Κυπριακό και τουρκικοί διπλωματικοί ελιγμοί
Ασφαλώς οι πρωτοβουλίες αυτές δεν αφορούν μόνο το Κυπριακό. Εντάσσονται στην ευρύτερη, μεγαλεπήβολη πολιτική του διδύμου Ερντογάν – Νταβούτογλου, που θέλει να προβάλει την εικόνα μιας Τουρκίας που έχει ανεξάρτητη πολιτική και δεν διστάζει να αναπτύξει σχέσεις προς κάθε κατεύθυνση, ανάλογα με αυτό που επιτάσσουν τα δικά της στρατηγικά συμφέροντα και όχι η πολιτική της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, στην οποία ανήκει η πολιτική της Ουάσινγκτον.
Ειδικότερα σε σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο, εκμεταλλεύεται τη σημερινή συγκυρία της κρίσεως της Ουκρανίας και των κυρώσεων που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση στη Ρωσία, στις οποίες έχουν συμμετάσχει η Ελλάδα και η Κύπρος, για να υπερφαλαγγίσει τις τελευταίες στρατηγικά και να αποστερήσει από αυτές τον Ρωσικό παράγοντα ως διπλωματικό αλλά και αμυντικό έρεισμα.
Η διαφορά είναι θεαματική μεταξύ των πρώτων Ρωσικών αντιδράσεων, μετά την εισβολή του «Barbaros» στην Κυπριακή ΑΟΖ, και των τελευταίων δηλώσεων Πούτιν, κατά την ετήσια δημοσιογραφική του διάσκεψη εφ’ όλης της ύλης. Υπενθυμίζεται ότι αμέσως μετά την εισβολή του «Barbaros» η Ρωσία αντέδρασε με ασκήσεις του στόλου της στην Κυπριακή ΑΟΖ, μεταξύ Κύπρου και Συρίας και ο Ρώσος ηγέτης κάλεσε τον Κύπριο Πρόεδρο να πάει στη Μόσχα για διαβουλεύσεις. Οι αντιδράσεις αυτές απέχουν πολύ από τις δηλώσεις Πούτιν στη δημοσιογραφική διάσκεψη. Στις τελευταίες έγινε αναφορά για «ισορροπημένη στάση» της Ρωσίας στο Κυπριακό και για «Βόρεια» και «Νότια» Κύπρο. Δεν έφτασαν, ευτυχώς, στο σημείο αμφισβητήσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά η αναφορά σε «Βόρεια» Κύπρο αντιπροσωπεύει πολύ σημαντική υποχώρηση της Ρωσικής πλευράς από τις παραδοσιακές Ρωσικές θέσεις.
Για το τελευταίο δεν είναι άσχετες, βεβαίως, οι παραχωρήσεις της Ελληνικής πλευράς, με αποκορύφωμα το τελευταίο κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη – Έρογλου, το οποίο αποτελεί και την υποτιθέμενη κοινή πολιτική βάση, πάνω στην οποία έγινε η επανάληψη των διακοινοτικών συνομιλιών. Το ολέθριο αυτό ανακοινωθέν, που αναφέρεται σαφώς σε δύο «ισότιμα» μέρη και παραβιάζει όλες σχεδόν τις κόκκινες γραμμές που είχε η Ελληνική πλευρά μέχρι την υπογραφή του, έγινε διπλωματικό όπλο στα χέρια της Τουρκικής πλευράς. Η τελευταία το αξιοποιεί για να προωθεί την άτυπη αναγνώριση του ψευδοκράτους ως «ισότιμου» μέρους της συζητούμενης στις συνομιλίες «λύσεως» του Κυπριακού. Η πρόοδος που έχει επιτύχει η Τουρκική πλευρά προς την κατεύθυνση αυτή, από την υπογραφή του και μετά, είναι μεγαλύτερη από την πρόοδο που είχε επιτύχει προηγουμένως επί ολόκληρες δεκαετίες.
Ασφαλώς η κίνηση της Μόσχας δεν συνδέεται μόνο με το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη – Έρογλου, το οποίο γνώριζε και προηγουμένως. Το ανακάλυψε όταν συνέτρεξαν και άλλοι παράγοντες. Ο πρώτος είναι η πίεση που δέχεται η Ρωσία με τον οικονομικό πόλεμο που έχει εξαπολύσει εναντίον της η Ουάσινγκτον, ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα αλλά και στο εθνικό της νόμισμα. Οι τιμές του πετρελαίου δεν κατρακύλησαν, ασφαλώς, μόνες τους. Εντάσσονται σε μια συστηματική Αμερικανική στρατηγική που χρησιμοποιεί δύο δικά της πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι η σύμμαχός της Σαουδική Αραβία, που είναι η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα στον OPEC, τον σύνδεσμο των πετρελαιοπαραγωγικών χωρών. Ο τελευταίος, με τη δική της επιρροή, αρνήθηκε να μειώσει την παραγωγή πετρελαίου για να συγκρατήσει την πτώση των τιμών. Το δεύτερο είναι το σχιστολιθικό αέριο των ΗΠΑ, που τις καθιστά αυτάρκεις και το οποίο έχει χαμηλότερο κόστος παραγωγής σε σχέση με το πετρέλαιο.
Η πτώση των τιμών του πετρελαίου, από το οποίο ο Ρωσικός προϋπολογισμός, αντλεί ένα πολύ μεγάλο μέρος των εσόδων του, αποτελεί μεγάλο πλήγμα για τη Ρωσική οικονομία. Η πτώση αυτή, σε συνδυασμό με τις πιέσεις που ασκούν στο ρούβλι οι διεθνείς αγορές, επέφεραν μείωση της αξίας του κατά 40%.
Η Μόσχα ανέλαβε πρωτοβουλίες για να οργανώσει την άμυνά της. Η πρώτη κίνηση ήταν προς την κατεύθυνση της Κίνας. Ακολούθησε αργότερα παρόμοια κίνηση προς την κατεύθυνση της Ινδίας. Προσπάθησε επίσης να συντονίσει την πολιτική των αναδυομένων χωρών, των λεγομένων BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική), για να αμφισβητήσουν το δολάριο ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Η κίνηση προς την Τουρκία εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτικής αυτής. Η Ρωσία δεν μπορεί να παραιτηθεί από τις οικονομικές σχέσεις με την Ευρώπη και τις ενεργειακές εξαγωγές προς την πλουσιότερη αγορά του κόσμου.
Με τον Βόρειο αγωγό μπόρεσε να παρακάμψει, σε μεγάλο μέρος, την Ουκρανία για τις εξαγωγές της στη Γερμανία. Όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, η πλήρης παράκαμψη της Ουκρανίας είναι στόχος εκ των ουκ άνευ για τη Ρωσική πολιτική.
Η ματαίωση του South Stream λόγω κυρίως, στη φάση αυτή, της πολιτικής της Βουλγαρίας, υποχρεώνει τη Μόσχα να αναζητήσει άλλη διέξοδο μέσω Τουρκίας, με τον υπολογισμό ότι, ούτως ή άλλως, οι χώρες στις οποίες απευθυνόταν ο South Stream έχουν ενεργειακές ανάγκες που δύσκολα θα μπορέσουν να καλύψουν από άλλες εναλλακτικές πηγές. Η εξέλιξη αυτή είναι άκρως δυσμενής για την Ελλάδα και την Κύπρο, που αντιμετωπίζουν, δυστυχώς, πιέσεις και από την άλλη πλευρά.
Ειδικότερα για την Κύπρο, η συμπαράσταση και στήριξη της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας είναι στρατηγικής σημασίας. Υπενθυμίζεται σχετικά το Ρωσικό βέτο, που ματαίωσε την επιβολή του Σχεδίου Ανάν μέσω του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η αρνητική αυτή εξέλιξη στις Ελληνο-Ρωσικές σχέσεις ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η Τουρκική εισβολή στην Κυπριακή ΑΟΖ, χειροτερεύει τη θέση της Ελληνικής πλευράς, η οποία δεν μπορεί να υπολογίζει σε ουσιαστική στήριξη ούτε στην άλλη πλευρά. Είναι ενδεικτική από την άποψη αυτή η χλιαρή στάση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και η προσπάθεια των συμμάχων της Τουρκίας, κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής, να προωθήσουν το άνοιγμα δύο νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας, αγνοώντας πλήρως την εισβολή του «Barbaros» στην Κυπριακή ΑΟΖ.
Το άνοιγμα, βεβαίως, της Τουρκίας προς τη Μόσχα, τη στιγμή που οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να ασκήσουν σ’ αυτή τη μέγιστη δυνατή πίεση, εξοργίζει την Ουάσινγκτον. Μένει όμως να αποδειχθεί πόσο αυτό θα μεταφρασθεί σε πρακτική πολιτική που θα ευνοούσε την Ελληνική πλευρά.
Είναι απαραίτητη μια άλλη πολιτική από την Αθήνα και τη Λευκωσία, που να έχει πολυδιάστατο χαρακτήρα και να εξισορροπεί τις αναπόφευκτες πιέσεις και αντιφάσεις. Η στρατηγική απομόνωση της Ελληνικής πλευράς θα μπορούσε να αποβεί καταστροφική.