Ένας άτυπος εμφύλιος πόλεμος στους συγγραφείς
Θα σας ρωτήσω για την παράσταση αλλά πρώτα από όλα έχω μια προσωπική
απορία. Βασικά την έχω από το σχολείο. Μ. Καραγάτσης είναι Μανώλης, Μιχάλης; Αινιγματικός συγγραφέας
ο παππούς σας ακόμη και στο όνομα…
Το Μ. Καραγάτσης είναι λογοτεχνικό ψευδώνυμο. Δημήτρη Ροδόπουλο τον έλεγαν. Το σκαρφίστηκε για να μην πάρει είδηση ο πατέρας του ότι ασχολείται με τη λογοτεχνία. Ο παππούς μου διάβαζε βιβλία κάτω από μια μεγάλη φτελιά, ένα μεγάλο δέντρο, «Καραγάτσι» στα τούρκικα. Το «Μ» αναφέρεται στον αγαπημένο του Ντοστογιεφσκικό ήρωα Μίτια από το βιβλίο «Αδελφοί Καραμαζώφ».
Πόση αγωνία σας γέμισε η απόφαση να ανεβάσετε το έργο του παππού σας στο θέατρο; Σας περίμεναν οι κριτικοί με το τουφέκι…
Μια παράσταση που να έχει μέσα της και τριανταπέντε λεπτά κινηματογραφικής
ταινίας; Ρηξικέλευθο.
Δεν νομίζω ότι ένα τέτοιο μυθιστόρημα θα φτιάξει ή θα χαλάσει μέσα από το θέατρο ή τον κινηματογράφο. Το έργο μιλά για τις μεγάλες ψευδαισθήσεις. Ο παππούς μου δεν πίστευε στους μεγάλους έρωτες. Η θεωρία του ήταν ότι ο έρωτας δεν υπάρχει. Υπάρχει απλά η επιθυμία. Η ηρωίδα του, η Μαρίνα, μια Γαλλίδα που ερωτεύεται έναν Συριανό και τον ακολουθεί στην Ελλάδα, ανακαλύπτει το πόσο δύσπιστοι είναι οι νησιώτες με έναν ξένο. Εκείνη έρχεται με τον θαυμασμό που της προκαλεί ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, αλλά βλέπει ότι στο νησί οι κάτοικοι δεν έχουν καμία σχέση με αυτόν. Έτσι ζει μια μεγάλη αυταπάτη. Αλλά και οι Έλληνες τρέφουν έναν μεγάλο θαυμασμό για τη Δύση, για την Αναγέννηση, αν και πολλές φορές η Δύση ήταν μια φενάκη. Δεν ήταν η πανάκεια, η λύση για όλα τα προβλήματα.
Ο Καραγάτσης υμνούσε την Ελλάδα ως τοπίο, φως, θάλασσα, πέτρα, ως πολιτισμό, όμως στηλίτευε τη νοοτροπία των κατοίκων της…
Δεν είναι τρομερά επίκαιρος; Γιατί, κάνει λάθος; Αυτή είναι η τραγωδία του ωραίου τόπου μας. Οι άνθρωποι. Η τερατωδία των κατοίκων που σμιλεύτηκαν μέσα από τη σύγκρουση διάφορων πολιτισμών και γίνανε τραχείς, συντηρητικοί, επαρχιώτες, ωφελιμιστές. Το λάθος που κάνουν οι Ευρωπαίοι με εμάς είναι ότι έχουν μείνει στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και δεν υπολογίζουν ότι η Ελλάδα κατά βάση σμιλεύτηκε μέσα από το Βυζάντιο. Η Ευρώπη είναι δομημένη μέσα από την καθολική Εκκλησία και η Ελλάδα μέσα από την Ορθοδοξία. Έχουμε πολλές διαφορές.
Σας χαροποίησε το γεγονός που το κοινό, μέσα στην οικονομική κρίση, εξάντλησε τα εισιτήρια της παράστασης μέσα σε λίγες ώρες;
Ο Καραγάτσης έχει χιλιάδες αναγνώστες, άρα ήταν λογικό αυτοί που αγαπάνε τον λογοτέχνη, τον πνευματικό αυτόν άνθρωπο, να έρθουν να δουν την παράσταση. Αλλά εγώ χαίρομαι ότι μέσα σε αυτή τη δυσθυμία, την εθνική κατάθλιψη, ο κόσμος στρέφει την πλάτη στην τηλεόραση και ζητά τη μεγάλη αξία της τέχνης για να πορευτεί. Στρέφεται στη ζωντανή επικοινωνία, όπως έκανε και στην Κατοχή όταν έτρεχε στην επιθεώρηση, αλλά και στη χούντα όταν πήγαινε στις μπουάτ για να ακούσει τραγούδια για την ελευθερία.
Υπάρχουν συγγραφείς σήμερα που έχουν τη γραφίδα του παππού σας;
Η συγγραφική παραγωγή στην Ελλάδα δεν έχει σταματήσει. Μπορεί να μην είναι του ίδιου επιπέδου αλλά πάντα υπάρχει η επιθυμία από τους νέους για καλλιτεχνική αναζήτηση. Το κακό στην Ελλάδα είναι ότι τα πάντα είναι σε στρατόπεδα. Ακόμη και στην τέχνη. Ο μοντερνισμός, ο πειραματισμός, ο κλασικισμός. Υπάρχει ένας άτυπος εμφύλιος. Ο ένας εναντίον του άλλου. Σαν να μην μπορεί να λειτουργήσει η σύνθεση. Δεν έχουμε καταλάβει ότι για να επιβιώσουμε σήμερα πρέπει να είμαστε μετριοπαθείς και σοφοί με τους διπλανούς μας.
Φοβάστε μια κοινωνική εξέγερση;
Η οικονομική κρίση έφερε μεγάλες οικονομικές ανισότητες. Αλλά πάντα στην Ελλάδα υπήρχε μια μεγάλη ανισότητα. Κρυμμένη. Οι άνθρωποι των κομμάτων και οι άνθρωποι που έκαναν με φιλότιμο, με αξιοπρέπεια και με πάθος τη δουλειά τους. Ωφελημένοι του συστήματος είναι πάντα αυτοί που γυροφέρνουν στα κομματικά γραφεία. Οι εργατικοί και οι αφοσιωμένοι είναι αυτοί που αναγκάστηκαν στα χρόνια του Μνημονίου να φύγουν από την πατρίδα τους μετανάστες. Η χώρα κράτησε τους άλλους. Του συστήματος, που έχουν μάθει να επιβιώνουν. Αυτή για μένα είναι η ανισότητα.
Ο Καραγάτσης σε όλα τα έργα του έγραφε για αυτούς τους ανθρώπους που επιβιώνουν μέσα από τις δοσοληψίες με την εξουσία. Για να γίνει εξέγερση όμως χρειάζεται να αλλάξουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι. Οι άξιοι να θυμώσουν και να οργιστούν.
Έτσι θα φύγουμε από τον σκόπελο;
Εμείς και η νοοτροπία μας είναι ο σκόπελος. Εμείς καταστρέφουμε την όμορφη πατρίδα μας γιατί νομίζουμε ότι ακόμη και με το να μην κάνουμε τίποτα είμαστε ο ομφαλός του κόσμου. Έχουμε έμφυτες δυνατότητες ως λαός. Είμαστε έξυπνοι, πολυμήχανοι, έχουμε μια ροπή προς την καλλιτεχνική δημιουργία.
Η λύση ποια είναι;
Πρώτον, να γυρίσουμε στον παλιό και απλό τρόπο ζωής. Το να ξέρεις να ζεις είναι τέχνη. Οι άνθρωποι στα χωριά το ξέρουν αυτό. Δεύτερον, να επενδύσουμε στην παιδεία μας. Μόνο μέσα από την παιδεία έχεις την ευκαιρία να ξεφύγεις από την κτηνωδία. Η γνώση και η γραφή μέσα από τα σχολειά μας είναι το παν. Μιλάμε για Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά αν ρωτήσουμε έναν τουρίστα στην Αθήνα να μας περιγράψει πώς πέρασε στην πρωτεύουσα, η διήγησή του θα έχει ένα στοιχείο φολκλόρ. Γύρω από την Ακρόπολη εκτείνεται μια ζούγκλα, ένας ζωολογικός κήπος για σαφάρι. Τα Μάρμαρα και η χαώδης μεγαλούπολη.
Τι μας χαρακτηρίζει;
Η έλλειψη ευγένειας και η έλλειψη τρόπων. Η καλή συμπεριφορά δημιουργήθηκε μέσα από τον αστικό τρόπο ζωής. Αυτή την αγωγή που ενέχει ο αστικός πολιτισμός στο όνομα του φιλελευθερισμού, του κακού «συνδικαλισμού», της κατ’ επίφαση ισότητας κάποιοι θέλουν να την εξαφανίσουν γιατί έτσι τους συμφέρει. Έτσι γεμίσαμε με ζώα. Δεν υπάρχει καμία ελπίδα αν αυτοί που νιώθουν φιμωμένοι και έχουν παρατηθεί, γιατί τους έχουν καπελώσει οι άξεστοι, δεν βγουν να μιλήσουν και να διεκδικήσουν μια πολιτισμένη ζωή.
Πόσο φταίνε τα ΜΜΕ για αυτή τη ζούγκλα;
Έχουν μεγάλη ευθύνη γιατί μας μπούκωσαν με σκουπίδια, έχουν μεγάλη ευθύνη για αυτό που είμαστε σήμερα. Στελέχη καναλιών μου ζήτησαν τη «Μεγάλη Χίμαιρα» για να την κάνουν τηλεοπτική σειρά. Συζήτησα μαζί τους και μου άφησαν την αίσθηση ότι τα πάντα για εκείνους είναι διαφήμιση και τηλεθέαση. Η προσέγγιση από την αρχή είναι λάθος και σκέφτηκα ότι όσο αυτοί οι άνθρωποι σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο, θα παραμείνουμε σε βαθιά κρίση. Δεν υπήρχε όραμα, ευαισθησία. «Η Μεγάλη Χίμαιρα» θα γίνει κινηματογραφική ταινία και αυτό θα το τρέξω με όποιο προσωπικό κόστος. Δυστυχώς, παγκόσμια βρισκόμαστε σε μεγάλη πολιτιστική κρίση και αυτό φαίνεται και από την κινηματογραφική παραγωγή. Τα σενάρια που αξίζουν είναι ελάχιστα.