Η ισοτιμία του ευρώ κλονίζεται
Και συγκεκριμένα, ενώ την 1η Μαΐου 2014 η ισοτιμία ήταν 1 ευρώ = 1,39 δολάρια, τώρα η ισοτιμία είναι 1 ευρώ = 1,26 δολάρια. Δηλαδή υπάρχει η τάση πτώσης της αξίας του ευρώ και πολλοί οικονομικοί αναλυτές πιστεύουν ότι αυτή θα συνεχιστεί. Και μέσα στο επόμενο έτος η ισοτιμία θα διαμορφωθεί 1 ευρώ = 1 δολάριο. Αυτή η ισοτιμία βέβαια, που ενισχύει το δολάριο, μειώνει την ανταγωνιστικότητα των εξαγομένων αμερικανικών προϊόντων και βλάπτει την εξαγωγική δραστηριότητα των ΗΠΑ. Όμως, το οικονομικό επιτελείο του Ομπάμα θέλησε να αναστηλώσει το διεθνές κύρος του δολαρίου ως μοναδικού νομίσματος που στηρίζει το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα. Γιατί, όπως έχουμε γράψει πολλές φορές μέχρι τώρα, οι αναπτυσσόμενες χώρες (όπως οι Κίνα, Ρωσία, Βραζιλία, Ινδία κ.λπ.) άρχισαν να αμφισβητούν το κύρος του δολαρίου και να ζητούν όπως το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα αρχίσει να στηρίζεται σε ένα καλάθι ισχυρών νομισμάτων. Και μέσα στο καλάθι αυτό, εκτός από το δολάριο, θα πρέπει να περιληφθεί το ευρώ, το γιέν, το γουάν, το ρούβλι. Και φυσικά όλα αυτά τα νομίσματα να μετατραπούν σε διεθνή, που θα χρησιμεύουν στις διεθνείς συναλλαγές και ως αποθεματικά κεφάλαια των Κεντρικών Τραπεζών όλων των χωρών.
Οι επιπτώσεις από την ισχυροποίηση του δολαρίου καλύπτουν όλο το φάσμα της παγκόσμιας οικονομίας. Όλες οι δραστηριότητες επηρεάζονται, είτε θετικά είτε αρνητικά. Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε αυτές τις επιπτώσεις. Και ξεκινάμε από τον πλέον ενδιαφέροντα τομέα, δηλαδή από την επίπτωση στην ανταγωνιστικότητα. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι η πτώση της ισοτιμίας του ευρώ θα φέρει γενικά βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωζωνικών προϊόντων. Και αντίστοιχα υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων των ΗΠΑ. Όμως οι σημερινοί οικονομικοί συσχετισμοί μεταξύ των χωρών δεν επιτρέπουν γενική εφαρμογή του κανόνα αυτού. Οι χώρες της ΕΕ που έχουν το ευρώ ως επίσημο νόμισμα (Ευρωζώνη) και οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ που στηρίζουν τα νομίσματά τους στο ευρώ δεν επηρεάζονται από πλευράς ανταγωνιστικότητας. Όσον αφορά στην Ελλάδα, η σχέση των εισαγωγών είναι μοιρασμένη. Οι εισαγωγές μας παρουσιάζουν την αναλογία 49% από τις χώρες της ΕΕ και 51% από τις τρίτες χώρες. Θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των εξαγομένων προϊόντων από την Ελλάδα (ελληνικών προϊόντων) προς τις ΗΠΑ και προς τις χώρες που στηρίζουν το εθνικό τους νόμισμα στο δολάριο. Από την πλευρά των εισαγωγών στην Ελλάδα ξένων προϊόντων υπάρχει ο ίδιος διαχωρισμός. Στα εισαγόμενα προϊόντα και υπηρεσίες από τις χώρες της ΕΕ δεν θα επηρεαστούν οι τιμές τους από την πλευρά του κόστους. Αντίθετα, για όσα εισάγονται από τις ΗΠΑ και τις χώρες που στηρίζονται στο δολάριο, θα έχουμε αύξηση τιμών. Εκείνο που θα πρέπει να τονίσουμε είναι ότι, λόγω της παγκοσμιότητας του δολαρίου και της αποκλειστικής εξόφλησης των συναλλαγών σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, θα έχουμε αύξηση των τιμών ενέργειας. Εκτός εάν οι αραβικές χώρες και η Ρωσία σταματήσουν να συναλλάσσονται με πετροδολάρια και αρχίσουν να δέχονται στις συναλλαγές το ευρώ και άλλα νομίσματα. Αυτός ο συσχετισμός ίσως έκανε το οικονομικό επιτελείο της γερμανικής κυβέρνησης να δεχτεί αυτήν την υποτίμηση του ευρώ. Τα εξαγόμενα γερμανικά προϊόντα στις χώρες της Ευρωζώνης και της ΕΕ γενικά δεν θα υποστούν καμιά επίδραση στην ανταγωνιστικότητά τους. Και όσον αφορά στα εισαγόμενα στη Γερμανία προϊόντα και υπηρεσίες από τις ΗΠΑ και τις χώρες της ζώνης δολαρίου, οι τιμές τους θα αυξηθούν στη Γερμανία και σε όλη την Ευρωζώνη. Οπότε θα υπάρξει και μια αύξηση του πληθωρισμού στην Ευρώπη και έτσι θα απομακρυνθεί ο κίνδυνος και οι συνέπειες του αποπληθωρισμού, που άρχισε να εμφανίζεται στις χώρες της Ευρωζώνης κυρίως. Η λιτότητα, αυτή η μεγάλη «εφεύρεση» της δυάδας Μέρκελ-Σόιμπλε, ήταν επόμενο να προκαλέσει μείωση των εξαγωγών γερμανικών προϊόντων και υπηρεσιών στις χώρες της Ευρωζώνης. Και κατ’ επέκταση και στις χώρες-μέλη της ΕΕ που ακολουθούν την πολιτική αυτή. Τώρα, με την υποτίμηση της ισοτιμίας του ευρώ, η γερμανική κυβέρνηση προσπαθεί να αντισταθμίσει τη μείωση των εξαγωγών της προς την Ευρώπη με την αύξηση των εξαγωγών της στις ΗΠΑ και στις χώρες της ζώνης δολαρίου.
Ας δούμε τώρα περισσότερο αναλυτικά τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία από τη μείωση της ισοτιμίας του ευρώ:
α) Από την κατάσταση αυτή ευνοούνται η ναυτιλία (αύξηση των τιμών στις μεταφορές), ο τουρισμός, κυρίως αυτός που προέρχεται από τις ΗΠΑ και τις χώρες της ζώνης δολαρίου. Δηλαδή το ταξίδι και η παραμονή των τουριστών αυτών θα κοστίζει λιγότερο σε δολάρια. Όσον αφορά στη ναυτιλία, σήμερα η ποντοπόρος (ναυτιλία) προσφέρει έσοδα στην Ελλάδα γύρω στα 10 δισ. δολάρια ετησίως. Και με την αναμενόμενη περαιτέρω μείωση της ισοτιμίας του ευρώ, πρέπει να υπολογίσουμε ότι κάθε μείωση κατά 10% επιφέρει κέρδος 1 δισ. στην ελληνική οικονομία επιπλέον (εμβάσματα ναυτικών σε δολάρια, τροφοεφόδια πλοίων κ.λπ.)
β) Όσοι έλληνες επενδυτές είχαν τοποθετήσει τις οικονομίες τους σε δολάρια και δολαριακούς τίτλους πριν από τον Μάιο του 2014 έχουν κερδίσει 10%. Και αν συνεχιστεί η πτώση της ισοτιμίας του ευρώ και φτάσουμε στην ισοτιμία 1 ευρώ = 1 δολάριο τότε το κέρδος θα φτάσει στο 38%. Όσον αφορά τις επενδύσεις στην πραγματική οικονομία, οι επενδυτές που το κεφάλαιό τους αποτελείται από δολάρια θα έχουν τώρα ευνοϊκότερο κόστος αν επενδύσουν σε χώρες της Ευρωζώνης και συνεπώς και στην Ελλάδα. Το ίδιο θα πρέπει να λεχθεί και για τις επενδύσεις σε ακίνητα και σε άλλες αξίες.
γ) Στον δημοσιονομικό τομέα οι επιπτώσεις θα είναι ευνοϊκές, καθώς τα εισαγόμενα στην Ελλάδα προϊόντα και υπηρεσίες από τις ΗΠΑ θα έχουν υψηλότερη φορολογητέα αξία. Και η απόδοσή τους σε φορολογικά έσοδα θα είναι υψηλότερη. Εκείνο που θα προκαλέσει όμως μεγάλη επίδραση στην οικονομία, γενικότερα, είναι η αύξηση της τιμής της ενέργειας. Η έκπτωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης, που θέλει να θεσπίσει η κυβέρνηση, θα «φαγωθεί» από την αύξηση της ισοτιμίας του δολαρίου. Και αυτό ασφαλώς θα ισχύσει και για το φυσικό αέριο. Όλο το παραγωγικό κύκλωμα θα παρουσιάζει συνεχώς αύξηση του κόστους παραγωγής, όπως σήμερα συμβαίνει ήδη με το κόστος της ενέργειας που προκαλεί ύψωση των τιμών. Αυτές οι αυξήσεις των τιμών, που επιρρίπτονται στους καταναλωτές, προκαλούν και ενίσχυση των φορολογικών εσόδων του κράτους από την αύξηση της απόδοσης του ΦΠΑ. Βέβαια για τους καταναλωτές οι εξελίξεις αυτές είναι δυσμενείς και θα έχουν άμεσο αρνητικό (αυξητικό) αποτέλεσμα στον πληθωρισμό. Ήδη τώρα ο έλληνας καταναλωτής έχει αντιληφθεί ότι οι τιμές στη λιανική πώληση συνεχώς ανεβαίνουν. Και
δ) Η διατάραξη της ισοτιμίας ευρώ/δολαρίου θα έχει και στα άλλα νομίσματα επιπτώσεις. Εκείνο όμως που ενδιαφέρει περισσότερο την Ελλάδα αλλά και τις άλλες ανεπτυγμένες δυτικές χώρες είναι η διαμόρφωση της ισοτιμίας του γουάν, δεδομένου ότι τα κινεζικά προϊόντα έχουν κατακτήσει όλες τις αγορές και φυσικά κοστολογούνται σε γουάν, όμως τιμολογούνται τα εξαγόμενα κινεζικά προϊόντα σε δολάρια.
Εδώ και 15 χρόνια ο τέως Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπους και ο νυν πρόεδρος Ομπάμα παρακαλούσαν το Πεκίνο να υπερτιμήσει το γουάν ώστε να αυξηθεί το κόστος των εξαγομένων προϊόντων της Κίνας. Το Πεκίνο αγνόησε τις πιέσεις αυτές, τώρα όμως με τη διατάραξη των ισοτιμιών θα έχουμε οπωσδήποτε και διατάραξη της ισοτιμίας του γουάν. Το οποίο τώρα, επειδή είναι προσδεδεμένο με το δολάριο, υπερτιμάται μαζί του. Εκτός εάν οι σοφοί του Πεκίνου βρουν μια διέξοδο για να μη σημειωθεί διατάραξη της ισοτιμίας του γουάν. Το μέτρο που έλαβε η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας και απελευθέρωσε τις αγοραπωλησίες του γουάν στη χρηματοπιστωτική αγορά, είναι μια πρόβα για την απελευθέρωση τελικά της ισοτιμίας αυτού του νομίσματος. Θα μπορούσαν πολλά να γραφούν γύρω από τις επιπτώσεις που προκαλεί η διακύμανση των ισοτιμιών των νομισμάτων. Περιοριστήκαμε όμως στις πλέον βασικές παρενέργειες που έχουν και τα θετικά και τα αρνητικά τους αποτελέσματα. Τώρα θα πρέπει η ΕΚΤ και η ηγεσία της Ευρωζώνης να αναπροσαρμόσουν τη νομισματική και πιστωτική πολιτική τους, ώστε οι επιπτώσεις στην Ευρωζώνη να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο θετικές, γιατί τα κράτη-μέλη δεν έχουν το δικαίωμα της άσκησης αυτοτελούς πιστωτικής και νομισματικής πολιτικής.