Τι αλλοτρίωση είναι αυτή που έχουμε υποστεί τα τελευταία χρόνια;

// «Αν δεν θέλεις να πεθάνεις, να θυμάσαι, να μην ξεχνάς», λέει στο τέλος της παράστασης ο θίασος, ενώ η Σμύρνη καίγεται. Πόσο σημαντική είναι η ιστορική μνήμη;

Το άπαν είναι η μνήμη. Η μνήμη μάς προσδιορίζει ως ανθρώπους, ως διαδρομές, ως αξία, ως ταυτότητα. Αν κάποιος δεν ξέρει πού βρίσκεται και από που έρχεται, η Ιστορία επαναλαμβάνεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Ο άνθρωπος ξεχνά γιατί πρέπει να προχωρήσει. Είναι η φύση του τέτοια. Ξεχνά κάποια τραυματικά κομμάτια της Ιστορίας του για να ανανήψει. Άλλο, όμως, είναι να αφήνω μια απόσταση από το γεγονός για να ανασυγκροτηθώ και άλλο να διαγράφω το γεγονός αυτό καθαυτό ή να το παραποιώ. Το να παραποιείς την Ιστορία σημαίνει ότι δεν έχεις αυτογνωσία. Άρα, δεν μπορείς να οικοδομήσεις το παρόν και το μέλλον όταν φαντασιώνεσαι ή παραποιείς από συμφέρον την Ιστορία -γιατί υπάρχουν πολλοί καλοθελητές, και έχουν και ονόματα- προς χάριν της παγκοσμιοποίησης. Αλλά ο καθένας ξεχωριστά οφείλει να ερευνά τα ιστορικά γεγονότα για να κάνει έναν παραλληλισμό με το σήμερα.

// Εσείς μπήκατε στη διαδικασία να ανατρέξετε σε ιστορικές πηγές;

Η Τουρκία θεωρεί ότι οι περιοχές αυτές της ανήκουν και πράττει τα χειρότερα σ’ αυτόν τον πόλεμο. Η Σμύρνη πυρπολήθηκε συνειδητά από τους νικητές, αφού θεώρησαν ότι ήταν ο μοναδικός τρόπος να απαλλαγούν από τις μειονότητες, υποστηρίζει και ο τούρκος διανοούμενος Orhan Kemal Cengiz. Οι Τούρκοι έκαψαν τη Σμύρνη για να οικοδομήσουν τη νέα Τουρκία. Το περίεργο είναι ότι ο Βενιζέλος είχε προτείνει τον Κεμάλ για Νόμπελ Ειρήνης μετά τη σφαγή. Είναι κι αυτό μια αλήθεια που με ξάφνιασε διαβάζοντας ξανά την Ιστορία.

// Τι ήταν αυτό που έκανε τους Έλληνες να φτάσουν μέχρι τα βάθη της Ανατολής;

Η κόντρα βασιλιά – Βενιζέλου. Δύο κυβερνήσεις. Ο διχασμός. Η κατάρα της φυλής μας και των ηγετών της χώρας μας είναι η εγωπάθεια. Κάποιος πρέπει να αποδεικνύει ότι είναι ο αρχηγός. Την έννοια της κυβέρνησης εθνικής συνεργασίας, της συμμαχίας στα δύσκολα για αυτήν την όμορφη χώρα, δεν την ξέρουμε.

// Οι μεγάλες δυνάμεις τι ρόλο παίζουν στην Ιστορία του τόπου μας;

Τρομερό ρόλο. Άλλοτε η Ιερή Συμμαχία, άλλοτε η Αντάντ, άλλοτε η «τρόικα», πάντα ένας άξονας. Αν δεν περιχαρακώσεις όμως εσύ τον χώρο σου με αυτό που λέγεται εθνική συνείδηση, παράδοση, αξίες, και όχι με ευτέλεια, συμφέροντα, κομματικούς μηχανισμούς και φατρίες, θα ψάχνεις στην κρίση σωτήρες από το εξωτερικό. Οι Έλληνες πρέπει να μονοιάσουν με τη φύση της χώρας τους, με τους συνανθρώπους τους, να είναι υπερήφανοι για αυτόν τον παράδεισο, να μην τον εγκαταλείπουν. Γιατί δεν θέτουμε ως βασική αρχή να αγαπάμε αυτήν τη χώρα, την Ιστορία της, την κληρονομιά της;

// Σήμερα πόσο κοντά είμαστε στο να δουλέψουμε ξανά όλοι μαζί τη γη μας;

Βλέπετε εσείς κάποια εθνική ενότητα πριν από τις εκλογές; Δεν έχει γίνει καμία υπέρβαση στη χώρα που γέννησε τη δημοκρατία. Υπάρχει παραλογισμός στην Ελλάδα. Αλλά όταν υπάρχουν χιλιάδες βολεμένοι ψηφοφόροι στο Δημόσιο δημιουργείται ένας κομματικός στρατός που το ζήτημά του είναι να συνεχίσει να ζει εύκολα, χωρίς κόπο. Δεν μπορώ να φανταστώ ποτέ να μου χαρίζονται πράγματα χωρίς δουλειά. Κάποιοι όμως έτσι έμαθαν, γιατί οι πολιτικοί έτσι μας ήθελαν. Να κοιτάμε ατομικά το συμφέρον μας και όχι το καλό της χώρας. Για να συντηρούν κι αυτοί τις θέσεις τους. Πείτε μου για ποιον λόγο δεν αξιολογούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι από τους πελάτες τους, δηλαδή από εμάς; Γιατί να ταλαιπωρούμαστε με αγενείς, απαίδευτους, άφαντους υπαλλήλους και το κουπί να το τραβάνε δέκα φιλότιμοι δημόσιοι υπάλληλοι; Πού είναι η ισονομία και η ισοπολιτεία; Εγώ γιατί δίνω κάθε μέρα τη μάχη μου στο θέατρο και αξιολογούμαι από το κοινό; Κάποτε ο Έλληνας ήταν φτωχός αλλά εργατικός, έντιμος, με λόγο συμβόλαιο. Τι αλλοτρίωση έχουμε υποστεί τα τελευταία χρόνια, τι λοβοτομή στον αξιακό μας κώδικα; Τι έγιναν οι άνθρωποι του πνεύματος; Γιατί δεν ξύπνησαν αυτόν τον τρομοκρατημένο και αποχαυνωμένο κόσμο;

// Τι Ευρώπη υπάρχει σήμερα;

Του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου. Η Ευρώπη των τραπεζοκρατών. Αλλά γενικότερα ο πλανήτης έχει μπει σε έναν τζόγο με διάφορα παράγωγα χρηματιστηριακά, που δεν αντιστοιχούν σε μονάδες παραγωγής. Ο σημερινός άνθρωπος έχει γίνει ένας ιός που καταστρέφει και αυτοκαταστρέφεται. Γιατί θα πρέπει να έχουν κάποιοι δισεκατομμύρια για να ζήσουν και κάποιοι να μην έχουν ούτε τα βασικά; Γιατί ματαιοπονεί ο άνθρωπος; Γιατί τόσες εστίες πολέμου; Πιστεύω γιατί δεν είναι σε ισοτιμία το πνεύμα με την ύλη. Οι αξίες, η επιστήμη, η τέχνη με το χρήμα και με το κέρδος.

// Γιατί ο Έλληνας δεν αντιδρά;

Για μένα έπρεπε να είχε αντιδράσει και απορώ πώς ζουν 1.500.000 άνεργοι. Αλλά στους δρόμους βγαίνουν οι νέοι. Η Ελλάδα είναι χώρα που δεν γεννάει. Δεν υπάρχουν νέοι αλλά ηλικιωμένοι. Οι ηλικιωμένοι, που φοβούνται για τη σύνταξή τους, θα κάνουν την επανάσταση; Ποιος θα οργανωθεί; Ο γέρος; Αλλά βλέπω ότι υπάρχουν και άνθρωποι που δεν συναντιούνται μεταξύ τους. Αυτός που έχει δύο πράγματα φοβάται να μην τα χάσει και δεν συναθροίζεται με τον άλλο που πεινάει και αγωνίζεται. Δεν είμαστε ένα. Δεν είμαστε πλέον σύνολο. Δεν έχουμε κοινό τόπο μοιρασιάς. Και λειτουργούμε και ως κομματικοί στρατοί. Περιμένατε τον κόσμο που μαζεύτηκε στο Μουσείο Μπενάκη για τον Γιώργο Παπανδρέου; Ένα πρόσωπο μοιραίο για την Ιστορία του τόπου. Αλλά όλοι αυτοί συγκεντρώθηκαν για το όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου.

// Πώς βλέπετε το Ελληνικό Δημόσιο;

Έχει γίνει μια διαστρωμάτωση, με ανθρώπους χωρίς γνωστικό αντικείμενο. Λάθος άνθρωποι σε λάθος θέσεις. Χωρίς αξιοκρατία. Ο κλητήρας έγινε δημόσιος υπάλληλος, συνδικαλιστής, βουλευτής, κυρίαρχος, επεκτατικός. Ο πρόεδρος του δεκαπενταμελούς στο σχολείο κομματικοποιήθηκε, ως φοιτητής εντάχθηκε σε συγκεκριμένο κόμμα, μεταπήδησε στο Δημόσιο, στα υπουργεία, και όλα αυτά χωρίς να έχει δουλέψει ποτέ στη ζωή του. Διοικεί το Δημόσιο ένας ανεπάγγελτος, χωρίς να ξέρει πώς δουλεύει η αγορά, και εκπονεί προγράμματα για να τρελαίνει τον κόσμο. Γιατί κάνεις υπουργό έναν αδαή, με δέκα συμβούλους, που υπογράφει μόνο μίζες και προμήθειες; Γιατί εξυπηρετεί το σύστημα; Πριν από τριάντα χρόνια το λαμόγιο ήταν δακτυλοδεικτούμενο στην κοινωνία. Τα τελευταία δέκα χρόνια έγινε πρότυπο. Το λαμόγιο έγινε κύριος και κυρίαρχος, προς μίμηση. Τα τελευταία σαράντα χρόνια στην Ελλάδα εξουδετέρωσαν ένα σπουδαίο DNA. Μόνο ο πρότερος έντιμος βίος μπορεί να μας σώσει όμως. Μόνο η αναγωγή στο παρελθόν. Αλλά, ευτυχώς, η επαρχία κρατά Θερμοπύλες. Και εκεί η παράδοση δεν είναι μουσειακό είδος.

// Τι ευθύνη έχει η χώρα μας απέναντι στην οικουμένη;

Μεγάλη. Πρέπει οι χώρες με μακραίωνο πολιτισμό να τροφοδοτούν την ανθρωπότητα με νέες ιδέες. Να είναι πρωτοπόροι. Έχουμε μεγάλη υποχρέωση να γεννήσουμε ηγέτες με όραμα, που δε θα κοιτάνε τι έχουμε να χωρίσουμε, αλλά πώς θα τα βρούμε μεταξύ μας. Δυστυχώς, νιώθω ότι ο πολιτισμός έφτασε στο ζενίθ του στην αρχαία Ελλάδα και από κει και πέρα συνεχώς ολισθαίνει. Είναι δυνατόν τα πιτσιρίκια στο νηπιαγωγείο, τα πιο αθώα πλάσματα, να έχουν ηλεκτρονικό υπολογιστή, αντί να παίζουν με το χώμα, να βλέπουν τα ζώα, να κυνηγιούνται μεταξύ τους; Γιατί τα παιδιά να μην παίζουν στις πλατείες με τη συνεργασία των γονιών της γειτονιάς αντί να παίζουν με τα κινητά στο σπίτι; Είναι δυνατόν να υπάρχουν κάγκελα στα τζάμια των σχολείων και να μοιάζουν με κλινικές, ιδρύματα, φυλακές; Εγώ πρότεινα στο σχολείο της κόρης μου αυτά τα κάγκελα να βγαίνουν και να μπαίνουν, και ευτυχώς κάποιες φωτισμένες δασκάλες το δέχθηκαν.

// Ποια είναι η πιο σημαντική αξία;

Η παιδεία που δημιουργεί κριτική σκέψη και έχει σαφή προσανατολισμό το περιβάλλον της χώρας σου. Η Ελλάδα χρειάζεται σχολές για τη φιλοξενία, τον τουρισμό και σχολές για την αγροτική παραγωγή της, τη ναυτιλία της, την κτηνοτροφία της. Αν δεν βαδίσουμε προς τα εκεί, θα γίνουμε δούλοι της Ευρώπης, θα φτωχοποιηθούμε. Η Ευρώπη ήδη ετοιμάζει οικονομικές ζώνες ανταγωνιστικές προς την Κίνα και ο Ευρωπαϊκός Νότος ενδείκνυται. Δουλειά στα εργοστάσια με τριακόσια ευρώ τον μήνα. Αυτό θέλουμε να είναι το μέλλον μας; Να ζούμε με τον φόβο του λύκου; Της Ευρώπης; Της Τουρκίας; Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή… Χρειάζεται σύμπνοια από δέκα εκατομμύρια Έλληνες μαζί. Από τα παγκόσμια Κοινοβούλια δεν αρθρώνεται ένας άλλος λόγος. Ας αρχίσουμε από την Ελλάδα.