Αναμέτρηση για γερά νεύρα
Στο ενδιάμεσο το Κρεμλίνο προσδοκά ότι ο ρωσικός λαός θα υπομείνει τις οικονομικές δυσκολίες χωρίς σημαντικές διαμαρτυρίες και ότι η ρωσική οικονομία δεν θα υποστεί ανεπανόρθωτα πλήγματα. Όμως όλες οι εκτιμήσεις είναι ότι οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου, οι διεθνείς κυρώσεις και η φυγή κεφαλαίων θα κάνουν το 2015 μια χρονιά δραστικής ύφεσης οδηγώντας σε συρρίκνωση τη ρωσική οικονομία κατά 4% και σε διψήφιο πληθωρισμό.
Αν το ρίσκο αυτό «του βγει», ο ρώσος Πρόεδρος θα έχει με επιτυχία αψηφήσει τους κανόνες του διεθνούς συστήματος που παγιώθηκε μετά την πτώση του κουμουνιστικού μπλοκ, γεγονός που θα δρομολογήσει θεμελιακές αλλαγές, αργότερα ή γρηγορότερα, στην Ευρώπη, κυρίαρχα, και στον υπόλοιπο κόσμο. Αν ο Πούτιν αναγκαστεί να υποχωρήσει στην Ουκρανία η παντοδυναμία του στη Μόσχα θα κλονιστεί σημαντικά και το παιχνίδι για τη διαδοχή, ή την ανατροπή του, θα ανοίξει. Το διακύβευμα, για τον κάθε εμπλεκόμενο, είναι ιδιαίτερα υψηλό, και δυστυχώς για τους ουκρανούς πολίτες, κανείς δεν θα υποχωρήσει εύκολα.
Το ρούβλι σε περιδίνηση
Αν και την εβδομάδα που μας πέρασε για ένα πενθήμερο το ρούβλι κατάφερε να ανακάμψει ανακτώντας το 15% της αξίας του έναντι του δολαρίου, την Παρασκευή υπήρξε νέα πτώση. Συνολικά για το 2014 το ρούβλι ήταν το νόμισμα που, μαζί με το ουκρανικό χρίβνια, είχε τη χειρότερη πορεία παγκόσμια χάνοντας το 50% της αξίας του. Σε μια προσπάθεια να στηρίξει το εθνικό νόμισμα, η ρωσική κεντρική τράπεζα έχει διαθέσει στην αγορά σημαντικό μέρος των συναλλαγματικών της αποθεμάτων και την εβδομάδα που μας πέρασε προχώρησε σε αλματώδη αύξηση των επιτοκίων στο 17%. Το τελευταίο και δραστικότερο εργαλείο που δεν έχει ακόμη επισήμως χρησιμοποιηθεί είναι οι περιορισμοί στις κινήσεις των κεφαλαίων και στις συναλλαγματικές ροές. Όμως το Κρεμλίνο αξιοποίησε τον έλεγχο που διαθέτει στις μεγάλες εξαγωγικές εταιρείες του τομέα της ενέργειας και την πολιτική του επιρροή σε σημαντικές εταιρείες του ιδιωτικού τομέα δίνοντάς τους εντολή να προχωρήσουν σε πωλήσεις των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων για να στηριχθεί το ρούβλι που συνολικά θα αγγίξουν, σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα 50 δισ. δολάρια. Με αυτό τον τρόπο δίνεται μια βραχυπρόθεσμη ανάσα στην κεντρική τράπεζα που χρειάζεται να διαφυλάξει τα δικά της συναλλαγματικά αποθέματα για την επόμενη περίοδο.
Όμως η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι είναι προετοιμασμένη να ανταπεξέλθει σε μια μακρά περίοδο χαμηλών τιμών πετρελαίου και ο ΟΠΕΚ δεν είναι διατεθειμένος να αλλάξει την πολιτική του στο προσεχές μέλλον. Την ίδια στιγμή η μεσαίου μεγέθους Trust Bank είναι η πρώτη ρωσική τράπεζα που το κράτος καλείται να διασώσει με δάνεια της τάξης των 2,4 δισ. δολαρίων, ενώ 250 και 70 δισ. ρούβλια αντίστοιχα θα διατεθούν επίσης στη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, τη VTB, και στην Gazprombank.
Πολλοί στη Δύση επιχαίρουν ότι η δραματική επιδείνωση της ρωσικής οικονομίας θα δημιουργήσει κοινωνικές πιέσεις που θα αναγκάσουν τον Πούτιν να υποχωρήσει. Όμως πέραν του γεγονότος ότι το Κρεμλίνο έχει ακόμη οικονομικά εργαλεία στη φαρέτρα του να χρησιμοποιήσει (περιλαμβανομένης και της συμφωνίας για ανταλλαγή συναλλάγματος της τάξης των 24 δισ. δολαρίων που έχει προτείνει η Κίνα), αν οι Ρώσοι ωθηθούν στα άκρα, μια απόφαση για διεθνή προσωρινή παύση πληρωμών, ή ακόμη και για χρεοκοπία, θα είχε οδυνηρές και επικίνδυνες επιπτώσεις για τη διεθνή οικονομία.
Κοινωνικές πιέσεις και Κρεμλίνο
Ο ρώσος Πρόεδρος επισήμως εκτιμά ότι μέσα στην επόμενη διετία και χωρίς δραστικές μεταρρυθμίσεις η ρωσική οικονομία θα ανακάμψει με περιορισμό των εισαγωγών και αύξηση της εγχώριας παραγωγής. Όμως από το 1989 και έπειτα οι ρωσικές ηγεσίες έχουν αποτύχει δραματικά στο να εκσυγχρονίσουν τις βιομηχανικές υποδομές της χώρας και να διευρύνουν την παραγωγική της βάση έτσι ώστε τα κύρια έσοδα να μην είναι μόνο οι εξαγωγές σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Επιπλέον, χάρη στις οικονομικές πολιτικές του Πούτιν στη Ρωσία έχει δημιουργηθεί μια, σχετικά ευρεία, μεσαία τάξη που έχει μάθει σε ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Το κατά πόσο τα εκατομμύρια αυτά των ρώσων πολιτών θα φανούν όσο στωικοί ήταν οι πρόγονοί τους και θα δεχτούν αδιαμαρτύρητα την κάθετη πτώση του βιοτικού τους επιπέδου, θα κρίνει και τα περιθώρια ελιγμού του Κρεμλίνου. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ο ρώσος Πρόεδρος απολαμβάνει ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά δημοφιλίας (81%) και ότι οι περισσότεροι Ρώσοι, και ιδιαίτερα η νεότερη γενιά που ανδρώθηκε κατά τη διακυβέρνησή του, δεν κινητοποιούνται αρνητικά από τον περιορισμό των δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Όμως το «αντάλλαγμα» για την αφοσίωση του κοινού δεν είναι μόνο η εθνική περηφάνια και η επανάκτηση ενός σημαντικού ρόλου διεθνώς. Είναι, σε μεγάλο βαθμό, η οικονομική ευμάρεια που ακολούθησε την κρίση του 1998.
Επιπλέον οι Δυτικοί προσδοκούν μια «επανάσταση» των οικονομικών ολιγαρχών, είτε αυτών που σήμερα στηρίζουν το Κρεμλίνο και χτυπιούνται από τις δυτικές κυρώσεις είτε αυτών που βρίσκονται εκτός εξουσίας και σε σιωπηλή ανακωχή με το καθεστώς Πούτιν. Αυτό όμως που δεν προσμετράται είναι το ποια μπορεί να είναι η επόμενη μέρα μετά τον Βλαντιμίρ Πούτιν και κατά πόσο θα μπορούσε, μετά από μια σημαντική αναταραχή, η Δύση να έρθει αντιμέτωπη με έναν πολύ πιο ακραίο ρώσο ηγέτη.
ΝΑΤΟ και Ουκρανία
Η προσωρινή ανακωχή και η ανταλλαγή εκατοντάδων κρατουμένων ανάμεσα στις αντιμαχόμενες πλευρές στην Ουκρανία είναι θετικές εξελίξεις, αλλά δεν προδιαγράφουν κατά κανέναν τρόπο μια λύση του αδιεξόδου. Η απόφαση του Ουκρανικού Κοινοβουλίου να αποκηρύξει την ουδετερότητα της χώρας και να μπει σε πορεία διαπραγματεύσεων για ένταξη στο ΝΑΤΟ δυναμίτισε την ατμόσφαιρα, με τους Ρώσους να αντιδρούν έντονα. Να σημειωθεί ότι την Παρασκευή ο Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε το επικαιροποιημένο αμυντικό δόγμα του ρωσικού Στρατού που κατατάσσει την επέκταση του ΝΑΤΟ στις κορυφαίες απειλές για την ασφάλεια της Ρωσίας. Όλες οι πλευρές τονίζουν ότι η λύση στην ουκρανική κρίση μπορεί να είναι μόνο πολιτική. Αυτό όμως απαιτεί να είναι έτοιμα όλα τα μέρη για σημαντικές υποχωρήσεις. Και αυτή η στιγμή, δυστυχώς, δεν έχει έρθει ακόμη.