Να πάρουμε την τύχη μας στα χέρια μας

Ο καλλιτέχνης με τη βελούδινη φωνή βρίσκεται από το 1985 στο ελληνικό πεντάγραμμο και έχει στο βιογραφικό του συνεργασίες με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Χρήστο Νικολόπουλο, τη Δήμητρα Γαλάνη, τη Χαρούλα Αλεξίου, τον Γιώργο Νταλάρα, τον Παντελή Θαλασσινό, τον Πάνο Κατσιμίχα… Η χροιά της φωνής του συναρπάζει όμως στα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι. «Το ΠΑΡΟΝ» τον βρήκε στο στούντιο να ετοιμάζει το νέο του c.d., σε σύνθεση Σταμάτη Χατζηευσταθίου, που θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο και υμνεί την αγάπη, τη μοναδική αλήθεια και αξία σ’ αυτή τη ζωή. Δεν μιλά μόνο για τα νέα του σχέδια. Παίρνει θέση για την έλλειψη πολιτισμού, τονίζοντας ότι τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

// Ποιος είναι ο ρόλος του πνευματικού κόσμου στην κρίση;
Οι λύσεις στην κρίση που αντιμετωπίζουμε όλοι μας είναι στον πολιτισμό. Εκεί πρέπει να ψάξουμε τον τρόπο με τον οποίο θα πορευτούμε από εδώ και στο εξής, εκεί θα βρούμε αξίες για να στηριχτούμε, αξίες τις οποίες είχαμε χάσει. Με την τέχνη και την παιδεία θα αισθανθούμε καλύτερα, εκεί θα ξεκαθαρίσουμε το καλό από το κακό και θα οραματιστούμε ένα πιο όμορφο και αξιοπρεπές μέλλον για τα παιδιά μας. Όσον αφορά την ερώτησή σας, λοιπόν, πιστεύω ότι οι κολώνες του ελληνικού πολιτισμού, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης -για να αναφέρω ένα από τα τόσα πολλά ονόματα από τον πνευματικό κόσμο της Ελλάδας-, είναι φάρος μέσα στο σκοτάδι. Μέσα από το έργο τους παίρνουμε ανάσα ζωής. Είναι μεγάλο στήριγμα να ακούς για αγώνα, για άνοιξη, για διαρκή αυτοβελτίωση.

// Στις συναυλίες που κάνετε καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού τι παρατηρήσατε;
Όλα αυτά τα χρόνια που υπηρετώ ένα ρεπερτόριο ποιοτικό για την ψυχή, ο κόσμος με ανταμείβει για αυτή τη συνέπεια και την αφοσίωση. Θα περίμενε κανείς ότι στις συναυλίες ο κόσμος δεν θα είχε κέφι, ορμή, κάτι που συμβαίνει στις μεγάλες λαϊκές πίστες. Και όμως, όταν τραγουδάω δημοτικά τραγούδια, ιδίως τα παραδοσιακά, τις ρίζες μας, γίνεται τρελό γλέντι. Μια τεράστια γιορτή, μια λεβεντιά, ένα ξεφάντωμα. Όλοι ένα. Θα περίμενε κανείς να εκδηλώσει το κοινό μια επαναστατική διάθεση με Λοΐζο, Ξαρχάκο, Τσιτσάνη. Και όμως, όταν ακούγονται τα δημοτικά τραγούδια, ξυπνάει ο Έλληνας!

// Μιλήσατε για δημιουργούς όπως Τσιτσάνης, Ξαρχάκος, Λοΐζος.
Υπάρχουν γύρω μας τέτοιοι συνθέτες;
Η συγκεκριμένη εποχή που μεγαλούργησαν αυτοί οι δημιουργοί ήταν πολύ διαφορετική. Το ταλέντο τους δεν αμφισβητείται, αλλά ούτε και τα ιδανικά αυτής της εποχής. Τα τραγούδια τους ανέβαζαν το επίπεδο της κοινωνίας. Μέσα από τους στίχους των σπουδαίων ποιητών η κοινωνία ανυψωνόταν πολιτιστικά. Σήμερα υπάρχουν αξίες, αλλά κινούμαστε σε ένα διαφορετικό μοντέλο.

// Ποιο είναι το μοντέλο αυτό;
Σήμερα οι καλλιτέχνες, όπως και όλοι οι άνθρωποι, είναι κλεισμένοι στον εαυτό τους. Κοιτάνε πολύ το εγώ τους, τη δική τους φιλοδοξία, προβολή, ευημερία. Είναι και το τοπίο ανταγωνιστικό, αδηφάγο. Ειδικά με την οικονομική κρίση ζούμε όλοι μέσα στην αβεβαιότητα και την ανασφάλεια. Ο Έλληνας, μέρα με την ημέρα, γίνεται ακόμη πιο φτωχός. Πώς να μην επηρεαστεί και η ψυχολογία του δημιουργού, του καλλιτέχνη; Βέβαια, αυτός ο πόλεμος που μας έχουν κηρύξει, είναι αφορμή και ευκαιρία για να γραφτούν μεγάλα τραγούδια. Αλλά δεν έχουμε συγκεκριμένο εχθρό. Ποιοι είναι αυτοί που μας πολεμάνε; Η αληθινή τέχνη και τα μεγάλα έργα, ωστόσο, ευνοούνται μέσα στην ηθική χρεοκοπία.

// Από πού θα κρατηθούμε;
Να αισθανθούμε την αξία της αγάπης. Να κρατηθούμε από τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Η μεγαλύτερη χαρά είναι η επικοινωνία. Η επικοινωνία τα προηγούμενα χρόνια ήταν επιφανειακή, επιδερμική. Τώρα η επικοινωνία με την οικογένεια, με τους συνεργάτες, με τους φίλους αυτούς που απέμειναν και είναι πλέον για τον καθέναν λίγοι, αλλά σπάνιοι, μας κάνει να αντέχουμε και μας δίνει αισιοδοξία.

// Ποιος δεν βοηθάει τον πολιτισμό;
Η Πολιτεία;
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Τα μίντια εστιάζουν στο εύκολο και όχι στην ανάγκη για συνεχή καλλιέργεια. Προβάλουν ευτελή προϊόντα, η μουσική βιομηχανία και η «showbiz» υπηρετούν το κέρδος και όχι τη χαρά από την ψυχική αναζήτηση.
Αλλά ο πολιτισμός και η τέχνη δίνει δύναμη στον λαό. Ξυπνάει. Δεν θέλουν ελεύθερη την τέχνη, γιατί δίνει ώθηση. Θέλουν να την ελέγχουν περισσότερο. Μήπως θέλουν τον κόσμο τρομοκρατημένο, να μη ζητάει επίμονα και μαζικά τα δικαιώματα που του έκλεψαν μέσα σε μια νύχτα; Μήπως τον θέλουν κοιμισμένο στον καναπέ, να μη διεκδικεί ένα καλύτερο αύριο;

// Η Ελλάδα περνά δύσκολα ή όλος ο κόσμος;
Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο. Ο κάθε λαός σ’ αυτή την κρίση πρέπει να κρατηθεί από τον πολιτισμό του, να τον αναδείξει, να ανταλλάξει ιδέες με τους άλλους λαούς, να σεβαστεί τη διαφορετικότητά τους.

// Τι σας αγχώνει και σας φοβίζει αυτή την περίοδο;
Μια κοινωνική έκρηξη, καθώς η ανθρωπιστική κρίση είναι μεγάλη. Αλλά επειδή ο εμφύλιος πόλεμος είναι κάτι πρόσφατο στην ιστορία μας, δεν πιστεύω ότι θα οδηγηθούμε στα λάθη του παρελθόντος.

Ωστόσο, όμως, δεν σας κρύβω ότι μ’ ανησυχεί η ανωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας. Βλέπουμε ότι ο συνταξιούχος δεν έχει να πάρει πλέον τα φάρμακά του και δεν κάνουμε τίποτα. Τι περιμένουμε; Με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους έχω μεγάλη ευαισθησία. Να είσαι 85 χρονών και να μην έχεις όμορφα γηρατειά;

// Στις πόλεις η αποξένωση είναι μεγαλύτερη;
Σαφώς. Στην ελληνική επαρχία -και αυτό το βλέπω μέσα από τις συναυλίες- οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την κρίση διαφορετικά. Ξέρουν τι γίνεται στη γειτονιά τους. Οι δήμοι είναι ενεργοί στην περιφέρεια. Δεν ασχολούνται με τα κόμματα στην επαρχία. Τα έχουν βρει μόνοι τους.
Δεν ξέρω πώς λειτουργεί αυτή η αυτορρύθμιση, αλλά και συσσίτια αγάπης γίνονται και τους φτωχούς βοηθούν και τα παιδιά στο σχολείο. Μήπως πρέπει έτσι να δράσουμε και στην Αθήνα; Με το φτωχό μυαλό μου, μήπως πρέπει να βρεθούμε όλοι κοντά στους δήμους μας και να στηρίξουμε ο ένας τον άλλον εθελοντικά; Να κουβεντιάσουμε το πρόβλημα στον παιδικό σταθμό, στο κέντρο υγείας; Να πάρουμε την τύχη στα χέρια μας; Να το αντιμετωπίσουμε τοπικά, γιατί από το κράτος δεν βλέπω φως; Εδώ δεν συμφωνούν τόσα χρόνια 300 βουλευτές για την υγεία, την παιδεία και τον πολιτισμό.

// Σημαντικό κομμάτι η καλλιέργεια;
Όσο εκπίπτει η παιδεία μας, θα εκπίπτει μαζί και η χώρα. Ο πολιτικός που αγαπά τη χώρα το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει είναι να ενισχύσει την παιδεία. Η παιδεία πολεμάται τα τελευταία χρόνια. Μας θέλουν απογυμνωμένους στην κρίση, βάρβαρους, αγενείς. Ένας καλλιεργημένος άνθρωπος, ακόμη και στην κρίση, δεν καταστρέφει.

•••

Αγαπήστε τον εαυτό σας και τον συνάνθρωπό σας

// Τι σας δίνει φτερά το τελευταίο διάστημα;
Η δημιουργία είναι ευτυχία. Είμαι στο στούντιο με τον Σταμάτη Χατζηευσταθίου και ετοιμάζουμε ένα cd με πιθανό τίτλο «Και ύστερα έρχεται η αγάπη». Εννέα τραγούδια για την αγάπη, μελωδικά, χαρούμενα, ελπιδοφόρα. Έχω συμφιλιωθεί και εγώ μ’ εμένα, με τα προβλήματά μου, τα αδιέξοδά μου, έχω ωριμάσει από τα βάσανά μου, έχω αγαπήσει τον εαυτό μου και αυτό συμβουλεύω να κάνουν και όλοι οι άνθρωποι. Αγαπήστε τον εαυτό σας, τον συνάνθρωπό σας. Η αγάπη είναι λύση για πολλά προβλήματα. Οι πολιτικοί μας, αν αγαπούσαν λίγο περισσότερο αυτό τον άγιο τόπο, θα έκαναν περισσότερα πράγματα. Για να κάνεις πράγματα όμως πρέπει να τα αγαπάς.