Ανοιχτός εμφύλιος στην Ουκρανία

Εκατοντάδες είναι πλέον οι νεκροί και ύστερα από μια σύντομη αναλαμπή για το Κίεβο, που φαινόταν να παίρνει το πάνω χέρι στην περιοχή, ο κατά πολύ ανώτερος εξοπλισμός, η εκπαίδευση και ο συντονισμός των παραστρατιωτικών ομάδων που δρουν στο πλευρό των φιλορώσων τους έκανε να κερδίσουν σημαντικές μάχες και να εδραιώσουν έναν διάδρομο εφοδιασμού με τη Ρωσία καταλαμβάνοντας σημαντικά συνοριακά περάσματα. Ενώ οι δυνάμεις που μάχονται στο πλευρό των αυτονομιστών ανέρχονται, σύμφωνα με εκτιμήσεις, σε αρκετές χιλιάδες άνδρες, και υπάρχουν ενδείξεις ότι πολλοί από αυτούς είναι τσετσένοι μαχητές, η αμερικανική πλευρά επιμένει να παρέχει μόνο «μη θανατηφόρο» εξοπλισμό στον ουκρανικό στρατό, παρά το αίτημα του νεοεκλεγέντος ουκρανού Προέδρου Ποροσένκο για υποστήριξη σε εκπαίδευση και εξοπλισμό.

Την ίδια στιγμή Μέρκελ και Ομπάμα τονίζουν, με την ευκαιρία της συνόδου των G7 (που μεταφέρθηκε από το Σότσι της Ρωσίας στις Βρυξέλλες μετά τον αποκλεισμό της Μόσχας) και της ευρωπαϊκής περιοδείας του αμερικανού Προέδρου, ότι για να μην υπάρξουν νέες κυρώσεις, σε ολόκληρους τομείς της ρωσικής οικονομίας αυτή τη φορά, η Μόσχα θα πρέπει να σεβαστεί το αποτέλεσμα των ουκρανικών προεδρικών εκλογών της 25ης Μαΐου, να σταματήσει να υποστηρίζει τις ομάδες των αυτονομιστών με στρατιωτικό εξοπλισμό και εφοδιασμό και να ασκήσει την επιρροή της προκειμένου να υποχωρήσουν. Σημεία που επίσης τονίζονται στο επίσημο ανακοινωθέν της συνόδου των G7 είναι η μη αναγνώριση της προσάρτησης της Κριμαίας, η ανάγκη ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης με τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας, όπου προγραμματίζονται συγκριμένες κινήσεις και μέτρα, η αναστροφή ροής στους ευρωπαϊκούς αγωγούς φυσικού αερίου προκειμένου να διασφαλιστεί η προμήθεια φυσικού αερίου στην Ουκρανία για τον επόμενο χειμώνα και η δέσμευση για την υποστήριξη της ουκρανικής οικονομίας μέσω και ενός μηχανισμού διεθνών δωρητών.

Οι σχεδιασμοί του Πούτιν

Διάχυτη είναι η εκτίμηση ότι ο πρόεδρος Πούτιν εξετάζει την ομαλοποίηση της κατάστασης στην Ουκρανία έχοντας αποκομίσει, ή όντας κοντά στο να κεφαλοποιήσει, τα κέρδη που προσδοκούσε από την ουκρανική κρίση. Η οριστικοποίηση της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία και η φινλανδοποίηση και ομοσπονδοποίηση της Ουκρανίας, ώστε να μπει τέλος στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς και να συνεχίσει η Ρωσία να ελέγχει τις εξελίξεις στη βιομηχανική περιοχή του Ντονμπάς, την καρδιά της παραγωγικής μηχανής της ουκρανικής οικονομίας, είναι οι στόχοι που επιδιώκει. Μέχρι να ευοδωθούν θα συνεχίσει να υποστηρίζει τις ομάδες των αυτονομιστών στις ανατολικές περιοχές, ενώ την ίδια ώρα θα προβαίνει σε «συμφιλιωτικές» κινήσεις προς το Κίεβο και τη Δύση.

Η αποδοχή του αποτελέσματος των ουκρανικών εκλογών, με την επιστροφή του ρώσου πρέσβη στο Κίεβο και τη συμμετοχή του στην τελετή της ορκωμοσίας του νέου Προέδρου, εντάσσονται στο πλαίσιο αυτό. Ο Πρόεδρος Ποροσένκο είναι η λιγότερο κακή εξέλιξη που θα μπορούσε να αναμένει ο Πούτιν από την αλλαγή ηγεσίας στο Κίεβο, καθώς θεωρείται πραγματιστής, έτοιμος να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στην προσέγγιση της χώρας του με τη Δύση και την παραδοσιακή σχέση με τη Ρωσία και να διαπραγματευθεί με τη Μόσχα. Η, περισσότερο στα λόγια, παρά στις πράξεις, υποστήριξη που λαμβάνει από ΗΠΑ και ΕΕ δεν του αφήνουν και πολλά περιθώρια εξάλλου. Ήδη, ενώ δεσμεύτηκε ότι θα υπογραφεί η συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ (η ακύρωση της οποίας σήμανε και την έναρξη της κρίσης τον Φεβρουάριο), απέκλεισε την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και δήλωσε ότι θα προχωρήσει σε αναθεώρηση του Συντάγματος που θα αποκεντρώσει εξουσίες στις ανατολικές περιοχές.

Ο ρώσος Πρόεδρος εξάλλου γνωρίζει καλά την απροθυμία των ευρωπαίων ηγετών να προχωρήσουν σε κινήσεις που θα απομονώσουν μεν τη Ρωσία, αλλά θα επιφέρουν ισχυρά πλήγματα στις οικονομίες τους που είναι διασυνδεμένες με τη ρωσική και εκμεταλλεύεται κάθε περιθώριο κίνησης που διαθέτει. Οι συναντήσεις του με τους ηγέτες της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας, στο πλαίσιο των εορτασμών για την απόβαση στη Νορμανδία, πιστοποιούν το γεγονός αυτό. Μοναδικός που αρνήθηκε να τον δει παραμένει ο αμερικανός Πρόεδρος Ομπάμα.

ΗΠΑ και ΕΕ: Διιστάμενα συμφέροντα και εκτιμήσεις

Καθώς πληθαίνουν τα στοιχεία ότι, τουλάχιστον η γαλλική κυβέρνηση και γαλλικές μεγάλες επιχειρήσεις προσπαθούν να «βρουν παραθυράκια» στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας προκειμένου να μη χάσουν σημαντικά συμβόλαια, οι απειλές για εντατικοποίηση των κυρώσεων από την πλευρά των Ευρωπαίων παραμένουν κενό γράμμα. Παρά την πίεση του Προέδρου Ομπάμα, οι Ευρωπαίοι δεν φαίνονται διατεθειμένοι να υποστούν το πλήγμα που θα επέφερε στις οικονομίες τους η υιοθέτηση μέτρων κατά ολόκληρων τομέων της ρωσικής οικονομίας (ενέργεια, εμπόριο, χρηματοπιστωτικό σύστημα, αμυντική βιομηχανία), μετακινώντας συνεχώς τις «κόκκινες γραμμές» τους έναντι της Μόσχας στο ουκρανικό πεδίο.

Στο αμυντικό επίπεδο αμφίβολη παραμένει τόσο η θρυλούμενη ενίσχυση του ΝΑΤΟ στην ανατολική Ευρώπη όσο και η μεγαλύτερη συμμετοχή των δυτικών και κεντρικών ευρωπαϊκών κρατών στις δαπάνες και τους σχεδιασμούς για την ευρωπαϊκή άμυνα. Οι δηλώσεις του αμερικανού Προέδρου στην Πολωνία για την υπεράσπιση από τη βορειοατλανική συμμαχία της ακεραιότητας τόσο της Βαρσοβίας όσο και των βαλτικών χωρών, όσο δεν μπαίνουν μόνιμα ικανά στρατεύματα στο έδαφος, παραμένουν όμορφα λόγια και μόνο.

Η ένταξη της Λιθουανίας στην Ευρωζώνη, η προσπάθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθυστερήσει όσο το δυνατό περισσότερο η κατασκευή του ρωσικού αγωγού South Stream που θα φέρει ρωσικό αέριο στα Βαλκάνια και την κεντρική Ευρώπη αποφεύγοντας τη διέλευση μέσω της Ουκρανίας, η οργάνωση της αναστροφής της ροής των αγωγών φυσικού αερίου προς την Ουκρανία και η δρομολόγηση μέτρων για τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας ενέργειας της ΕΕ είναι οι μόνες κινήσεις στις οποίες υπάρχει προς το παρόν συμφωνία.

Ενέργεια

Η ιδιωτικοποίηση της αγοράς ενέργειας στην Ουκρανία φαίνεται να είναι το κερασάκι για την προσέλκυση επενδύσεων από την ευρωπαϊκή αγορά που η χώρα χρειάζεται και την «εξουδετέρωση» του όπλου του ενεργειακού εκβιασμού που έχει στα χέρια της η Μόσχα έναντι του Κιέβου. Ήδη ο προσωρινός πρωθυπουργός Γιατσένιουκ ανακοίνωσε το «σπάσιμο» της κρατικής Ναφτογκάζ σε τρία κομμάτια, που θα αφορούν την προμήθεια της τοπικής αγοράς, τη διέλευση και την αποθήκευση φυσικού αερίου. Με αυτόν τον τρόπο το Κίεβο ισχυρίζεται ότι αντιμέτωπη με τη Μόσχα και την Gazprom δεν θα είναι η εκάστοτε ουκρανική κυβέρνηση, αλλά οι ευρωπαϊκές εταιρείες που θα διαπραγματεύονται την αγορά αερίου τόσο για την ουκρανική αγορά όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη όπου εκτείνονται οι δραστηριότητες τους. Βέβαιο όμως είναι ότι μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει σε δραματική αύξηση των τιμών για τον ουκρανικό λαό, καθώς ως σήμερα τα ουκρανικά νοικοκυριά προμηθεύονται φυσικό αέριο σε χαμηλή τιμή λόγω της κρατικής επιδότησης.