Σκοπιανό στην παρούσα φάση

Το ζήτημα προέκυψε το 1991. Τότε που η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) αποσχίστηκε από την Ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία και ανακήρυξε την ανεξαρτησία της υπό το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Η κατάσταση δεν έχει αλλάξει. Το ζήτημα του ονόματος εξακολουθεί να παραμένει άλυτο και η αδιαλλαξία της σκοπιανής ηγεσίας παραμένει αμετάβλητη.

Οι αγνοούντες την πραγματική διάσταση του ζητήματος ενδεχόμενα να θεωρούν ότι τούτο συνιστά απλώς μια διαφορά που αφορά ιστορικά γεγονότα ή σύμβολα.

Τούτο, βέβαια, ουδόλως απηχεί την πραγματικότητα, καθόσον το ζήτημα του ονόματος αφορά τη συμπεριφορά ενός κράτους-μέλους των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο ουδόλως σέβεται τις θεμελιώδεις αρχές της διεθνούς έννομης τάξης, όπως τις αρχές της καλής γειτονίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας.

Τα Σκόπια, δυστυχώς, συνεχίζουν να προβάλλουν αλυτρωτικές διεκδικήσεις, ακόμη και εδαφικές –το βλέπουμε στα βιβλία τους, στους χάρτες τους κ.λπ.– και να προβαίνουν γενικά σε προκλητικές κατά της Ελλάδος ενέργειες.

Αντίθετα, η χώρα μας, η οποία παραμένει συνεχώς προσηλωμένη στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων υπό τον ειδικό μεσολαβητή του ΟΗΕ, τον κ. Nimetz, έχει προβεί σε πολύ θετικές χειρονομίες έναντι των Σκοπίων, χειρονομίες, όμως, που δεν εξετιμήθησαν δεόντως από τη γειτονική χώρα. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα υποστηρίζει την ευρωπαϊκή και ευρω-ατλαντική προοπτική της ΠΓΔΜ, αφού με δική της συναίνεση τα Σκόπια απέκτησαν καθεστώς υποψήφιας χώρας στην ΕΕ και έφθασαν πολύ κοντά στην ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Για να ολοκληρωθεί όμως η πορεία αυτή προς τους ευρωπαϊκούς και ευρω-ατλαντικούς θεσμούς, είναι αναγκαίο τα Σκόπια να σεβαστούν θεμελιώδεις αρχές, όπως ο σεβασμός των σχέσεων καλής γειτονίας.

Πρόσφατο παράδειγμα της συνεχιζόμενης αδιαλλαξίας των Σκοπίων αποτελεί ένα συμβάν, που, πέραν του άστοχου συμβολισμού του, προκάλεσε θυμηδία.

Αναφερόμαστε στην εις Όλυμπο πρόσφατη ανάβαση του αντιπροέδρου της Βουλής της ΠΓΔΜ και πρώην υπουργού Εξωτερικών, κ. Αντόνιο Μιλόσοσκι, ο οποίος, συνοδευόμενος από ομάδα ορειβατών της χώρας του, φωτογραφήθηκε στην υψηλότερη κορυφή του Ολύμπου, κρατώντας σημαία με τον δεκαεξάκτινο Ήλιο της Βεργίνας, ελληνικό, ως γνωστόν, εθνικό σύμβολο. Σημειώνουμε ότι το σύμβολο με τον Ήλιο της Βεργίνας χρησιμοποιήθηκε ως εθνική σημαία της χώρας από το 1991 έως το 1995, όταν και απεσύρθη με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995.

Η ενέργεια αυτή του κ. Μιλοσόσκι στερείται σοβαρότητος. Πρώτα απʼ όλα, η χρήση συμβόλων, όπως ο Ήλιος της Βεργίνας –καθώς και άλλα σύμβολα που ανήκουν στην ελληνική ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά–, απαγορεύεται από την Ενδιάμεση Συμφωνία, σύμφωνα με το άρθρο 7.2.

Μην ξεχνάμε τη μετονομασία του αεροδρομίου των Σκοπίων σε «Αλέξανδρος Μακεδών», την έγερση αγαλμάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Φιλίππου και τόσα άλλα.

Για την πληρότητα, δε, της εικόνας υπενθυμίζουμε ότι, το 1995, η Ελλάδα και η ΠΓΔΜ συνομολόγησαν τη γνωστή Ενδιάμεση Συμφωνία, η οποία επέβαλε έναν δεσμευτικό «κώδικα συμπεριφοράς».

Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών κ. Κούτρας, με χιούμορ, δήλωσε: «Ευχαριστούμε τον κ. Μιλόσοσκι που επισκέφθηκε τη χώρα μας προκειμένου να φωτογραφηθεί, εντός της Ελλάδος, με τον Ήλιο της Βεργίνας, ένα ελληνικό εθνικό σύμβολο. Δεν τον παροτρύνουμε, όμως, να το κάνει και στη χώρα του, καθώς αυτό θα συνιστούσε ακόμα μια παραβίαση της

Ενδιάμεσης Συμφωνίας και του Μνημονίου Πρακτικών Μέτρων. Οι προκλήσεις μπορεί να δικαιώνουν τις ελληνικές θέσεις απέναντι σε κάθε είδους αλυτρωτισμό, αλλά δεν βοηθούν κανέναν. Και σίγουρα όχι την ΠΓΔΜ και τον λαό της».

Δυστυχώς, η αδιαλλαξία της σκοπιανής ηγεσίας συνεχίζεται. Η αναγνώρισή της από μεγάλο αριθμό κρατών ως «Δημοκρατίας της Μακεδονίας», συμπεριλαμβανομένων της Ρωσίας, της Κίνας και των ΗΠΑ, καθώς και μια σειρά δηλώσεων και τοποθετήσεων κρατών, μηδέ της ΕΕ εξαιρουμένης, ασφαλώς επέτεινε την αδιαλλαξία αυτή.

Υπενθυμίζουμε –ίσως δεν είχαν συγκρατηθεί δεόντως– δηλώσεις του κ. Νίκολα Γκρούεφσκι, σε συνέντευξή του στους «Financial Times», τον περασμένο Δεκέμβριο. Ο κ. Γκρούεφσκι προέτρεψε τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία και τη Γαλλία να ασκήσουν πιέσεις στην Αθήνα για να βρεθεί λύση στο όνομα. Είχαμε μάλιστα εκφράσει τον προβληματισμό μας, από τότε, για την «εμπλοκή» του Βερολίνου, του Λονδίνου και του Παρισιού, όπως αυτή συγκεκριμενοποιήθηκε με την προ μηνών συνάντηση της γερμανίδας καγκελαρίου με τον κ. Νίμιτς, το ενδιαφέρον που εξέφρασε ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών κ. Γουίλιαμ Χέιγκ κατά την επίσης προ μηνών επίσκεψη του κ. Βενιζέλου στο Λονδίνο καθώς και τη σχετική δήλωση της Μόνιμης γαλλικής Αντιπροσωπείας της Γαλλίας στον ΟΗΕ, που ανέφερε ότι θα έπρεπε γρήγορα να εξευρεθεί «αμοιβαίως αποδεκτή λύση» στο ζήτημα του ονόματος.

Ακόμη, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε παλαιότερες δηλώσεις του αρμοδίου για τη διεύρυνση Επιτρόπου ότι η παραμονή της ΠΓΔΜ στην «αίθουσα αναμονής» επʼ άπειρον δημιουργεί κίνδυνο αναζωπύρωσης των εθνοτικών εντάσεων στη χώρα αυτή.

Τα παραπάνω δεν αποτελούν θετικές ενδείξεις, καθιστούν, δε, αναγκαία τη διαρκή εγρήγορση της ελληνικής διπλωματίας, το έργο της οποίας ασφαλώς και δεν θα είναι εύκολο.

Επιπροσθέτως, θα πρέπει να τονισθεί ότι ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα ασφαλώς αποτελεί υπολογίσιμη παράμετρο στην επίλυση του ζητήματος της ονομασίας. Γι’ αυτό και συγκρατούμε ιδιαίτερα την πρόσφατη ακρόαση, τη 17η Σεπτεμβρίου 2014, του νέου πρέσβη των ΗΠΑ στην ΠΓΔΜ από την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Γερουσίας, που χαρακτήρισε τους Σκοπιανούς ως Σλάβους.

Συγκεκριμένα, ο νεοδιορισθείς και μη αναλαβών ακόμη καθήκοντα νέος πρέσβης των ΗΠΑ στα Σκόπια, κ. Jess Baily, αναφερόμενος στον πολυεθνοτικό χαρακτήρα της ΠΓΔΜ και κληθείς να απαντήσει σε σχετική ερώτηση γερουσιαστού, μίλησε για «σλαβική πλειοψηφία και αλβανική μειοψηφία», προσθέτοντας ότι στην ΠΓΔΜ δεν υπάρχει μόνο μια σλαβική πλειοψηφία και μια αλβανική μειοψηφία, δηλαδή «δεν υπάρχουν μόνο Σλάβοι και Αλβανοί, αλλά επίσης υπάρχουν Τούρκοι, Ρομά και άλλοι».

Η αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών των Σκοπίων υπήρξε άμεση. Σε διάβημά του προς την αμερικανική πρεσβεία στα Σκόπια, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της «για την ακατάλληλη χρήση του όρου ”Σλάβοι”». Σε σχετική, δε, ανακοίνωση του ιδίου υπουργείου αναφέρεται ότι η επίκληση του όρου «Σλάβοι» θέτει υπό αμφισβήτηση την ταυτότητα και προσβάλλει τα συναισθήματα του «μακεδονικού λαού», κάτι που θα μπορούσε, όπως τονίζεται στην ανακοίνωση, να έχει επιπτώσεις «τόσο σε εξωτερικό όσο και σε εσωτερικό-πολιτικό επίπεδο».

Βέβαια, κατά την κατάθεσή του στη Γερουσία, ο νέος πρέσβης των ΗΠΑ στα Σκόπια, αναφερόμενος στη χώρα της νέας διαπίστευσής του, απεκάλεσε αυτή ως «Μακεδονία», αφού είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ από το 2004 έχουν αναγνωρίσει τα Σκόπια υπό τη συνταγματική τους ονομασία.

Ο απερχόμενος πάντως από τα Σκόπια αμερικανός πρέσβης, επεχείρησε να εξαλείψει τις αρνητικές εντυπώσεις των Σκοπιανών, δηλώνοντας ότι το περιεχόμενο των λεχθέντων του αντικαταστάτου του μεταδόθηκε εσφαλμένα. Προσέθεσε μάλιστα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αλλάξουν την πολιτική τους έναντι της ΠΓΔΜ και ότι θα σεβασθούν την ταυτότητα του «μακεδονικού» πληθυσμού. Απέφυγε, δε, να σχολιάσει τη δήλωση του σκοπιανού υπουργείου Εξωτερικών.

Η διπλωματία της χώρας μας, ευρισκόμενη κάποτε σε θέση ισχύος, δε συζητούσε ούτε το όνομα «Μακεδονία» ούτε παράγωγά του.

Πριν από 23 χρόνια, είχε ληφθεί μια σημαντική απόφαση από το τότε Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών υπό τον Πρόεδρο Κωνσταντίνο Καραμανλή. Η Ελλάδα θα ανεγνώριζε το ανεξάρτητο κράτος των Σκοπίων, μόνο αν ετηρούντο και οι τρεις όροι που έθεσε η ΕΟΚ, στις 16 Δεκεμβρίου 1991, με την αυτονόητη διευκρίνιση ότι στο όνομα του κράτους αυτού δεν θα υπήρχε η λέξη «Μακεδονία». Οι τρεις όροι αφορούσαν την υιοθέτηση από τα Σκόπια συνταγματικών και πολιτικών εγγυήσεων, που θα εξασφάλιζαν τη μη ύπαρξη εδαφικών διεκδικήσεων κατά γειτονικού κράτους-μέλους της Κοινότητας και δεν θα υπήρχε διεξαγωγή εχθρικής προπαγάνδας εναντίον γειτονικού κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης ονομασίας που θα συνεπαγόταν εδαφικές διεκδικήσεις.

Αυτά συνέβαιναν το 1991. Τώρα, η σημερινή ελληνική θέση συνίσταται στο ότι η Ελλάδα δέχεται μια σύνθετη ονομασία, με γεωγραφικό προσδιορισμό, που θα διαφοροποιεί κατά τρόπο σαφή το κράτος αυτό από την ελληνική Μακεδονία, erga omnes, δηλαδή «για κάθε χρήση εσωτερική και διεθνή, διμερή και πολυμερή».

Το πρόβλημα, πάντως, παραμένει άλυτο.

Το μήνυμα προς τη γειτονική χώρα θα πρέπει να είναι διαρκές, σαφές και ξεκάθαρο: Πλαστογράφηση της Ιστορίας, μέσω της οποίας προωθούνται αλυτρωτικές και εδαφικές βλέψεις, είναι απαράδεκτη και δεν συγχωρείται.

Η χώρα μας δεν είναι δυνατόν να συναινέσει στην υποκλοπή της ιστορικής και πολιτιστικής της κληρονομιάς.

Τούτο οφείλουν οι πάντες να γνωρίζουν.