Να καταργηθούν οι εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια

Αυτές τις ημέρες άρχισαν οι εξετάσεις για την εισαγωγή φοιτητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θα διαγωνισθούν 105.000 μαθητές και θα γίνουν δεκτοί 70.000. Είναι ημέρες αγωνίας και έντασης για τους διαγωνιζόμενους μαθητές, τις οικογένειές τους και την εκπαιδευτική κοινότητα. Όταν θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα, ο αρμόδιος υπουργός θα κάνει και πάλι δηλώσεις. Ελπίζουμε να αποφύγει τις στερεότυπες δηλώσεις του παρελθόντος, που φέρουν τον εκάστοτε υπουργό να συγχαίρει τους επιτυχόντες και να τους εύχεται «καλή πρόοδο στον τομέα που επέλεξαν» και να ενθαρρύνει τους αποτυχόντες, στους οποίους συνιστά καλύτερη προετοιμασία… Θα γνωρίζει, ελπίζουμε, και εκείνος, και οι ακροατές του, ότι δηλώσεις αυτού του τύπου είναι υποκριτικές. Οποιαδήποτε προετοιμασία και αν κάνουν οι μαθητές, το 30% θα αποτύχει! Οι περισσότεροι θα πάρουν τον δρόμο του εξωτερικού, με αβέβαιο αποτέλεσμα και με βέβαιη την αιμορραγία συναλλάγματος. Από τους υπόλοιπους, αρκετοί θα συνεχίσουν την προετοιμασία στα φροντιστήρια και οι υπόλοιποι θα καταφύγουν σε λύσεις ευκαιριακές. Όσο για τους επιτυχόντες, πολλοί θα δοκιμάσουν έκπληξη, αφού θα διαπιστώσουν ότι για αλλού εξετάσθηκαν και αλλού επέτυχαν. Το σύστημα χρειάζεται ριζική αλλαγή, για την κατεύθυνση και το περιεχόμενο της οποίας οι λίγες σκέψεις που ακολουθούν.

1. Οι εξετάσεις είναι η αναγκαία συνέπεια του συστήματος του κλειστού αριθμού των εισαγομένων (numerus clausus). Ο κλειστός αριθμός δηλώνει αφενός αδυναμία (να εκπαιδεύσει όλους τους νέους που το επιθυμούν), αφετέρου αδιαφορία (για την εξέλιξη όσων αποτύχουν). Και ταυτόχρονα βαναυσότητα (αφού δεν δημιουργεί δυνατότητα για παροχή παιδείας, είτε με την αναδιάρθρωση και επέκταση της δημόσιας παιδείας, ώστε να απορροφήσει όλους όσοι το επιθυμούν -που είναι η καλύτερη λύση- είτε έστω με τη συμπλήρωσή της).

2. Ο κλειστός αριθμός πρέπει να καταργηθεί και συνακόλουθα να καταργηθούν οι εξετάσεις. Εξετάσεις δίνουν οι άνθρωποι για να αποδείξουν τις γνώσεις τους. Για να πιστοποιείται η βαθμίδα της γνώσης που ετελείωσαν. Όχι για να αποδείξουν την ικανότητά τους για γνώση. Όσοι μαθαίνουν μια τέχνη (π.χ. του οδηγού) δίνουν εξετάσεις στο τέλος της εκπαίδευσης (σε άλλες περιπτώσεις μακροχρόνιας εκπαίδευσης και ενδιάμεσα, από σκαλί σε σκαλί), όχι στην αρχή της εκπαίδευσης.

3. Εισαγωγικές εξετάσεις έδιναν κάποτε οι μαθητές που τελείωναν το δημοτικό για να εισαχθούν στο γυμνάσιο. Το επέβαλλε η ανάγκη. Η αδυναμία του κράτους να εξεύρει τον αναγκαίο αριθμό καθηγητών και τις αναγκαίες αίθουσες. Σήμερα, οι δυνάμενοι να διδάξουν στα πανεπιστήμια τους επιπλέον 30.000 φοιτητές όχι απλώς υπάρχουν, αλλά πλεονάζουν και συνεχώς αυξάνονται χωρίς να αξιοποιούνται και αυτό χωρίς να υπολογίσουμε το πνευματικό δυναμικό της ομογένειας, ενδεχομένως δε και τους νυν φροντιστές, για φοιτητές στο πρώτο έτος σπουδών. Αλλά και οι αίθουσες διδασκαλίας εύκολα θα μπορούσαν να εξευρεθούν (ανάμεσα στα υπολειτουργούντα ή εγκαταλελειμμένα δημόσια κτίρια, τα ξενοδοχεία που δεν λειτουργούν -Ξενία-, τα κτίρια των στρατοπέδων που κλείνουν κ.λπ.).

Και αν -εν πάση περιπτώσει- θα ήταν αναγκαία κάποια μικρή επιβάρυνση των οικογενειών των εκπαιδευομένων, θα ήταν ασήμαντη μπροστά στη δαπάνη των πολυετών φροντιστηρίων και στην απαλλαγή από το άγχος, την ένταση, την κούραση -σωματική και ψυχική- και την αβεβαιότητα.

4. Ό,τι δοκιμάζεται στη ζωή και αποτυγχάνει, πρέπει να αλλάζει. Η αλλαγή είναι νόμος της ζωής.

Οι εξετάσεις δοκιμάσθηκαν στην πράξη και απέτυχαν:

α. Στο στάδιο της προετοιμασίας ανθεί η παρα-παιδεία και τα φροντιστήρια, με εξάντληση των οικογενειών και των ίδιων των εκπαιδευόμενων.

β. Στο στάδιο της διεξαγωγής η επιτυχία διασφαλίζεται περισσότερο με τη μηχανική αποστήθιση (για το αδιάβλητο της κρίσης των εξεταστών!) και λιγότερο με την ικανότητα κριτικής σκέψης και ανάλυσης. Συνήθως, πετυχαίνουν… οι περυσινοί. Πολλοί καλούνται να φοιτήσουν σε τομείς και κλάδους που δεν επέλεξαν και άλλοι σε τόπους που αδυνατούν. Ένας μεγάλος αριθμός εκπατρίζεται… και ένας μεγάλος αριθμός εγκαταλείπει την προσπάθεια, γεμάτος απογοήτευση και πίκρα. Η ρήση του Αριστοτέλη: «Όλοι οι άνθρωποι, από τη φύση τους, διψούν για γνώση» δεν φαίνεται να συγκινεί…

5. Το επιχείρημα «τι να τους κάνουμε τόσους επιστήμονες, αφού δεν μπορούμε να τους απορροφήσουμε;» δεν έχει βάση. Γιατί και αυτούς που εκπαιδεύονται σήμερα δεν μπορούμε να τους απορροφήσουμε (κατά 60%). Το πρόβλημα υπερπροσφοράς, ή μη απορρόφησης από ένα σημείο και πέρα, εξελίσσεται σε πρόβλημα έλλειψης. Η απορρόφηση, π.χ., των γιατρών σήμερα γίνεται από τη Γερμανία, των ηλεκτρονικών από την Αγγλία. Η Ελλάδα, με την ίδια οικονομική πολιτική, θα στερηθεί όχι μόνο τον υλικό και φυσικό της πλούτο αλλά και τον πνευματικό. Και πρέπει να αποφύγει το πρώτο και να αναπληρώσει το δεύτερο.

6. Η παιδεία δεν είναι μόνο ατομικό αγαθό. Για το «ευ ζην» του ανθρώπου. Είναι και κοινωνικό αγαθό. Απαραίτητο για την ευδαιμονία της κοινωνίας. Προσδιορίζει το επίπεδο επικοινωνίας των μελών της κοινωνίας και την ποιότητα των προβλημάτων με τα οποία θα ασχοληθεί και των λύσεων που θα δώσει. Η Ελλάδα ήταν πάντα πηγή φωτός, πηγή πολιτισμού, και πρέπει να παραμείνει.

Με ανοιχτή την πρόσβαση στους χώρους όπου αποκτάται η γνώση και καλλιεργείται το ήθος, αγαθά που συνοδεύουν τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή. Με ανοιχτά πανεπιστήμια!