Τι θα δώσει η Ουάσινγκτον στον Ερντογάν

Συρία, τζιχαντιστές και σχεδιασμοί επί χάρτου

Οι Αμερικανοί έχουν ως άμεση προτεραιότητά τους τη χρήση της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ από το συμμαχικό συνασπισμό κατά του ΙΚ. Επιπλέον, παρότι αρχικά θεωρήθηκε ότι η συμφωνία είχε κλείσει, στον αέρα βρίσκεται και ο σχεδιασμός για την εκπαίδευση 2.000 σύρων «μετριοπαθών» ανταρτών από τον τουρκικό στρατό, καθώς ο Ερντογάν επιμένει ότι αν δεν ληφθούν υπόψη οι τουρκικές θέσεις η χώρα του δεν πρόκειται να συμμετάσχει στη διεθνή εκστρατεία κατά του ΙΚ.

Η Άγκυρα επιμένει, πλησιάζοντας την εμμονή, ότι στη Συρία πρώτα πρέπει να χτυπηθεί το καθεστώς Άσαντ και τότε, προφανώς με κάποιο μαγικό τρόπο, το πρόβλημα του ΙΚ θα λυθεί. Ως πρώτο βήμα απαιτεί τη δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στον εναέριο χώρο της Βόρειας Συρίας και ουδέτερης ζώνης στο έδαφος, η οποία θα κρατήσει νέες προσφυγικές ροές έξω από τα σύνορά της και θα οδηγήσει στη de facto κατάργηση των κουρδικών αυτοδιοικητικών δομών. Παρότι, μετά τη συνάντηση Νταβούτογλου – Ομπάμα στο περιθώριο της συνόδου των G20, η τουρκική πλευρά διέρρευσε ότι η Ουάσινγκτον αρχίζει να μετακινείται στο ζήτημα, οι Αμερικανοί δεν θέλουν ούτε να ακούν για τις ζώνες αυτές. Καταρχήν, προϋποθέτουν την παρουσία αμερικανικού και ευρωπαϊκού στρατού στο συριακό έδαφος, με όλες τις επιπτώσεις που θα επέρχονταν τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και στις δύσκολες σχέσεις με τη Ρωσία και το Ιράν. Επιπλέον, αν χτυπηθεί η συριακή αεράμυνα και η στρατιωτική αεροπορία, κίνηση που θα είναι απαραίτητη για να επιβληθεί μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, εκτός από τους σύρους αντικαθεστωτικούς θα επωφεληθούν τα μέγιστα και οι δυνάμεις των τζιχαντιστών.

Στην ουσία γίνεται όλο και περισσότερο κατανοητό ότι, χωρίς κάποια συμφωνία των αντιμαχόμενων παρατάξεων στο συριακό εμφύλιο, το ΙΚ δεν θα ηττηθεί. Εκεί η χρυσή τομή πιθανόν θα ήταν η αποχώρηση του Άσαντ με τη συμμετοχή, όμως, στις μετεμφυλιακές δομές διακυβέρνησης των δυνάμεων που συμμετέχουν ή στηρίζουν το καθεστώς του. Αναμένεται ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούσε να βρεθεί κοινό έδαφος με Ρώσους και Ιρανούς. Όχι όμως και με την Τουρκία, τουλάχιστον προς το παρόν.

Κυπριακό

Συστατικό μέρος της αρχιτεκτονικής ασφαλείας που επιδιώκει να δημιουργήσει η Ουάσινγκτον στην ανατολική Μεσόγειο είναι η κατάληξη σε συμφωνία στο ζήτημα του Κυπριακού. Η αμερικανική πλευρά θέλει να δει τους ενεργειακούς πόρους της περιοχής να αξιοποιούνται, το ταχύτερο δυνατό, για την ενεργειακή απεξάρτηση Ευρώπης και Τουρκίας από τη Μόσχα -κυρίαρχα ή τουλάχιστον αρχικά-, μέσω της δημιουργίας αγωγού από την Κύπρο και το Ισραήλ προς την Τουρκία. Επιπλέον εκτιμούν ότι η συνεργασία στο ζήτημα της ενέργειας ανάμεσα στην Τουρκία και την Κύπρο, το Ισραήλ, ακόμη και την Αίγυπτο και την Ιορδανία και η οικονομική αλληλεξάρτηση που θα επιφέρει θα οδηγήσει και στην ομαλοποίηση των εντάσεων στο πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο.

Οι Τούρκοι, αντιλαμβανόμενοι ότι μένουν εκτός του ενεργειακού παιχνιδιού στην Ανατολική Μεσόγειο, πιέζουν με όποιο μέσο διαθέτουν προκειμένου να κατοχυρώσουν ρόλο και να καθορίσουν τις εξελίξεις. Επιπλέον, μετά από συνεχόμενες αποτυχίες στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής την τελευταία διετία, η Άγκυρα προφανώς εκτιμά ότι στο Κυπριακό μπορεί να εξασφαλίσει, ακόμη και συμβολική νίκη, προς εσωτερική κατανάλωση. Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι ο Ερντογάν συμμάχησε με τους στρατιωτικούς προκειμένου να αντιμετωπίσει την επίθεση των γκιουλενιστών και αγαπημένη συνήθεια του τουρκικού γενικού επιτελείου διαχρονικά είναι η «εξαγωγή» εσωτερικών πιέσεων και ο αναπροσανατολισμός της τουρκικής κοινής γνώμης μέσω της δημιουργίας κρίσεων και επεισοδίων με Ελλάδα και Κύπρο.

Μέχρι σήμερα η Ουάσινγκτον έχει ρόλο Πόντιου Πιλάτου. Υποστηρίζει το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αξιοποίηση της ΑΟΖ της και καταδικάζει τις τουρκικές παραβιάσεις, από τη μια, ενώ βάζει συνεχώς το θέμα της «δίκαιης» κατανομής των κερδών από την ανάπτυξη των υδρογονανθράκων και στις δύο «κοινότητες» επιτακτικά, από την άλλη. Ενδεικτική ήταν εξάλλου και η τελευταία δέσμη προτάσεων του ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ, που στην ουσία έκανε το ζήτημα της ενέργειας μέρος των διαπραγματεύσεων «από το παράθυρο», την οποία η Ουάσινγκτον υποστήριξε. Με την τακτική του ΟΗΕ να διολισθαίνει στις διαπραγματεύσεις προς τις θέσεις του μέρους που δείχνει τη μεγαλύτερη αδιαλλαξία και τους Αμερικανούς να δυσκολεύονται να καλύψουν τις τουρκικές απαιτήσεις στα υπόλοιπα μέτωπα, η ανησυχία ότι θα υπάρξει κάποια «ανταπόδοση» στην τουρκική πλευρά στο κυπριακό μέτωπο είναι λογική.

Ιράκ και Κούρδοι και πετρέλαια

Αντίθετα στο Ιράκ η Τουρκία έχει ήδη διασφαλίσει, με την «οικειοποίησης» της ηγεσίας των Κούρδων του Βορείου Ιράκ, μια κυρίαρχη θέση στα ενεργειακά ζητήματα της χώρας. Η νέα ιρακινή κυβέρνηση, με τον πόλεμο με τους τζιχαντιστές να κάνει την ανάγκη για σκληρό συνάλλαγμα και αξιόμαχες στρατιωτικές δυνάμεις επιτακτική, προσπαθεί να έρθει σε οριστική συμφωνία με την Αρμπίλ και τους πάτρωνές της στην Άγκυρα. Ως προοίμιο δόθηκαν 500 εκατομμύρια δολάρια στην Αρμπίλ από τα ποσά που της αναλογούσαν από τα έσοδα του ιρακινού προϋπολογισμού και, μετά από τέσσερα χρόνια, τούρκος πρωθυπουργός επισκέφθηκε την ιρακινή πρωτεύουσα την προηγούμενη εβδομάδα. Η Βαγδάτη χρειάζεται τον αγωγό που συνδέει το ιρακινό Κουρδιστάν με τα τουρκικά παράλια, τη δημιουργία του οποίου είχε πολεμήσει στο παρελθόν, προκειμένου να εξάγει τα πετρέλαια της Μοσούλης και του Κιρκούκ, καθώς η χώρα είναι κομμένη στα δύο. Εξίσου χρειάζεται τους Πεσμεργκά του Μπαρζανί. Δεν θα πρέπει επίσης να διαφύγει της προσοχής ότι την εκπαίδευση των Πεσμεργκά αναλαμβάνουν πλέον οι τουρκικές ειδικές δυνάμεις, με όποια επίδραση μπορεί να έχει αυτό στις ενδο-κουρδικές εξελίξεις.

Η ισλαμοποίηση της χώρας προχωρά ταχέως

Οι δηλώσεις Ερντογάν την προηγούμενη εβδομάδα ότι την Αμερική ανακάλυψαν μουσουλμάνοι εξερευνητές και η προσφορά του να χτίσει τζαμί στην… Κούβα προκάλεσαν διεθνώς έκπληξη και αμηχανία. Ο τούρκος Πρόεδρος επανήλθε κατηγορώντας όσους στην Τουρκία του άσκησαν κριτική για λιποψυχία και ηττοπάθεια και ζήτησε να αλλάξουν τα τουρκικά σχολικά βιβλία προκειμένου να αποδοθεί δίκαια η συμβολή του μουσουλμανικού κόσμου στον πολιτισμό και την Ιστορία.

Ο τούρκος Πρόεδρος, μετά την εκλογική του νίκη με 52%, βλέπει εαυτόν ως νέο Ατατούρκ και επιδιώκει ν’ αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ο τουρκικός λαός αντιλαμβάνεται τον κόσμο και την ιστορία του και ο κάθε Τούρκος χωριστά τον ίδιο του τον εαυτό. Η ισλαμοποίηση της δημόσιας σφαίρας προχωρά με κάθε τρόπο που είναι δυνατός. Από την αλλαγή του τοπίου της πόλης προς το οθωμανικότερο και την καταστροφή των κτιρίων που είναι συνδεδεμένα με τον Ατατούρκ, όπως προωθείται στην πλατεία Ταξίμ και το πάρκο Γκεζί, όπου ο δήμος Κωνσταντινούπολης προσπαθεί να εκκινήσει ξανά τα σχέδια «ανάπλασης» που προκάλεσαν το κύμα διαδηλώσεων το καλοκαίρι του ’13, ως την κατασκευή, μέσα στο εθνικό πάρκο του Ατατούρκ στην Άγκυρα, του νέου -πολεοδομικά παράνομου- κολοσσιαίου Προεδρικού Μεγάρου και το χτίσιμο 80 τζαμιών στο εσωτερικό των πανεπιστημίων της Τουρκίας από τη διεύθυνση θρησκευτικών υποθέσεων.