Για ποιον χτυπάει η καμπάνα τη Δευτέρα

Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία και οι διαπιστώσεις που προκύπτουν από έρευνα της εταιρείας Prorata, όπου η πλειοψηφία των πολιτών (57,9%) τάσσεται υπέρ των ήπιων μετεκλογικών εξελίξεων, όπως π.χ. ένας κυβερνητικός ανασχηματισμός. Ενώ σαφώς πιο χαμηλό (38,9%) είναι το ποσοστό όσων προκρίνουν πιο δραστικές λύσεις, όπως η ανατροπή της κυβέρνησης και η προκήρυξη πρόωρων εκλογών.

Σε επίπεδο Νέας Δημοκρατίας το 40% των ψηφοφόρων θεωρεί εκλογική αποτυχία μια ήττα από τον ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά πάνω από 3 μονάδες, ενώ το 30% θεωρεί αποτυχία ενδεχόμενη ήττα ανεξάρτητα από το ύψος της διαφοράς. Στο πεδίο των μετεκλογικών εξελίξεων, το 22% των ψηφοφόρων της ΝΔ πιστεύει ότι δεν θα συμβεί τίποτα, το 25% ότι θα απειληθεί η κυβερνητική σταθερότητα, το 19% ότι θα κλιμακωθούν οι εσωκομματικές συγκρούσεις και μόλις το 10% ότι θα αμφισβητηθεί η ηγεσία.

Στον ΣΥΡΙΖΑ, το 60% θεωρεί δεδομένη τη νίκη του κόμματος στις ευρωεκλογές, ενώ ένα 25% βάζει τον πήχη στο ύψος του ποσοστού που είχε συγκεντρώσει στις εκλογές του Ιουνίου του 2012. Σε ενδεχόμενη εκλογική αποτυχία το 40% θεωρεί ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μετακινηθεί σε πιο αριστερές και πιο ριζοσπαστικές θέσεις κι ένα 19% (μόνο…) πιστεύει ότι θα κινηθεί προς πιο μετριοπαθείς θέσεις. Πολύ χαμηλό είναι το ποσοστό (14%) των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ που πιστεύουν ότι σε ενδεχόμενη εκλογική αποτυχία θα τεθεί θέμα ηγεσίας.

Στο ΠΑΣΟΚ το τοπίο είναι εντελώς διαφορετικό και ο Β. Βενιζέλος είναι ο πλέον ευάλωτος από τους τρεις πολιτικούς αρχηγούς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που διενήργησε η εταιρεία Prorata το 49% των ψηφοφόρων θα θεωρήσει εκλογική αποτυχία αν το ΠΑΣΟΚ υποχωρήσει αρκετά σε σχέση με το ποσοστό (12%) που είχε στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου 2012. Σε μια τέτοια περίπτωση το 36% πιστεύει ότι θα τεθεί θέμα ηγεσίας, το 27% ότι το κόμμα θα μπει σε φάση επανίδρυσης και μόνο το 10% ότι μπορεί να τεθεί θέμα αποχώρησης από τον κυβερνητικό συνασπισμό.

*

Το μεγάλο ερώτημα που απασχολεί τις κομματικές ελίτ, τους διαμορφωτές γνώμης αλλά και την κοινή γνώμη μετά από μία εκλογική αναμέτρηση είναι το τι θα συμβεί την επόμενη ημέρα. Οι εκλογές είναι πάντοτε ο καταλύτης για εξελίξεις στα κόμματα, ιδίως όταν η έκβασή τους είναι αμφισβητούμενη. Στις περισσότερες των περιπτώσεων μία εκλογική αποτυχία οδηγεί τις κομματικές ηγεσίες σε επανεξέταση της στρατηγικής τους καθώς και σε άλλες επιλογές. Οι ευρωεκλογές του 2014 διεξάγονται σε ένα κρίσιμο σημείο για την ελληνική οικονομία, που έχει φέρει την κοινωνία αντιμέτωπη με τραγικά αδιέξοδα και το πολιτικό σύστημα μπροστά σε πρωτόγνωρες καταστάσεις και οι κάλπες αναμένεται να πυροδοτήσουν εξελίξεις και ανατροπές.

Για όλα αυτά, οι πολίτες τι λένε; Σε ποιο βαθμό οι ψηφοφόροι κάθε κόμματος μπορούν να προβλέψουν ή ακόμα και να εκφράσουν την άποψή τους για την «επόμενη μέρα» των κομμάτων που στηρίζουν; Στην έρευνα της PRORATA, μιας νέας εταιρείας στον χώρο των δημοσκοπήσεων, τέθηκαν υπόψιν των ερωτώμενων μία σειρά από σενάρια αποτυχίας στις εκλογές, ζητώντας την άποψή τους για το τι θεωρούν ως αποτυχία και για τα πιθανά σενάρια της «επόμενης μέρας».

Η ανάλυση δεν αφορά αποκλειστικά στο σύνολο των ερωτώμενων, αλλά στους ψηφοφόρους των κομμάτων ξεχωριστά και συγκεκριμένα όσους ψήφισαν τα εν λόγω κόμματα στις εκλογές του Ιουνίου του 2012. Αυτή η συζήτηση έχει αναμφίβολη χρησιμότητα δεδομένου ότι έχουν υπάρξει ήδη προεκλογικές στρατηγικές που επιχειρούν να προκαταλάβουν τις εξελίξεις της «επόμενης μέρας» είτε με τη μορφή διλημμάτων είτε με τη μορφή εκκλήσεων για κυβερνητική σταθερότητα ή κυβερνητική αλλαγή.

Καταρχάς αποτυπώνεται μία ισχυρή τάση στους ερωτώμενους βάσει της οποίας τα κόμματα κρίνονται σε πολύ σημαντικό βαθμό και από την συνέπειά τους ως προς τις ιδεολογικές τους αρχές, αλλά και από την τήρηση του προγράμματός τους, που έχουν δεσμευθεί προεκλογικά απέναντι στον λαό. Οι ευρωεκλογές, που ασφαλώς θα δείξουν τον δείκτη των τάσεων του εκλογικού σώματος, το αν θα είναι καταλύτης για ουσιαστικές πολιτικές μεταβολές, θα εξαρτηθεί από το ποσοστό που θα πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΝΔ και η Ελιά και την απόκλισή του από το ποσοστό του Ιουνίου 2012, τη διαφορά που θα έχει ο ΣΥΡΙΖΑ από τη ΝΔ και πιθανόν οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικότερες και ενδεχομένως ταχύτερες στην περίπτωση που το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι πάνω από το άθροισμα των δυο συγκυβερνώντων κομμάτων.

Από την έρευνα πάντως διαφαίνεται μία τάση αναμονής και παθητικότητας στην κοινή γνώμη, που δείχνει να ευνοεί στάσεις υπέρ πιο ήπιων μετεκλογικών εξελίξεων – κυβερνητικός ανασχηματισμός (57,9% το «Αρκετά/ Πολύ Πιθανό») – παρά πιο δραστικών μεταβολών – πτώση της κυβέρνησης και βουλευτικές εκλογές (38,9% το «Αρκετά/Πολύ Πιθανό»).

Στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ του Ιουνίου του 2012, συγκεκριμένα, εντοπίζονται αναμενόμενες τάσεις που σχετίζονται με μεγαλύτερη μετεκλογική κινητικότητα και οι οποίες ευνοούν πιο δραστικές μεταβολές για την επόμενη μέρα των ευρωεκλογών (την πτώση της κυβέρνησης θεωρεί αρκετά ή πολύ πιθανή το 54% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ). Αντίθετα οι ψηφοφόροι της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ πριμοδοτούν εξελίξεις που αφορούν κατά κύριο λόγο στη διαχείριση της κυβερνητικής σταθερότητας. (Διαγράμματα 1 και 2)

Ως προς την επόμενη μέρα στη ΝΔ, μετά τις ευρωεκλογές, φαίνεται ότι στην πλειονότητά τους οι ερωτώμενοι που ψήφισαν ΝΔ στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 έχουν υιοθετήσει μία στάση αποδοχής της πιθανής ήττας του κόμματός τους στις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου. Πάνω από το 40% των ερωτώμενων ψηφοφόρων της ΝΔ επισημαίνουν ως εκλογική αποτυχία μια διαφορά άνω του 3% από τον πρώτο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ περίπου το 30% αντιλαμβάνεται ως εκλογική αποτυχία την ήττα υπό οποιαδήποτε συνθήκη. Επιπλέον, ως πιο πιθανές μετεκλογικές εξελίξεις οι ψηφοφόροι της ΝΔ θεωρούν ιεραρχικά α) το να απειληθεί η κυβερνητική σταθερότητα (25%), β) το να μη συμβεί τίποτε (22%), γ) την κλιμάκωση των εσωκομματικών συγκρούσεων (19%), και δ) τη μετατόπιση σε μετριοπαθέστερες θέσεις και αναζήτηση συμμαχιών με την Κεντροαριστερά (18%). Αρκετά χαμηλά είναι η αμφισβήτηση της ηγεσίας (10%) και η μετατόπιση σε πιο δεξιές θέσεις σε σύγκλιση με την Ακροδεξιά (5%) (Διάγραμμα 3). Όπως γίνεται αντιληπτό, οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις παραπάνω τέσσερις επιλογές είναι σχετικά ανεπαίσθητες και αυτό σημαίνει ότι στους ψηφοφόρους της ΝΔ επικρατεί αβεβαιότητα ως προς το μετά των εκλογών.

Συνεπώς, οι ψηφοφόροι της ΝΔ τον Ιούνιο του 2012 αναμένουν μετεκλογικά εξελίξεις σε κυβερνητικό επίπεδο οι οποίες πιθανόν να αντιμετωπιστούν με κάποιον κυβερνητικό ανασχηματισμό ή να επιλυθούν στο εσωκομματικό πεδίο. Προς το παρόν δεν θέτουν θέμα ηγεσίας και υπάρχει μια μικρή μεν αλλά αξιοσημείωτη τάση που επιθυμεί τη μετατόπιση του κόμματος σε περισσότερο κεντρώες πολιτικές θέσεις. Το δε «σχέδιο Μπαλτάκου» φαίνεται πως δεν έχει απήχηση στην εκλογική βάση της ΝΔ. (Διάγραμμα 3)

Ως προς την επόμενη μέρα στον ΣΥΡΙΖΑ, μετά τις ευρωεκλογές, στην πλειονότητά τους οι ερωτώμενοι που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 αντιλαμβάνονται μάλλον ως δεδομένη την πρωτιά στις εκλογές (κοντά στο 60%) ενώ ένα 25% επιθυμεί επανάληψη του ποσοστού των εκλογών του Ιουνίου.

Εμφανίζεται μια συγκρατημένη αισιοδοξία που εξηγεί και τις μικρές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα τρία σενάρια τα οποία κλήθηκαν οι ερωτώμενοι να αξιολογήσουν.

Σίγουρα κάτι λιγότερο από ένας στους τρεις φαίνεται να αναμένει νίκη με διαφορά άνω των τριών μονάδων. Ως κύρια εξέλιξη -με ποσοστό που προσεγγίζει το 40%- μετά από πιθανή εκλογική αποτυχία θεωρούν τη μετατόπιση σε αριστερότερες και πιο ριζοσπαστικές θέσεις κάτι που πιθανόν να έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη που επικρατεί στο δημόσιο διάλογο, ότι δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ ως δυνάμει κυβερνητικό κόμμα πρέπει να κινηθεί προς μετριοπαθέστερες θέσεις – στο σύνολο των ερωτώμενων η εν λόγω επιλογή πέφτει στο 19%. Αυτό σημαίνει ότι στον πυρήνα της εκλογικής βάσης του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούνιο του 2012 υπάρχει μια παγιωμένη αριστερή/ριζοσπαστική ταυτότητα, ανεξαρτήτως του περιεχομένου που ο καθένας δίνει σε αυτή την ταυτότητα, η οποία πιθανόν να συγκρούεται με τάσεις η προσπάθειες μετριοπάθειας.

Επιπλέον, και στην περίπτωση των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ, λιγότερο πιθανή είναι η αμφισβήτηση της ηγεσίας (14%), όπως και η διάσπαση του κόμματος (13%). (Διάγραμμα 4) Σε γενικές γραμμές, φαίνεται πως στη βάση του ΣΥΡΙΖΑ υπάρχει μεγαλύτερη αισιοδοξία και επιθυμία για δραστικότερες αλλαγές στο μετεκλογικό πολιτικό σκηνικό. (Διάγραμμα 4)

Ως προς την επόμενη μέρα στο ΠΑΣΟΚ, μετά τις ευρωεκλογές, περίπου οι μισοί ερωτώμενοι που ψήφισαν το Κίνημα στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 θεωρούν ότι το ΠΑΣΟΚ θα αποτύχει, εάν το ποσοστό της Ελιάς υπολείπεται αρκετά του εθνικού ποσοστού του ΠΑΣΟΚ (12,28%). Ως βασικές μετεκλογικές εξελίξεις αξιολογούν: α) την αλλαγή ηγεσίας (36%) και β) την επανίδρυση του κόμματος (27%) – με πολύ πιο χαμηλές την αποχώρηση από την κυβέρνηση (10%) και την επανεξέταση του συμμαχιακού προσανατολισμού του κόμματος (12%). (Διάγραμμα 5) Αυτό σημαίνει ότι η προσωποποίηση του διλήμματος «ή Ελιά ή εθνικές εκλογές» από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ δεν λειτουργεί θετικά στη δυνητική δεξαμενή ψηφοφόρων για την Ελιά -που είναι οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ για το 2012-, οι οποίοι αναμένουν για την επόμενη ημέρα ριζικές αλλαγές στο ΠΑΣΟΚ (αλλαγή ηγεσίας, επανίδρυση κόμματος) αλλά όχι αποχώρηση από την κυβερνητική συμμαχία με τη ΝΔ.

Ένα σημαντικό στοιχείο που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι από τους τρεις αρχηγούς των κομμάτων αυτήν τη στιγμή, με άγνωστο το αποτέλεσμα της κάλπης των ευρωεκλογών, ο πιο επισφαλής (κινδυνεύει) είναι ο Ευαγ. Βενιζέλος. (Διάγραμμα 5)

• Η Prorata SA είναι μία νέα εταιρεία δημοσκοπήσεων και ερευνών κοινής γνώμης η οποία δραστηριοποιείται τόσο στο πολιτικό/εκλογικό όσο και στο εμπορικό/επιχειρηματικό πεδίο.