Δεν υπάρχουν ηγέτες σήμερα

// Θεωρείτε ότι οι «Τρωάδες» του Ευριπίδη είναι μια μεταφορά της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα;
Το δυστύχημα είναι ότι τα έργα του Ευριπίδη, κάθε φορά που ανεβαίνουν στο θέατρο, αφορούν, με τραγικό τρόπο, την κάθε εποχή αλλά και την κάθε κοινωνία. Τις «Τρωάδες» ο Ευριπίδης τις έγραψε έχοντας στο μυαλό του τη σφαγή του ανδρικού πληθυσμού της Μήλου, όταν αποφάσισε να φύγει από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Ο Ευριπίδης ήθελε να υπενθυμίσει στους Αθηναίους τα δεινά του πολέμου. Το πλεονέκτημα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας ήταν ότι μέσα από το θέατρο το πολίτευμα αυτορυθμιζόταν. Μέσα από την κωμωδία ή την τραγωδία χτυπούσαν οι καμπάνες για την έννοια της Δημοκρατίας. Υπήρχε κριτική.

// Στις «Τρωάδες», ο Ευριπίδης παρουσιάζει την ιστορία των ηττημένων, αυτών που δεν επιθυμούσαν την αναμέτρηση. Τον θρήνο των μανάδων, των συζύγων, των αδελφών, των προσφύγων, των σκλάβων. Η Ελλάδα μας σήμερα είναι ηττημένη;
Στην Τροία νικήθηκαν όλοι. Ο προστάτης της ο Ποσειδώνας, οι γυναίκες της Τροίας που θα δοθούν ως λάφυρα στις αυλές των Ελλήνων. Η αλαζονεία των νικητών φτάνει στο σημείο να πετάξουν μέχρι και τον γιο του Έκτορα από τα τείχη της Τροίας, για να μην υπάρχει βασιλική συνέχεια. Το τραγικό είναι ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Και πριν πάω στον οικονομικό πόλεμο που υφίσταται σήμερα η πατρίδα μας, θα ανατρέξω στη Μικρασιατική καταστροφή, στη γενοκτονία Ποντίων και Αρμενίων, στην κατοχή της Κύπρου. Παγκοσμίως οι λαοί ξεριζώνονται είτε από τους πολέμους είτε από τα φασιστικά καθεστώτα -δείτε τι γίνεται σήμερα στη Συρία. Ένας ανελέητος εμφύλιος, τον οποίο απεύχομαι για τη χώρα μας.
Μπορεί σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη να είμαστε ηττημένοι, γιατί ο Ευρωπαϊκός Βορράς ευημερεί, ενώ εμείς ζούμε μια έντονη λιτότητα, αλλά εγώ δεν νιώθω νικημένος. Όχι βέβαια γιατί έχουμε ηγέτες σαν τον Έκτορα, που βγήκε από την Τροία για να πολεμήσει -εν γνώσει του- τον ημίθεο Αχιλλέα.

// Αλλά γιατί νιώθετε αισιόδοξος;
Γιατί εμάς ως λαό μας χαρακτηρίζει το γεγονός ότι ξέρουμε με πολυμήχανους τρόπους να επιβιώνουμε, όπως ο Οδυσσέας. Η τέχνη να εφευρίσκουμε τον τρόπο για να ξανασηκωθούμε μέχρι να βρούμε την Ιθάκη μας. Το μόνο μας κουσούρι είναι ο διχασμός. Αυτός μας κάνει δυστυχείς. Ο λαός μας, όταν ήταν ενωμένος, μεγαλούργησε. Ο εμφύλιος σπαραγμός μπορεί να πάει μια χώρα πολλά χρόνια πίσω.

// Το χρήμα, το κέρδος δημιουργούν την αδικία;
Είναι στη φύση του ανθρώπου να εξουσιάζει, να κυριαρχεί. Όταν υπάρχει κενό πολιτισμού -ο πολιτισμός φρενάρει τους λαούς για να σέβονται τον χώρο και τα δικαιώματα των άλλων-, τότε δημιουργείται η απληστία.

// Ποιος θα κατέχει τη γνώση στο μέλλον;
Η γνώση, χρόνο με τον χρόνο, θα πηγαίνει σ’ αυτούς που θα μπορούν να την πληρώσουν. Η εξειδικευμένη γνώση, αυτή που συμβαδίζει με την πρόοδο της τεχνολογίας, δεν είναι δωρεάν.
Για να κάνεις το μεταπτυχιακό σου θα το πληρώσεις, σ’ όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου. Δεν μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας στα ασύλληπτα άλματα της τεχνολογίας. Έτσι θα δημιουργηθεί μια ελίτ της γνώσης ή μια διαφορετική τάξη.
Οι αλλαγές που γίνονται στον κοινωνικό ιστό παγκοσμίως δεν είναι οριζόντιες, αλλά κάθετες. Το κοινωνικό στάτους σε λίγα χρόνια δεν θα το ορίζει το χρήμα. Τα κέντρα εξουσίας θα αποτελούνται από άτομα με εξειδικευμένη γνώση.
Με λίγα λόγια μου θυμίζει μια κοινωνία όπως την περιέγραψε ο Όργουελ στο «1984». Η παγκοσμιοποίηση, τα μονοπώλια των πολυεθνικών και η λειτουργία τους από άτομα που κατέχουν την οικονομία και την τεχνολογία. Ας μη γελιόμαστε. Πολιτική σήμερα σημαίνει οικονομία. Δεν υπάρχει κοινωνική υπόσταση στην πολιτική. Ο πρωθυπουργός του αύριο είναι ο υπουργός Οικονομικών.

// Μιλάμε για έναν στυγνό καπιταλισμό;
Ο καπιταλισμός της δεκαετίας του ’90 δεν έχει καμία σχέση με τον καπιταλισμό που ζούμε σήμερα. Αυτή η κατευθυντήρια γραμμή των μεγάλων εμπορικών κέντρων, αυτή η μαζική οικονομική δραστηριότητα κάνει ακόμη πιο πλούσιους τους ήδη κατέχοντες τον πλούτο. Στο «mall» δεν θα πάω να ψωνίσω, θα προτιμήσω το μαγαζί της γειτονιάς μου. Και αν δεν θέλουμε να φτωχοποιηθούμε όλοι μας, ας βοηθήσουμε την ατομική επιχείρηση του διπλανού μας.

// Αντιδράτε και με άλλους τρόπους;
Ναι. Πηγαίνω πάντα στο γκισέ της τράπεζας για να εξυπηρετηθώ από τον υπάλληλο και δεν χρησιμοποιώ την κάρτα. Οι υπάλληλοι γκρινιάζουν, αλλά τους λέω να χαίρονται που με βλέπουν στην ουρά, γιατί αυτό σημαίνει ότι έχουν δουλειά. Στην Αγγλία, σε κεντρική τράπεζα του Λονδίνου, υπήρχε ένας υπάλληλος στην τράπεζα και όλα τα άλλα ήταν μηχανήματα. Αυτοματοποίηση. Τι καλύτερο για μια τράπεζα. Οι μηχανές δεν κάνουν απεργίες, δεν πάνε διακοπές, δεν έχουν αργίες. Στο Λονδίνο, που σπουδάζει ο γιος μου, όλοι οι πολίτες κάνουν τις τραπεζικές τους συναλλαγές μέσω internet. Άρα δεν υπάρχει υπάλληλος που να μεσολαβεί. 24 ώρες το 24ώρο το μηχάνημα δουλεύει.

// Το σύστημα, άρα, εξοντώνει τους εργαζομένους του…
Μα εδώ έχουν καταργηθεί όλα τα εργασιακά δικαιώματα. Φυσικό είναι να εκλείψουν και οι εργαζόμενοι. Ο καπιταλισμός περνάει μια μεγάλη κρίση. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι θα γίνουν αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Αλλά ό,τι και να μου πείτε, πιστεύω ακόμη στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Πιστεύω ότι η Ευρώπη της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού, του Ουμανισμού δεν θα εκλείψει. Η αλλαγή σε αυτό το παγκόσμιο σύστημα, που θέλει να ευνοούνται οι αριθμοί και να πεθαίνουν οι άνθρωποι, θα έρθει από τη γηραιά ήπειρο. Από καμία άλλη ήπειρο στην υδρόγειο. Το ευρωπαϊκό πνεύμα θα αντιδράσει. Δεν θα αντιδράσουν ούτε οι Αμερικανοί, ούτε οι πολίτες της Αφρικής.

// Προς το παρόν βλέπουμε μια Ευρώπη που ρέπει προς τα άκρα και όχι προς την Αναγέννηση. Και το φάντασμα του ναζισμού είναι πρόσφατο…
Η άνοδος της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη οφείλεται στην οικονομική κρίση. Είναι μια ροπή, ένα σύμπτωμα. Αλλά η Ευρώπη του μέτρου, της κοινής λογικής, του μεσαίου χώρου θα αντιδράσει. Είναι γεγονός ότι οι λαοί της Βόρειας Ευρώπης πιέζουν τον Νότο, τους αδύναμους. Αλλά αυτή είναι απλοϊκή λύση. Θα αντιληφθούν και οι πιο σκληροί Ευρωπαίοι ότι η Ευρώπη πάντα προχωρούσε μαζί και όχι χώρια, γιατί η βάση της Ευρώπης είναι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Αυτό που με στεναχωρεί, βέβαια, είναι ότι δεν υπάρχουν πια ηγέτες σαν τον Μιτεράν.
Στο θέμα του ναζισμού είμαι κάθετος. Δεν μπορεί να εξασθενήσει η μνήμη τόσο γρήγορα. Υπήρξαν εκατομμύρια νεκροί. Ο πατέρας μου ήταν μέσα σε αυτούς που πολέμησαν στο μέτωπο.

// Ο ρόλος σας στις «Τρωάδες» είναι συμβολικός;
Στην παράσταση υποδύομαι τον έλληνα κήρυκα – απεσταλμένο, που κάθε φορά ζητά και κάτι ακόμη πιο τραγικό από τους Τρώες. Μέχρι και το να πετάξουν τον γιο του Έκτορα από τα τείχη. Ο ρόλος μου θυμίζει λίγο την «τρόικα». Στο χέρι μας είναι να μην πηδήξουμε από τα τείχη ή από τα μπαλκόνια, αλλά να θυμηθούμε τον Οδυσσέα. Επιβιώστε, Έλληνες!