Τι συμβαίνει στην Αίγυπτο;

Είναι αλήθεια ότι κατά τη διακυβέρνηση της χώρας από τον Μουμπάρακ έγιναν πολλά λάθη. Το κοινωνικό κράτος που προσπάθησε να εφαρμόσει ο Άμπντελ Νάσερ -δημιουργός της σύγχρονης Αιγύπτου- και το πέτυχε αρκετά επί των ημερών του, λειτούργησε ως κακέκτυπο στα χρόνια του Μουμπάρακ. Ενώ, επί Νάσερ, επιβλήθηκε διά νόμου δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση όλων των παιδιών, κανένας δεν έλεγχε αν οι γονείς έστελναν όλα τα παιδιά τους στο σχολείο επί Μουμπάρακ. Οι αστυνομικές ακαδημίες, μάλιστα, πολλές φορές κατηγορήθηκαν ότι στελεχώνονταν μόνον από γόνους πλουσίων οικογενειών που χρησιμοποιούσαν κάθε μέσο για να προωθήσουν τα βλαστάρια τους στο παντοδύναμο αστυνομικό σώμα, σε αντίθεση με τον Στρατό που ήταν και παρέμεινε λαϊκός και γι αυτό αγαπητός στον αιγυπτιακό λαό.

Δεν υπάρχει πάντως καμιά αμφιβολία ότι μέχρι των ημερών του Μουμπάρακ η Αίγυπτος θεωρείτο και ήταν η πιο φιλελεύθερη, δημοκρατική, αραβική, μεσανατολική και μωαμεθανική χώρα. Συγκρίνοντας την Αίγυπτο με τις πολύ πλουσιότερες αραβικές χώρες, τη μεγάλη διαφορά μπορούσες να τη διαπιστώσεις ακόμη και στον έλεγχο των διαβατηρίων στο αεροδρόμιο, με το φιλικό, καθόλου δύσπιστο και υπεροπτικό ύφος των αστυνομικών υπαλλήλων της.

Ο κίνδυνος, ωστόσο, καραδοκούσε και ονομαζόταν «Αδελφοί Μουσουλμάνοι», μία παραθρησκευτική-πολιτική οργάνωση που ίδρυσε το 1926 ο Αλ Μπάνα στην πόλη Ισμαηλία, πόλη-προπύργιο της αγγλικής εταιρείας διαχείρισης της Διώρυγας του Σουέζ. Το κήρυγμα του Αλ Μπάνα έγινε η φωνή της αντίστασης του αιγυπτιακού λαού εναντίον των ξένων κατακτητών -Γάλλων, Άγγλων, Οθωμανών- που περίπου 400 χρόνια είχαν τη χώρα στην κατοχή τους.

Από τον Μεσοπόλεμο μέχρι την επανάσταση των Ελεύθερων Αξιωματικών (Νάσερ-Ναγκίμπ 1952) και την πτώση του βασιλιά Φαρούκ, ένας ακήρυκτος πόλεμος λυσσομανούσε στη χώρα, με σαμποτάζ, δολοφονίες και απαγωγές να είναι στην ημερησία διάταξη μεταξύ εξουσίας και Αδελφών Μουσουλμάνων, καθώς οι Αδελφοί είχαν στρατολογήσει και στελέχη για τα ένοπλα παρακλάδια της οργάνωσης, που συνεχώς και μυστικά εκπαιδεύονταν .

Ο Νάσερ αποδέχτηκε τη βοήθειά τους στον αγώνα του εναντίον της αγγλοκρατούμενης κυβέρνησης, του τουρκικής καταγωγής βασιλιά της Αιγύπτου Φαρούκ, αλλά μόλις πέτυχε τον στόχο του και κυριάρχησε στη χώρα καθυπόταξε και τους Αδελφούς στέλνοντάς τους κατά εκατοντάδες στις φυλακές.

Την εποχή εκείνη οι γυναίκες στην Αίγυπτο είχαν όχι μόνον ακάλυπτο το κεφάλι, αλλά όπως μπορεί να δει κανείς στις παλιές κινηματογραφικές ταινίες, κατέκλυζαν τις παραλίες κολυμπώντας με τα μαγιό τους. Ο κύκλος των φανατικών του Ισλάμ παρέμενε στενός, με δραστηριοποίηση στο εσωτερικό της χώρας. Με τη βοήθεια, όμως, των άσπονδων συμμάχων του Νάσερ από τις χώρες του Κόλπου, άρχισε αργά και σταθερά η χρηματοδότηση του, βοηθώντας έτσι να περάσει στο επόμενο στάδιο.

Ο Μουμπάρακ άλλαξε την Αίγυπτο…

Ο διάδοχος του Νάσερ, ο Άνουαρ Σαντάτ, επίσης στρατιωτικός, προερχόταν από τον χώρο των «Αδελφών», καθώς στα πρώτα επαναστατικά χρόνια ήταν ο σύνδεσμος μεταξύ των φανατικών μουσουλμάνων και των Ελεύθερων Αξιωματικών. Στη διάρκεια της διακυβέρνησής του πολλοί φανατικοί μουσουλμάνοι αποφυλακίστηκαν και αποκαταστάθηκαν κοινωνικά μέσα σε ένα κλίμα ευφορίας, μέχρις ότου ομάδα δική τους τον δολοφόνησε στη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης την Ημέρα της Ανεξαρτησίας, εκδικούμενη για τη συγκατάθεσή του στην αμερικανικής έμπνευσης Συμφωνία Ειρήνης με το Ισραήλ, στο Καμπ Ντέϊβιντ.

Τον διαδέχτηκε ο Χόσνι Μουμπάρακ, από τη λαϊκή μεσαία τάξη, άριστος πιλότος-αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας, που εξελίχτηκε σε έναν κοσμοπολίτη, bon viveur Πρόεδρο. Η Αίγυπτος επί των ημερών του απέκτησε μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ, καθιερώθηκε ως ηγέτιδα δύναμη σε Β. Αφρική, Μ. Ανατολή, στις αραβικές χώρες και στο ισλάμ, ενώ με το μειλίχιο προφίλ του ο Μουμπάρακ είχε κερδίσει την εύνοια αλλά και τη φιλία των ηγετών των σπουδαιότερων χωρών. Κάτι που δεν πέτυχε, γιατί ίσως και δεν επεδίωξε, ο επαναστάτης Γκαμάλ Νάσερ. Ο χαμηλών τόνων Μουμπάρακ, με την ανατολίτικη σοφία του, εδραιώνοντας τις συμμαχίες του με Ανατολή και Δύση, ανέδειξε τη χώρα του σε παγκόσμιο τουριστικό προορισμό.

Με δέκα βασικά είδη διατροφής υποτιμολογημένα να διατίθενται πάμφθηνα και τους στρατιωτικούς φούρνους να πουλάνε στην κυριολεξία δωρεάν την αιγυπτιακή πίτα (ψωμί), δεν έβρισκες εύκολα κάποιον πεινασμένο. Η υπεργεννητικότητα όμως των Αιγυπτίων -μία γέννηση ανά λεπτό- άλλαξε κατά πολύ τις ισορροπίες. Τα 17 εκατομμύρια των Αιγυπτίων στο τέλος της δεκαετίας του ’50 αρχές του ’60, έγιναν 75 την εποχή του Μουμπάρακ. Η γόνιμη αλλά στενή κοιλάδα του Νείλου δεν μπορεί εύκολα να θρέψει πια τόσους πολλούς ανθρώπους, παρά τα εκατομμύρια των Αιγυπτίων που βρίσκονται και εργάζονται στο εξωτερικό, αφού μόνον ως δάσκαλοι και καθηγητές στις χώρες του Κόλπου εργάζονται περίπου 60 χιλιάδες Αιγύπτιοι.

Παρά τις προσπάθειες του Μουμπάρακ για τη δημιουργία μιας μίνιμουμ βάσης οικογενειακού προγραμματισμού, με έξυπνες διαφημίσεις-μηνύματα, που προβάλλονταν σε ΤV και ΜΜΕ, τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Η ανώτερη και μεσαία τάξη εξακολουθεί να γεννάει 3-4 παιδιά και η φτωχότερη ακόμη και 10, με την παραγωγική ηλικία να αρχίζει στα 14-15 χρόνια, ίσως και νωρίτερα για τα κορίτσια. Οι θρησκείες χρειάζονται πολυάριθμους πιστούς ακόμη κι αν είναι πεινασμένοι.

Πώς άρχισε η αποσταθεροποίηση

Παράλληλα ωστόσο με τον τουρισμό αναπτύσσονταν και τα πλοκάμια της οργάνωσης των Αδελφών Μουσουλμάνων, με το άφθονο χρήμα που έρρεε προς την Οργάνωσή τους από πετρελαϊκές χώρες του Κόλπου. Ο λόγος ήταν εμφανής, η Αίγυπτος συγκρινόμενη με αυτές τις χώρες, αν και πολύ πτωχότερη ήταν περισσότερο κοσμική, ανεξάρτητη, κοσμοπολίτικη και αποτελούσε ένα κακό παράδειγμα προς μίμηση στους λαούς των χωρών αυτών. Έπρεπε να αρχίσει η αποσταθεροποίηση της χώρας και η αχίλλειος πτέρνα της ήταν η οργάνωση των Αδελφών Μουσουλμάνων, που έπρεπε να δυναμώσει και να κάνει αισθητή την παρουσία της.

Έτσι άρχισαν σιγά σιγά να ξεπετάγονται μικρές εταιρείες που συνέδεαν με mini bus μικρά χωριά μεταξύ τους, οικοδομικές εταιρείες που πουλούσαν σαθρά διαμερίσματα για φτωχούς μελλόνυμφους σε μακρινές περιοχές, γιατροί που εθελοντικά προσέφεραν απογευματινές και βραδινές υπηρεσίες στα τεμένη για τους άπορους ασθενείς, δάσκαλοι που δίδασκαν ενήλικες αναλφάβητους. Με μεθοδικότητα, πανστρατιά και χρηματοδότηση φίλων και μελών τους, κατορθώνουν να αποκτήσουν την πλειοψηφία στις κυριότερες συνδικαλιστικές ενώσεις, όπως αυτές των νομικών, γιατρών και μηχανικών στο Κάιρο, αλλά και στην Αλεξάνδρεια.

Η αλήθεια είναι ότι οι Αιγύπτιοι δεν γνωρίζουν από δημοκρατικές διαδικασίες και σχεδόν αδιαφορούν γι αυτές, αφού η εξουσία της χώρας τους ήταν πάντοτε προσωποπαγής και αυταρχική.

Η οργάνωση προσέφερε όλα αυτά με ανταλλάγματα, βέβαια, όπως το μαντιλοδέσιμο των γυναικών, την τήρηση των αυστηρών κανόνων του Κορανίου, την αποφυγή επιρροών της δυτικής κουλτούρας κ.ά. Δεν παρέλειψαν ακόμη και την ίδρυση τραπεζών σε Γερμανία και Αγγλία για να βοηθούν τους απόδημους συμπατριώτες τους και δεν έχασαν βέβαια και την ευκαιρία να εκπαιδεύσουν και ομόθρησκούς τους σε άλλες χώρες. Το κακό είχε συντελεστεί, με το επίσημο κράτος να μην αντιλαμβάνεται το πώς πρέπει να αντιδράσει.

Καθημερινές ήταν οι συγκρούσεις αστυνομίας και φανατικών, με εκατέρωθεν θύματα. Στις δίκες που επακολουθούσαν, αξιοπερίεργο ήταν ότι τα αγγλοσαξωνικά ΜΜΕ κατηγορούσαν το φίλα προσκείμενο στις χώρες τους αιγυπτιακό κράτος για έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθεροτυπίας κ.λπ. Όλα αυτά βέβαια συνέβαιναν μέχρι και την επίθεση εναντίον των Δίδυμων Πύργων της Νέας Υόρκης. Μετά όλες οι εκ μέρους τους διαμαρτυρίες σίγησαν, οι προσδοκίες εξαϋλώθηκαν, τα δικαιώματα εξανεμίστηκαν. Το αυγό του φιδιού είχε σπάσει.

Ε. Ν. Ζ.