Χωρίς στρατηγικό στόχο οι κυρώσεις

Οι νέες κυρώσεις που συζητούνται

Το «εύκολο», και ήδη αποφασισμένο, κομμάτι είναι ότι 15 ακόμη φυσικά πρόσωπα και 18 οικονομικοί οργανισμοί και εταιρείες προστίθενται στη λίστα κυρώσεων που αφορά την απαγόρευση έκδοσης ταξιδιωτικών θεωρήσεων και το πάγωμα των περιουσιακών τους στοιχείων σε χώρες της ΕΕ. Το δύσκολο είναι η υιοθέτηση κυρώσεων του λεγόμενου «τρίτου σταδίου», που αφορούν ολόκληρους τομείς της ρωσικής οικονομίας. Τα πρώτα σημαντικά βήματα αναμένεται να γίνουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπου στόχος είναι να κλείσουν οι ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές για ρωσικές τράπεζες όπου το Δημόσιο συμμετέχει με ποσοστό άνω του 50% (που είναι οι περισσότερες και σημαντικότερες τράπεζες της χώρας), όπως και να απαγορευθεί η αγορά από Ευρωπαίους νέων ομολόγων ή μετοχών που εκδίδονται από τις τράπεζες αυτές. Το μέτρο αυτό θα πλήξει κυρίαρχα τα χρηματοπιστωτικά κέντρα που προτιμούν οι ρώσοι ολιγάρχες για τις «συναλλαγές» τους, δηλαδή το Λονδίνο, την Ολλανδία, την Κύπρο, την Αυστρία και το Λουξεμβούργο. Στις κυρώσεις στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας συζητείται να περιληφθεί ειδικός όρος που θα αποκλείει παραγγελίες που είναι ήδη σε εξέλιξη, οπότε η Γαλλία θα προχωρήσει και με την ευρωπαϊκή «επιδοκιμασία» στην παράδοση στους Ρώσους των δύο πολεμικών πλοίων Μιστράλ, όπως, ούτως ή άλλως, μονομερώς αποφάσισε και ανακοίνωσε ότι θα πράξει. Τα μόνα μέτρα που προς το παρόν συζητούνται σε ρεαλιστικό επίπεδο στον τομέα της ενέργειας (παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη διενεργήσει stress tests για την αντοχή των διαφορετικών μελών της Ένωσης σε πιθανή απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου) είναι το μπλοκάρισμα της εξαγωγής στη Ρωσία προϊόντων υψηλής τεχνολογίας που αφορούν τον τομέα της ενέργειας. Μια τέτοια κίνηση θα δημιουργήσει σημαντικές δυσκολίες στην προσπάθεια του Κρεμλίνου να αναπτύξει τα υπό ρωσική δικαιοδοσία κοιτάσματα της Αρκτικής που βρίσκονται σε μεγάλα βάθη.

Συμμαχίες υπέρ και κατά της Μόσχας στο εσωτερικό της Ένωσης

Το μεγαλύτερο πλήγμα των νέων κυρώσεων αναμένεται να το υποστούν χώρες που πρωταγωνιστούν στην προσπάθεια για σκληρότερα μέτρα κατά της Ρωσίας του Πούτιν. Από την ομάδα αυτή το Λονδίνο, που πρωταγωνιστεί στην αντι-ρωσική εκστρατεία, με τον πρωθυπουργό Κάμερον να αρθρογραφεί συνεχώς κατά του ρώσου Προέδρου, και η Ολλανδία θα σηκώσουν το βάρος, ενώ η Σουηδία, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής δεν θα έχουν σημαντικές συνέπειες. Στην κίνηση αυτή σκιαγραφείται το έντονο διπλωματικό πόκερ που παίζεται πίσω από κλειστές πόρτες. Φαίνεται ότι τα κράτη της Ένωσης που είναι διστακτικότερα ζητούν από το μπλοκ που υποστηρίζει το αίτημα των ΗΠΑ για σκληρότερα μέτρα «to put their money where their mouth is», σύμφωνα με το παλιό αμερικανικό γνωμικό. Με άλλα λόγια, να υποστηρίξουν τις διακηρύξεις τους ρισκάροντας την οικονομική τους ευρωστία. Να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη αποκλείσει από τις αμερικανικές χρηματαγορές αρκετούς από τους μεγαλύτερους ρωσικούς επιχειρηματικούς ομίλους, συμπεριλαμβανομένων του πετρελαϊκού γίγαντα Ροσνέφτ, του παραγωγού φυσικού αερίου Novatek και της Gazprombank.

Αν προχωρήσει, η απαγόρευση στην εξαγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας μπορεί να θίξει τη Γερμανία, αλλά προς το παρόν, όσο ο τομέας της ενέργειας δεν μπαίνει στο παιχνίδι, οι απώλειες μένουν ελεγχόμενες. Σημαντική είναι όμως η αλλαγή στάσης, τουλάχιστον δημόσια, των γερμανών επιχειρηματιών, που μετά την κατάρριψη του αεροσκάφους των μαλαισιανών αερογραμμών δηλώνουν έτοιμοι να υποστηρίξουν σκληρότερα μέτρα κατά της Ρωσίας. Παρ’ όλα αυτά, ζητούν τα μέτρα αυτά να περιοριστούν στον χρηματοπιστωτικό τομέα (όπου δεν θίγονται άμεσα), ενώ τονίζεται ότι η πλειοψηφία των μεγαλύτερων γερμανικών εταιρειών ήδη πληρώνει μεγάλο τίμημα λόγω των αμερικανικών κυρώσεων που οφείλουν να εφαρμόσουν καθώς είναι ενεργές και στις ΗΠΑ. Αν η κρίση στις ευρω-ρωσικές σχέσεις συνεχιστεί, οι Γερμανοί ανησυχούν ότι μπορεί να χαθούν 25.000 θέσεις εργασίας και να επιβραδυνθεί κατά 0,5% η ανάπτυξή τους.

Από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κατά της εντατικοποίησης των κυρώσεων είναι η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Ελλάδα και η Κύπρος και ιδιαίτερα επιφυλακτικές είναι η Ιταλία και η Ισπανία, που ανησυχούν για τον αντίκτυπο που μπορεί να έχουν στις εύθραυστες οικονομίες τους. Η Γαλλία, όσο προστατεύονται οι τομείς και οι παραγγελίες που την αφορούν, έχει την πολυτέλεια, προς το παρόν, να συμφωνεί.

Παρ’ όλα αυτά, παραμένει ασαφής ο στόχος των κυρώσεων αυτών. Τόσο στο οικονομικό όσο και στο πολιτικό και στο στρατιωτικό επίπεδο. Είναι κύριος στόχος να χτυπηθεί ο κύκλος των ολιγαρχών γύρω από τον ρώσο Πρόεδρο, ώστε να τον αναγκάσουν να αλλάξει πολιτική, ή το κόστος να αγγίξει τον μέσο ρώσο πολίτη, ώστε να αντιδράσει στον Πούτιν; Είναι στόχος να προκληθεί μαζική φυγή κεφαλαίων από τη Ρωσία και να υπάρξει σημαντικό, απότομο και βίαιο πλήγμα στην οικονομία της; Σε στρατιωτικό επίπεδο, ο στόχος είναι μόνο να σταματήσει η Μόσχα να ενισχύει τους αυτονομιστές με όπλα, εθελοντές και εφοδιασμό; Πώς πιστοποιείται και πώς ελέγχεται αυτό; Με την Κριμαία τι θα γίνει; Και τι θα γίνει επίσης με τον απολυταρχικό δρόμο που έχει πάρει το ρωσικό πολίτευμα; Τέλος, έγκυροι αναλυτές τονίζουν ότι όσο τα ρωσικά αποθέματα σε ξένο συνάλλαγμα αγγίζουν τα 467 δισεκατομμύρια δολάρια (τα πέμπτα σε ύψος στον κόσμο) και η αναλογία του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ περιορίζεται στο 13% (με τον μέσο όρο διεθνώς να είναι στο 79%) η αντοχή της ρωσικής οικονομίας σε όποιες μελλοντικές κυρώσεις είναι μεγάλη.

Τι θα κάνουν οι Ολλανδοί;

Στην περίπτωση της Ολλανδίας, που με 200 νεκρούς έχει την πλειοψηφία των απωλειών από την κατάρριψη του επιβατικού αεροσκάφους, είναι πολύ περισσότερο ανάγλυφο το δίλημμα που αντιμετωπίζει ολόκληρη η ευρωπαϊκή ήπειρος. Μετά την Κίνα, η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της χώρας, με μεγάλες ολλανδικές εταιρείες να έχουν προχωρήσει σε επενδύσεις δισεκατομμυρίων στη Ρωσία την τελευταία δεκαετί,α, με κορυφαία την αγγλο-ολλανδική πετρελαϊκή εταιρεία Shell. Το πλήγμα για την ολλανδική οικονομία και την ευμάρεια του μέσου Ολλανδού από μια κρίση διαρκείας στις οικονομικές σχέσεις με τη Μόσχα θα είναι εξαιρετικά σοβαρό και οι διασυνδέσεις που έχουν οι ολλανδικές εταιρείες που έχουν επενδύσει στη Ρωσία με τον πολιτικό κόσμο ιδιαίτερα ισχυρές. Γι’ αυτό και υπάρχει ανησυχία στην ολλανδική κοινή γνώμη για την έκβαση των ερευνών στο σημείο του δυστυχήματος στην Ουκρανία που η ολλανδική κυβέρνηση διεξάγει με την αποστολή δικών της εμπειρογνωμόνων και αστυνομικών χωρίς οπλισμό. Κι ενώ στη Ρωσία δημοσιοποιείται το ένα ευφάνταστο σενάριο μετά το άλλο (με όλα όμως να «αθωώνουν» τους αυτονομιστές στη γειτονική Ουκρανία), οι Αμερικανοί επιμένουν ότι το αεροσκάφος καταρρίφθηκε από πύραυλο που έριξαν οι φιλορωσικές δυνάμεις και, επιπρόσθετα, κατηγορούν πλέον τους Ρώσους ότι στις συγκρούσεις ανάμεσα στον ουκρανικό στρατό και στους αυτονομιστές γίνονται ρίψεις πυροβολικού κατά των Ουκρανών από το ρωσικό έδαφος.