Πολύ λίγα, πολύ αργά…

Την ίδια ώρα παράταση έδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την Παρασκευή σε Γαλλία, Ιταλία και Βέλγιο για την έγκριση των προϋπολογισμών τους ως τις αρχές Μαρτίου, καθώς ήταν βέβαιο ότι αν αποφάσιζε τώρα, θα έπρεπε να επιβάλει ταπεινωτικές κυρώσεις στη δεύτερη και την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης. Δημοσίως για την αναβολή της απόφασης ρόλο έπαιξαν οι επιστολές των πρωθυπουργών των τριών χωρών που δεσμεύτηκαν ότι θα προχωρήσουν μέσα στο επόμενο τρίμηνο σε διαρθρωτικές αλλαγές, στην ουσία η αναμέτρηση ανάμεσα σε όσους ζητούν να χαλαρώσει η λιτότητα και στο στρατόπεδο των Βορειοευρωπαίων συνεχίζεται. Αποτέλεσμα της διαρκούς αυτής αναμέτρησης και διαπραγμάτευσης είναι και η απελπιστικά κουτσουρεμένη πρωτοβουλία Γιούνκερ για την ανάπτυξη.

Το πολυδιαφημισμένο αυτό σχέδιο ήταν κεντρικό σημείο της προεκλογικής πλατφόρμας του σημερινού προέδρου της Κομισιόν. Φίλου της Ελλάδας σύμφωνα με την κυβερνητική παράταξη και προσωπικού φίλου του Αντώνη Σαμαρά που, κατά τα λεγόμενα, υποστήριξε τη χώρα ως επικεφαλής του Eurogroup ώστε να μην πεταχτεί εκτός Ευρωζώνης. Υπουργός Οικονομικών, όμως, και πρωθυπουργός, κατά τα λοιπά και πραγματικά, μιας χώρας που πλούτισε επιτρέποντας σε ελληνικές εταιρείες να κλέβουν νομίμως το Ελληνικό Δημόσιο και την ελληνική κοινωνία μη καταβάλλοντας φόρους δισεκατομμυρίων ευρώ.

Και εγένετο το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων

Ο κ. Γιούνκερ είχε δεσμευτεί για ένα σχέδιο που θα περιλάμβανε γενναίες επενδύσεις στις οικονομίες της Ευρωζώνης που τις χρειάζονται περισσότερο και τη δημιουργία 1.000.000 θέσεων εργασίας μέσα στην επόμενη τριετία. Καθώς την τελευταία εξαετία η Ευρώπη έχει έλλειμμα επενδύσεων (σε σύγκριση με ό,τι προ κρίσης αναμενόταν) της τάξης των 430 δισ. ευρώ και ενώ οι χώρες της κρίσης μαστίζονται από τον αποπληθωρισμό, τη μηδενική ανάπτυξη και την υψηλή ανεργία, όλοι ανέμεναν ότι το σχέδιο αυτό θα περιλάμβανε αύξηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων και τόνωση των δημοσίων δαπανών. Και όμως, όχι. Κατηγορηματικά. Το σχέδιο Γιούνκερ δεν προβλέπει να διατεθεί απευθείας ούτε ένα ευρώ από ευρωπαϊκούς πόρους. Αυτό που προκρίνεται είναι να χρησιμοποιηθεί η «δημιουργική χρηματοοικονομική» και το οικονομικό εργαλείο της μόχλευσης ώστε, με εγγυήσεις 21 δισ. ευρώ, να συγκεντρωθούν 315 δισ. ευρώ, με μια αναλογία 1/15, την οποία έγκυροι οικονομικοί αναλυτές θεωρούν πολύ δύσκολο να επιτευχθεί.

Σε απλά ελληνικά: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με ανακατανομές στον προϋπολογισμό της θα διαθέσει κονδύλια της τάξης των 8 δισ. ευρώ τα οποία θα διασφαλίσουν από την πλευρά της εγγυήσεις ύψους 16 δισ. ευρώ. Η ΕΤΕΠ (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων) με τη σειρά της θα διαθέσει 5 δισ. ευρώ από το πλεόνασμά της. Το σύνολο των 21 δισ. ευρώ σε ευρωπαϊκές εγγυήσεις αναμένεται ότι θα επιτρέψει στην ΕΤΕΠ να δανειστεί 63 δισ. ευρώ, τα οποία θα διατεθούν στον νέο θεσμό του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI). Τα 63 αυτά δισ. ευρώ θα παίξουν τον ρόλο εγγυήσεων για να αναλάβουν μέσα στην επόμενη τριετία ιδιώτες επενδυτές έργα συνολικού ύψους 315 δισ. ευρώ στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας όπου το ρίσκο είναι υψηλό. Μ’ άλλα λόγια η ΕΕ εγγυάται ότι αν οι επενδύσεις που θα περιληφθούν στο EFSI παρουσιάσουν ζημίες, οι εμπλεκόμενοι θα αποζημιωθούν με κοινοτικά χρήματα. Υπάρχοντα ή δανεισμένα. Επιπλέον, καλούνται όσες χώρες της Ένωσης το επιθυμούν να συνεισφέρουν στα κεφάλαια του EFSI με το επιπρόσθετο κίνητρο ότι τα κονδύλια που θα διαθέσουν δεν θα εγγράφονται στον προϋπολογισμό τους ως δημόσιες δαπάνες. Το EFSI θα στελεχωθεί από ειδικούς τεχνοκράτες και θα λάβει τεχνική υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε τα έργα που θα επιλέγονται προς χρηματοδότηση να έχουν υψηλή οικονομική και κοινωνική πρόσοδο και να υπηρετούν τις στρατηγικές και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ θα συνταχθεί και οδικός χάρτης για την αλλαγή των ρυθμιστικών πλαισίων που εμποδίζουν τις επενδύσεις. Προβλέπεται να υπάρξει διαμοιρασμός των κονδυλίων που θα προκύψουν ώστε 240 δισ. ευρώ να διατεθούν σε αναπτυξιακά έργα υποδομών και 75 δισ. στη χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τέλος, παρότι το EFSI θα λειτουργεί στο πλαίσιο της ΕΤΕΠ, θα έχει διαφορετικούς στόχους και θα προχωρεί σε διαφορετικού είδους δανεισμό. Οι τομείς που έχουν προτεραιότητα είναι αυτοί των μεταφορών, της ενέργειας, των μικρών επιχειρήσεων, της δημιουργίας θέσεων εργασίας για νέους, της εκπαίδευσης και των ευρυζωνικών δικτύων.

Κριτική από παντού

Η πρώτη κριτική έρχεται από τον χρηματοοικονομικό χώρο και είναι ότι θεωρούν πολύ δύσκολο να συγκεντρωθούν αυτά τα χρήματα και φέρνουν το παράδειγμα της παταγώδους αποτυχίας παρόμοιων ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών του παρελθόντος, όπως το Σύμφωνο για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση που είχε προωθηθεί το 2012 με μηδαμινά αποτελέσματα. Επιπλέον τονίζεται πως δεν είναι βέβαιο ότι αυτές οι εγγυήσεις αρκούν για να πείσουν τους ιδιώτες επενδυτές να αναλάβουν υψηλό ρίσκο. Ταυτόχρονα εκφράζεται η ανησυχία ότι οι ευρωπαϊκές εγγυήσεις αντί να οδηγήσουν στην πραγματοποίηση έργων που θα έμεναν ανεκτέλεστα, θα καταλήξουν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις που ούτως ή άλλως θα γίνονταν, αποζημιώνοντας όμως πλέον τους ιδιώτες επενδυτές με δημόσιο χρήμα για όποια ζημία προκύψει.

Όσοι ανέμεναν μια γενναία απόπειρα για τη δημοσιονομική τόνωση που επειγόντως χρειάζεται η ευρωπαϊκή περιφέρεια μόνο απογοητευμένοι μπορεί να είναι. Τονίζεται ότι οι επενδύσεις σε σημαντικές δημόσιες υποδομές δεν μπορούν να αφήνονται σε ιδιώτες, ιδιαίτερα σήμερα που τα επιτόκια δανεισμού είναι χαμηλά. Να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος Γιούνκερ αρχικά σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει μέρος των 500 δισ. ευρώ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, αλλά η αδιαπραγμάτευτη άρνηση της Γερμανίας και η αλλαγή στις συνθήκες που θα ήταν απαραίτητη του έκλεισαν τον δρόμο. Η επιμονή της Βρετανίας από την άλλη να μην αυξηθεί ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν άφησε μεγάλα περιθώρια για τη χρήση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Τέλος, όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η εμμονή στη διατήρηση της υψηλής πιστοληπτικής της ικανότητας (βαθμολογία ΑΑΑ) συνεχίζει να την κρατά μακριά από τις επενδύσεις σε χώρες της Ευρωζώνης όπου το ρίσκο είναι υψηλό, άρα έκανε και τα πλεονάσματά της μη διαθέσιμα στην πρωτοβουλία Γιούνκερ.

Η κριτική από τα αριστερά είναι ότι για μια ακόμη φορά η ΕΕ ακολουθεί πολιτικές που «κρατικοποιούν» τις ζημιές ιδιωτικών επενδύσεων και «ιδιωτικοποιούν» τα κέρδη. Επιπλέον, μέρος των 8 δισ. που θα βάλει η Κομισιόν προέρχονται από τα αδιάθετα κονδύλια των διαρθρωτικών ταμείων, όπου βλέπουμε αντί να επιλύονται τα προβλήματα ενός σημαντικού ευρωπαϊκού αναπτυξιακού εργαλείου, να μεταφέρονται τα κρίσιμα αυτά ποσά στη στήριξη και προστασία ιδιωτικών επενδύσεων. Τονίζεται ακόμη ότι αντί να υπάρξει μια πολιτική που θα αξιοποιεί τα πλεονάσματα του ευρωπαϊκού Βορρά για τη στήριξη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, η Ένωση καταφεύγει σε νέο δανεισμό, μόνο που αυτή τη φορά δεν εγγράφεται απευθείας στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Επιπλέον, με την προτροπή να διαθέσουν κράτη-μέλη ποσά στο αναπτυξιακό ταμείο και να μην εγγραφούν στον προϋπολογισμό τους ως δημόσιες δαπάνες θα έχουμε άλλη μια μεταφορά κρίσιμων για την εθνική αναπτυξιακή πολιτική κονδυλίων στη δικαιοδοσία των Βρυξελλών. Τέλος, από αρκετούς αναλυτές τονίζεται ότι η Ευρώπη σήμερα δεν χρειάζεται μόνο, ή κυρίως, μια επένδυση σε δίκτυα υποδομών, αλλά στο ανθρώπινο δυναμικό της.