν οι νέοι μας δεν βρουν δουλειές για να αναπτυχθεί χώρα, θα πεινάσουμε στην Ελλάδα.

Θέλουμε περισσότερες θέσεις εργασίας, άμεσα.

// Τι σας λέει ο κόσμος στα καμαρίνια;

Δεν έχω καμαρίνι. Εγώ κατεβαίνω, την ώρα που δεν τραγουδάω, κάτω στον κόσμο και πίνω ένα κρασάκι μαζί του. Το τραγούδι γι’ αυτούς είναι ψυχαγωγία. Έρχονται για να αναπνεύσουν. Θαυμαστής μου μου είπε ότι έκοψε το τσιγάρο για να μπορεί να έρχεται να μ’ ακούει. Είναι ό,τι πιο ωραίο έχω ακούσει και γι’ αυτό αντλώ δύναμη και εμφανίζομαι στα κέντρα. Συγκινήθηκα τόσο πολύ! Ο τραγουδιστής πρέπει να είναι κοντά στον καημό και στη χαρά του Έλληνα.

// Τα μίντια τι ρόλο παίζουν στην κρίση;

Τρομοκρατούν, αποχαυνώνουν. Αλλά υπάρχουν και άλλα μικρότερα κανάλια που ενημερώνουν και κάνουν καλή δουλειά. Δεν μ’ αρέσουν οι γενικότητες. Τα τελευταία χρόνια μας έδωσαν πολύ λάιφ στάιλ. Έναν τρόπο ζωής εικονικό που αφορούσε μια συγκεκριμένη κάστα ανθρώπων. Οι άλλοι δανείστηκαν χωρίς κρίση για να το παίξουν πλούσιοι και τώρα είναι σκλάβοι.

// Πώς κρίνετε την ανθρωπότητα -παγκοσμίως- σήμερα;

Μια ανθρωπότητα άκρατου καπιταλισμού. Πολλοί φτωχοί, λίγοι πλούσιοι. Τεράστιες διαφορές. Η Μύκονος φέτος βούλιαξε από Κροίσους. Αλλά οι μεγάλες αποκλίσεις δημιουργούν φανατισμό, κοινωνικές εκρήξεις.

// Τι απεύχεστε;

Τη διχόνοια, τον διχασμό. Χρειάζεται ομόνοια και σύνεση, κυρίως ψυχραιμία από όλους τους Έλληνες στις δύσκολες ώρες.

// Γιατί σας έχουν δώσει τον τίτλο της ροκ ρεμπέτισσας;

Γιατί τραγουδάω και Μάλαμα και Παπακωνσταντίνου και Άσημο, αλλά ως θεμέλιο έχω τα ρεμπέτικα. Το ρεμπέτικο τραγούδι πέρασε στα σαλόνια μέσα από το μπουζούκι. Ο Μάρκος Βαμβακερής, όταν έγραψε το «Απελπίστηκα», τραγουδούσε σε καταγώγια και έπαιρνε και τον γιο του μαζί. Όλοι οι ρεμπέτες ζούσαν φτωχικά και τραγουδούσαν για τους φτωχούς. Τα τραγούδια τους τα αξεπέραστα γράφτηκαν μέσα σε μεγάλο πόνο. Γι’ αυτό και αυτά τα τραγούδια είναι θλιβερά και δεν τραγουδιούνται μέσα στο χαμόγελο. Σ’ αυτό είμαι πολύ αυστηρή. Αυτοί οι δημιουργοί δεν ήταν τσάμπα μάγκες. Ο Μάρκος Βαμβακάρης ήταν ο πατριάρχης του ρεμπέτικου τραγουδιού.

Φωνή σαν της Σωτηρίας Μπέλλου δεν ξαναβγαίνει. Υποκλινόμαστε όλοι μας. Πέρασε άσχημα χρόνια, σκληρά και έκανε και πολλές λάθος επιλογές. Η ζωή των καλλιτεχνών αυτών ήταν το όχημα για τη δημιουργία μεγάλων τραγουδιών.

Ο Μπάμπης Γκολές, που πέθανε την περασμένο Σάββατο και παρακολουθούσα στενά το έργο του, τον γνώριζα και προσωπικά, ήταν σπουδαίος στην επανεκτέλεση ρεμπέτικων και σμυρναίικων τραγουδιών. Το κούρδισμα στο μπουζούκι του πολύ ιδιαίτερο και μοναδικό. Θα μείνει στην Ιστορία.