Λίγο έλειψε να οδηγήσουν την Ευρώπη στο χάος

Είχαν προηγηθεί εντατικές και σκληρές διαπραγματεύσεις, με τη Ρωσία κυρίως, οι εκπρόσωποι της οποίας διακατέχονταν από το σύνδρομο του «σοβιετικού μεγαλείου» και αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσκολίες προσαρμογής στο νέο διεθνές περιβάλλον.

Είναι άξιο ιδιαίτερης μνείας ότι η ελληνική διπλωματία διαδραμάτισε τότε κύριο και πρωτεύοντα ρόλο στην ταχεία και επιτυχή κατάληξη των διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα η μη Συμφωνία PCA με την Ουκρανία να υπογραφεί στις Βρυξέλλες στις αρχές Ιουνίου, η δε παρόμοια με τη Ρωσία να υπογραφεί λίγες μέρες αργότερα, κατά την ιστορική Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Κέρκυρας, από τους ηγέτες της ΕΕ και τον Πρόεδρο Γέλτσιν, που έφτασε στο νησί των Φαιάκων την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή και με τον γνωστό επεισοδιακό τρόπο! Θα πρέπει στο σημείο αυτό να αποκαλύψουμε, και για την ιστορική καταγραφή, ότι οι διαπραγματεύσεις ΕΕ-Ρωσίας συνεχίστηκαν μέχρι και τα ξημερώματα της ημέρας της υπογραφής, η δε Γερμανία διακαώς επιθυμούσε τη μη ολοκλήρωσή τους, προκειμένου η Συμφωνία με τη Ρωσία να υπογραφεί κατά τη δική της προεδρία, που ακολουθούσε της ελληνικής κατά το β΄ εξάμηνο 1994, για προφανώς ιστορικούς και πολιτικούς λόγους!

Το 1994 οι ιστορικοί ηγέτες της γηραιάς ηπείρου (Μιτεράν, Κολ κ.ά.), μέσα σε κλίμα, είναι αλήθεια, γενικής ευφορίας, που είχε δημιουργήσει η επανένωση της Γερμανίας και η κατάρρευση της σοβιετικής ηγεμονίας, επέλεξαν την οδό της ειρηνικής προσέγγισης με τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, προσφέροντας αφειδώς βοήθεια για την ανόρθωση των οικονομιών τους και την ενίσχυση των πολιτικών δομών και θεσμών τους. Τι συνέβη και είκοσι χρόνια μετά ένα παρόμοιο εγχείρημα δημιουργεί σοβαρή κρίση, με ανεξέλεγκτες καταστάσεις στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της Ευρώπης; Το ερώτημα πλανάται αναπάντητο, αν και η διεθνής ειδησεογραφία βρίθει από λεπτομερείς και βαθυστόχαστες αναλύσεις. Όμως, δυστυχώς, τα ιστορικά γεγονότα -και οι μεγάλες τραγωδίες- συμβαίνουν από ένα άθροισμα συμπτώσεων, ερασιτεχνισμών, αδιαφορίας, ευθυνοφοβίας, άγνοιας, έλλειψης σοβαρών ηγεσιών, υποτίμησης των κινδύνων και δράσεων μη ελεγχόμενων μαχητικών μειοψηφιών. Η έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πριν από μια εκατονταετία, αποτελεί την πλέον εύκολη και ζοφερή απόδειξη των διαπιστώσεων αυτών.

Πού οφείλεται λοιπόν η κρίση στην Ουκρανία, που οδήγησε στις αιματηρές συγκρούσεις και στην απώλεια εδαφών της, με την απόσχιση της Κριμαίας σε πρώτη φάση, και τη de facto φινλανδοποίηση των ανατολικών επαρχιών της; Κρίση που επαναφέρει στο προσκήνιο εφιαλτικά σενάρια μιας άκαιρης και παράλογης δυναμικής αναμέτρησης με τη Ρωσία, προς το παρόν στο οικονομικό πεδίο, οι πρώτες αρνητικές επιπτώσεις της οποίας είναι αισθητές σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η σύγκριση των σημερινών εξελίξεων με εκείνες του 1994 είναι αποκαλυπτική. Η τότε ηγεσία της Ευρώπης, σθεναρή και αποφασιστική, υπέγραψε τις συμφωνίες με Ρωσία και Ουκρανία, τηρώντας τις απαραίτητες λεπτές ισορροπίες και σεβόμενη τις ευαισθησίες και τα ιστορικά δεδομένα της περιοχής και κυρίως έχοντας το όραμα της μελλοντικής σταδιακής ενσωμάτωσης των δύο χωρών στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η ισορροπία αυτή ανετράπη βίαια από τους άκαιρους και ερασιτεχνικούς διπλωματικούς χειρισμούς ορισμένων ευρωπαίων πολιτικών, συνεπικουρούμενων από τη θλιβερή ομάδα των Βρυξελλών (Μπαρόζο – Βαν Ρομπάι – Λαίδη Άστον), που με τις άστοχες και ανιστόρητες επεμβάσεις τους λίγο έλειψε να οδηγήσουν την Ευρώπη στο χάος. Προφανώς παρασύρθηκαν (για να χρησιμοποιήσουμε τον πλέον ανώδυνο όρο) από την υπερατλαντική υπερδύναμη, που διαχρονικά επιδιώκει την απομόνωση της Ρωσίας, με τη βοήθεια των πλέον ακραίων νατοϊκών κρατών, όπως η Πολωνία (που διατηρεί ως γνωστόν ακέραιες τις εδαφικές της βλέψεις στη Δυτική Ουκρανία) και οι Βαλτικές Δημοκρατίες (η πρωθυπουργός μιας εκ των οποίων έφτασε στο σημείο να ζητήσει δημόσια άμεση στρατιωτική εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ουκρανία).

Γεγονότα πρωτοφανή κατεγράφησαν με την έναρξη της κρίσης. Όπως π.χ. η μετάβαση του γερμανού αντικαγκελάριου και ΥΠΕΞ, του ανεκδιήγητου Βεστερβέλε (παραιτήθηκε δύο μήνες αργότερα μετά τον καταποντισμό του κόμματός του στις γερμανικές εκλογές), στο Κίεβο και η απροκάλυπτη ενθάρρυνση των διαδηλωτών να καταλάβουν την εξουσία, ενισχύοντας με την απερισκεψία του τις πλέον ακραίες φασιστοειδείς ουκρανικές δυνάμεις! Όπως π.χ. η υποδοχή ήρωα που επεφύλαξε ο Πρόεδρος Ομπάμα, στον Λευκό Οίκο, στον διορισμένο «πρωθυπουργό» της νεοσύστατης ουκρανικής κυβέρνησης, όταν εκλεγμένοι ηγέτες αναμένουν επί μακρό χρονικό διάστημα να συναντήσουν τον πλανητάρχη (μεταξύ των οποίων και ο δικός μας πρωθυπουργός που έγινε δεκτός έναν χρόνο μετά την εκλογή του…).

Είναι χαρακτηριστικό, εν προκειμένω, το άρθρο του πολύπειρου περί τα διπλωματικά και βαθύ γνώστη των τεκταινόμενων στην Ουάσινγκτον Στάθη Ευσταθιάδη στο «Βήμα της Κυριακής», όταν διερωτάται ποια θα ήταν η αντίδραση των ΗΠΑ εάν η Ρωσία -στο πλαίσιο μιας εικονικής πραγματικότητας ή νοσηρής φαντασίας- επιχειρούσε να συνάψει συμφωνία πολιτικής, αμυντικής και οικονομικής συνεργασίας με το… Μεξικό!

Στους απρόβλεπτους καιρούς μας, με τις ανατροπές και τις αναταράξεις, η έλλειψη ηγετών με σύνεση, συνέπεια και σοβαρότητα είναι έντονα αισθητή. Μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Γαλλία, λειτουργούν σε κενό εξουσίας, άλλες απειλούνται με διαμελισμό, ενώ η κραταιά Γερμανία αναζητεί τον βηματισμό της, βιώνοντας τον αέναο διχασμό της πολιτικής της προσωπικότητας, μεταξύ των υπερατλαντικών δεσμών και ευαισθησιών της, από τη μια πλευρά, και των οικονομικών συμφερόντων της στην Ανατολή, από την άλλη. Εξασθενημένη, από την οικονομική κρίση, χωρίς προοπτική σύντομης εξόδου, η Ευρώπη παρασύρεται σε μια επικίνδυνη πολιτική κύκλωσης και αποδυνάμωσης της Ρωσίας, με απρόβλεπτες για τα συμφέροντά της συνέπειες.

Οι ηγεσίες της θα πρέπει να μελετήσουν πιο προσεκτικά τα όσα συνέβησαν τον Ιούνιο του 1994 και να αντλήσουν τα απαραίτητα διδάγματα…