Ζούμε τον θάνατο του πολιτισμού

Ενθουσιάζει το κοινό ως Ξανθίας στους «Βατράχους» του Αριστοφάνη στο Εθνικό, αλλά ενθουσιάζεται και ο ίδιος με τις ιδέες τις άυλες, τις διαχρονικές. Αυτό που επιζητά, είναι γνώση, αλήθεια, επανάσταση και αγάπη. Γιατί μόνο μέσα από αυτή επιτυγχάνεις την καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου.

// Ο Αριστοφάνης, μέσα από τους «Βατράχους», μιλά για τον ρόλο της τέχνης σε περιόδους μεταβατικές και κρίσεων. Ποια πρέπει να είναι η θέση της τέχνης σήμερα σε μια από τις δυσκολότερες ιστορικές εποχές για την Ελλάδα;
Όλα τα ιερά κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας μιλάνε στις ψυχές των ανθρώπων και σε όλες τις εποχές. Αρκεί οι ψυχές των ανθρώπων να είναι ανοιχτές σε αυτά τα σπουδαία νοήματα. Στις μέρες μας, αυτό που έχει χαθεί, είναι η δημιουργία και η επινόηση ιδεών. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι γεννούσαν ιδέες. Σήμερα, δυστυχώς, δεν πιστεύουμε ότι η ποίηση μπορεί να σώσει τον κόσμο. Οι άνθρωποι του πνεύματος είναι γενναιόδωροι, αλλά σήμερα φαντάζουν ουτοπικοί. Ο Οδυσσέας Ελύτης πίστευε ότι η ποίηση μπορεί να σώσει τον κόσμο. Να αναδείξει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, μια άλλη οπτική γωνία, μια ξεχωριστή ηθική και συνείδηση. Ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας, στην παράσταση « Βάτραχοι», κάνει ακριβώς αυτό, φωτίζει τον ποιητή Αριστοφάνη, ξεδιπλώνει τον ποιητή Αριστοφάνη.

// Πού ανήκει η χώρα μας πνευματικά σήμερα;
Δεν ξέρω αν ανήκουμε στα Μάρμαρα του Παρθενώνα, από τη στιγμή που τα λόγια του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη μας φαίνονται ξένα. Από τη στιγμή που τα λόγια των ποιητών και των φιλοσόφων δεν μπορούμε να τα βάλουμε στη ζωή μας. Το να πούμε ότι ανήκουμε στην πεμπτουσία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού είναι άκρατος λαϊκισμός. Βλέπουμε τα Μάρμαρα, περνάμε μέσα από αυτά καθημερινά, αλλά απέχουμε από τη Δημοκρατία των αρχαίων Ελλήνων, από τη ρητορική τους. Οι καλλιτέχνες με κόπο σώζουμε ακόμη τον λόγο των αρχαίων τραγικών, θέλουμε να εμπνεύσουμε τον κόσμο, να επικοινωνήσουμε τις ιδέες των δραματουργών και αυτό είναι υπέροχο. Η έννοια της ιδέας με συγκλονίζει γιατί είναι άυλη, δεν είναι χειροπιαστή, αλλά μεταδίδεται, σώζεται μέσα στους αιώνες. Τα λόγια τους δεν φθίνουν, δεν διαβρώνονται και αυτό είναι συγκλονιστικό.

Άκουγα το τραγούδι «Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης, στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς» και ένιωσα αυτή τη ρωγμή που έχει δημιουργηθεί στο είναι μας.

// Δηλαδή, πριν από την οικονομική κρίση, υπήρχε κρίση στον πολιτισμό;
Έχουμε μια απόσταση από τον πολιτισμό. Θα έλεγα ότι ζούμε τον θάνατο του πολιτισμού. Ή τη νεκροφάνειά του. Εκεί έγκειται για μένα η κρίση και όχι στην οικονομία. Υπάρχει έλλειμμα πολιτισμού και αυτό φαίνεται και στην καθημερινότητα και στις αξίες που έχουμε και προσκυνάμε.

// Φοβάστε ότι η έλλειψη πολιτισμού θα φέρει και εμφύλια διαμάχη κάτω από την ασφυκτική οικονομική πίεση;
Είμαστε έντεκα εκατομμύρια Έλληνες και δεν κοιτάμε τι μας ενώνει, αλλά τι μας χωρίζει και τι μας διαφοροποιεί από τον διπλανό μας. Αυτό είναι τραγικό, όταν έχουμε να παλέψουμε με τους εξωτερικούς παράγοντες που επιβουλεύονται την πατρίδα μας. Το κακό είναι ότι έχουμε σταματήσει να ακούμε και να βλέπουμε τον διπλανό μας. Το θείο δώρο της ακοής και της όρασης δεν το αξιοποιούμε, το έχουμε χάσει λόγω της πλάνης μας και του εγωισμού μας.

// Είναι λίγο δύσκολο να ακούσεις έναν Χρυσαυγίτη…
Μα, είναι μόνο ο Χρυσαυγίτης με τον οποίο δεν επικοινωνούμε, γιατί είναι ακραίος και έχει πολύ θυμό; Εδώ δεν επικοινωνούμε με τα παιδιά μας μέσα στο ίδιο μας στο σπίτι, τη σύζυγό μας δεν την παίρνουμε μια αγκαλιά, τον ηλικιωμένο δεν τον πιάνουμε από το χέρι, στην αγαπημένη μας δεν λέμε έναν ρομαντικό λόγο. Ο Χατζιδάκις έλεγε για το τέρας που κρύβεται μέσα μας.

// Η αγάπη είναι δύσκολο πράγμα; Η σειρά στην οποία πρωταγωνιστείτε «Μην αρχίζεις την μουρμούρα» έγινε σημείο αναφοράς, γιατί τα τρία ζευγάρια μέσα από την καθημερινή τριβή έχουν τη διάθεση να αγαπηθούν, να γελάσουν, να είναι μαζί…
Η αγάπη είναι ιερό και δύσκολο συναίσθημα. Εξυψώνει τον άνθρωπο. Η αγάπη πάνω από όλα σημαίνει πίστη και προσμονή για τον καλύτερο δυνατό εαυτό σου. Γιατί μέσα από την αγάπη έρχεται η ολοκλήρωση της ύπαρξής σου. Η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου βγαίνει μέσα από την αγάπη. Δεν υπάρχει τέλος στον αγώνα για να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Είναι αγώνας ταπείνωσης. Μέχρι το τέλος. Και αυτή η αγάπη δεν είναι μόνο απέναντι στον πλησίον σου αλλά και στη δουλειά σου. Η αγάπη, όταν κατατίθεται -και αυτό το βλέπω μέσω της δουλειάς μου-, επιστρέφεται μαγικά μέσα από το σύμπαν.

// Η καλλιτεχνική σου πορεία έχει μια σταθερά ποιοτική εξέλιξη. Βάζεις στόχους;
Ο μόνος μου στόχος είναι να υπάρχει μια συγκεκριμένη ηθική κατεύθυνση στη δουλειά μου. Άλλες σκέψεις δεν κάνω.

// Και πώς το επιτυγχάνεις;
Όταν συνεργάζεσαι με ηθικούς ανθρώπους. Υπάρχουν. Είναι λίγοι, αλλά υπάρχουν και εμπνέουν ακόμη. Αυτός είναι ο καθρέφτης μου, οι καλοί άνθρωποι, οι δημιουργικοί. Στην τέχνη υπάρχουν ακόμη, ευτυχώς. Στα νέα παιδιά θα έλεγα να εργάζονται και να κάνουν παρέα με ηθικούς ανθρώπους.

// Στην πολιτική έχουμε ηθικούς ανθρώπους;
Η πολιτική έχει πάψει να εμπνέεται από τον πολιτισμό, τον χρησιμοποιεί μόνο κατά τις προεκλογικές περιόδους. Καπηλεύεται ακόμη και τον Ελύτη.

// Είστε αισιόδοξος για τη χώρα;
Μια κοινωνία δεν αλλάζει μόνο από τα οικονομικά μεγέθη. Και να ξεπεράσουμε την κρίση, αν δεν αλλάξουμε βαθιά εμείς μέσα μας, δεν θα πάει μπροστά ο τόπος. Είμαστε ημιμαθείς, αγνώμονες μπροστά σ’ αυτή την όμορφη χώρα, που ο Θεός και η φύση την προίκισαν με πολλά στολίδια. Και να αλλάξει αυτή η κυβέρνηση και τα νομοσχέδια, αν δεν αλλάξει η παιδεία μας και η ηθική μας, δεν θα βρούμε τον δρόμο μας. Χρειάζεται πληροφόρηση, για να ξυπνήσουμε. Για μένα η γνώση είναι δύναμη και η αλήθεια είναι επανάσταση!