Πεισματικά απέναντι Πούτιν και Ευρωπαίοι
Το μόνο σίγουρο είναι ότι στην επιφάνεια έρχονται οι πολλαπλοί διχασμοί και τα αντικρουόμενα συμφέροντα των ευρωπαίων εταίρων ενώ επιτακτική γίνεται πλέον η διαπραγμάτευση μιας ξεκάθαρης κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής τόσο σε γεωπολιτικό όσο και σε ενεργειακό επίπεδο.
Την Παρασκευή το πρωί στο Μιλάνο, στο περιθώριο της Διάσκεψης Ασίας – Ευρώπης, συναντήθηκαν ο ρώσος Πρόεδρος με τον ουκρανό πρωθυπουργό και τη γερμανίδα καγκελάριο, τον γάλλο Πρόεδρο, τον βρετανό και τον ιταλό πρωθυπουργό, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και την ύπατη Εκπρόσωπο για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Το προηγούμενο βράδυ ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε μια δύσκολη πολύωρη συνάντηση με την Άγκελα Μέρκελ, την οποία έστησε αρκετές ώρες αφού καθυστέρησε σημαντικά η άφιξή του στο Μιλάνο από το Βελιγράδι.
Αρκετά καθυστερημένος αφίχθη ο ρώσος Πρόεδρος και στην πρωινή συνάντηση της Παρασκευής, αφού πρώτα επισκέφθηκε στην κατοικία του τον φίλο του, πρώην πρωθυπουργό Μπερλουσκόνι. Πρόοδος δεν υπήρξε στην πρωινή συνάντηση, με τους Ευρωπαίους να κατηγορούν τη Μόσχα για τη συνέχιση των, σποραδικών πλέον, συγκρούσεων στην Ανατολική Ουκρανία και να απαιτούν από το Κρεμλίνο να τηρήσει την εκεχειρία του Μινσκ και να μην αναγνωρίσει τα αποτελέσματα των «εκλογών» που έχουν ανακοινώσει για τον Νοέμβριο οι αυτονομιστές. Από τη μεριά τους οι Ρώσοι δεν δέχονται ότι έχουν εμπλοκή στον ουκρανικό εμφύλιο και κατηγορούν τους Ευρωπαίους ότι αδυνατούν να αντιληφθούν την πραγματικότητα στην Ανατολική Ουκρανία και έχουν εμμονές απέναντι στη Ρωσία.
Οι Ευρωπαίοι δεν αναμένεται να ελαφρύνουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας αν δεν δουν απτά βήματα (τουλάχιστον μέχρι τη συνάντηση των ευρωπαίων ΥΠΕΞ στις 30 Οκτωβρίου) και η ρωσική πλευρά δεν θα υποχωρήσει αν δεν εξασφαλίσει τη θεσμοποιημένη (μέσω της εκτεταμένης αυτονομίας των φιλορώσων και της συμμετοχής τους σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης) δυνατότητα παρέμβασής της στα εσωτερικά της Ουκρανίας. Εν τω μεταξύ παρότι, ως δείγμα καλής θέλησης, ο ρώσος Πρόεδρος διέταξε την προηγούμενη εβδομάδα την αποχώρηση 18.000 ρώσων στρατιωτών από τα ρωσοουκρανικά σύνορα, τα στοιχεία από το έδαφος δεν επιβεβαιώνουν την κίνηση αυτή.
Η μόνη πρόοδος που σημειώθηκε μέσα στην ημέρα ήταν όταν στην κατ’ ιδίαν συνάντηση της ρωσικής και της ουκρανικής ηγεσίας υπήρξε συμφωνία για τις αρχικές παραμέτρους ενός συμβολαίου που θα λύσει, προσωρινά, τη διαμάχη για το φυσικό αέριο.
Παίζει με το αέριο
Το 1/3 της ετήσιας προμήθειας της ΕΕ σε φυσικό αέριο έρχεται από τη Ρωσία και το μισό από αυτό περνά από το ουκρανικό έδαφος. Στις κρίσεις του 2006 και 2009, όταν η Ρωσία σταμάτησε την προμήθεια φυσικού αερίου προς τους Ουκρανούς οι τελευταίοι «έκλεβαν» από τον αγωγό τμήμα των ποσοτήτων που κατευθύνονταν προς την Ευρώπη. Από τον Ιούνιο η Gazprom έχει σταματήσει ξανά τη ροή προς την Ουκρανία απαιτώντας την άμεση αποπληρωμή των χρεών της σε αναθεωρημένες, προς τα πάνω, τιμές μετά και την προπληρωμή κάθε νέας ποσότητας. Στα τέλη Σεπτεμβρίου με τη διαμεσολάβηση του ευρωπαίου Επίτροπου Ενέργειας προέκυψε ένα πρώτο σχεδίασμα λύσης όπου η Ουκρανία θα αποπληρώσει 3,1 δισ. δολάρια από το χρέος της ως το τέλος του 2014 και η Gazprom θα την προμηθεύσει με 5 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου για 385 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα (η Bόρεια Eυρώπη πληρώνει 300 δολάρια για την ίδια ποσότητα). Ακόμη και αν η συμφωνία αυτή προχωρήσει καλύπτει μόνο τις ανάγκες της χώρας για τον χειμώνα 2014-15 και δεν λύνει τη διαμάχη.
Επιπλέον από την πρώτη στιγμή η Μόσχα απείλησε με διακοπή προμήθειας τις χώρες που συμμετείχαν στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την «ανάστροφη ροή» των αγωγών προς τη δοκιμαζόμενη Ουκρανία. Οι Ρώσοι πραγματοποίησαν την απειλή τους σταματώντας την παροχή αερίου στην Πολωνία, η οποία αναγκάστηκε να σταματήσει να προμηθεύει την Ουκρανία. Ακολούθησαν οι Ούγγροι, οι οποίοι σταμάτησαν την ανάστροφη ροή χωρίς να γίνουν ρωσικά αντίποινα ενώ οι Σλοβάκοι συνέχισαν την προμήθεια της Ουκρανίας μόνο σε μικρές ποσότητες και μετά από μεγάλες πιέσεις από τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον. Να σημειώσουμε ότι στις χώρες που συμμετέχουν στις «ανάστροφες ροές» οι Ρώσοι έχουν περιορίσει δραματικά τις ποσότητες που στέλνουν, έτσι ώστε να επαρκούν μόλις για τις τοπικές ανάγκες.
Την προηγούμενη εβδομάδα ο ρώσος Πρόεδρος δήλωσε ότι η Ρωσία δεν θα σταματήσει την προμήθεια της Ευρώπης με φυσικό αέριο μέσω Ουκρανίας όσο οι Ουκρανοί δεν κρατούν για τους εαυτούς τους ποσότητες που κατευθύνονται σε άλλους προορισμούς. Οι χώρες που κινδυνεύουν από πιθανές διακοπές στην προμήθεια φυσικού αερίου αν δεν υπάρξει λύση είναι η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Σλοβενία, η Τσεχία και η Τουρκία.
Διαίρει και βασίλευε πατώντας στα ευρωπαϊκά κενά
Πριν από την άφιξη του στο Μιλάνο ο ρώσος Πρόεδρος βρέθηκε στο Βελιγράδι για να παραστεί στη μεγαλύτερη στρατιωτική παρέλαση από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 για τον εορτασμό της επετείου της απελευθέρωσης του Βελιγραδίου από τους Γερμανούς. Εκατοντάδες χιλιάδες Σέρβοι υποδέχτηκαν τον Βλαντιμίρ Πούτιν με φιλορωσικά συνθήματα την ώρα που ρωσικά και σερβικά πολεμικά αεροπλάνα διέσχιζαν τους ουρανούς ενώ ο σέρβος Πρόεδρος υπερθεμάτισε τους στενούς δεσμούς που συνδέουν τις δύο χώρες και διαβεβαίωσε ότι το Βελιγράδι δεν θα συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Στην κεντρική Ευρώπη, με υποδομές κρίσιμες για το χτίσιμο της ευρωπαϊκής ενεργειακής ένωσης, η κυβέρνηση του Βίκτορ Ουρμπάν δε σταματά να διαδηλώνει τον θαυμασμό της για τον Πούτιν ενώ τόσο η τσεχική όσο και η σλοβακική ηγεσία απέκλιναν σημαντικά από την κοινή ευρωπαϊκή γραμμή για τα γεγονότα στην Ουκρανία. Η «αποχώρηση» των Αμερικανών από την Ευρώπη (προκειμένου να εστιάσουν στον Ειρηνικό) και η ευρωπαϊκή κρίση έχουν παίξει το ρόλο τους γι’ αυτές τις εξελίξεις, όμως είναι βέβαιο ότι κοινές πολιτικές δεν μπορούν ν’ αναπτυχθούν όπου δεν υπάρχει κοινό φρόνημα, σε μια «’Ενωση» όπου οι πιο αδύναμοι νιώθουν να ποδοπατούνται και να εκβιάζονται από τους ισχυρότερους. Ακόμη και το γεγονός ότι τη διαχείριση της ουκρανικής κρίσης δεν έχουν οι ευρωπαϊκές αρχές, αλλά οι εθνικές ηγεσίες της Γερμανίας, κυρίαρχα, και της Γαλλίας, με τη Βρετανία και την Ιταλία να παίζουν κατά πολύ μικρότερο ρόλο, είναι αποκαλυπτικό της πολιτικής αδυναμίας και ανεπάρκειας της ΕΕ.
Ανεπάρκειας που είναι εμφανής στον σχεδιασμό των πολιτικών για την ανατολική γειτονία (με αφορμή των οποίων ξεκίνησε και η κρίση), όπου η μόνη έμφαση είναι στην οικονομική πλευρά, με τα ζητήματα της εξωτερικής και εσωτερικής ασφάλειας των χωρών που αφορούν οι συμφωνίες αυτές να αφήνονται στη μοίρα τους με καταστροφικά αποτελέσματα. Όπως και στην άρνηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κέντρων ν’ αντιληφθούν ότι είμαστε αντιμέτωποι με μια νέα Ρωσία που αμφισβητεί ανοικτά την τάξη πραγμάτων που προέκυψε από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό η αναβολή της εφαρμογής της συνθήκης ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα σε ΕΕ και Ουκρανία ως το 2016, εξαιτίας ρωσικών αντιρρήσεων μόνο, άνοιξε την όρεξη στο Κρεμλίνο που τώρα ζητά το ίδιο και από τη Μολδαβία, ενώ αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχωρήσει στη συνολική αναθεώρηση της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ – Ουκρανίας κατά τις ρωσικές επιταγές θα είναι τεράστιο πισωγύρισμα. Όπως επιζήμια είναι και η τακτική της ηγεσίας των Βρυξελλών να «σέρνει τα πόδια της» στο ζήτημα της παραπομπής της Gazprom για τακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού που θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί στις συζητήσεις για τη ρωσοουκρανική διένεξη στο φυσικό αέριο.