Όλα κρίνονται στη Γενεύη
Η Ανατολική και Νότια Ουκρανία βρίσκεται σε έντονη αστάθεια, καθώς τα «πράσινα ανθρωπάκια» (όπως τους αποκαλούν οι ντόπιοι) ή, αλλιώς, βαριά οπλισμένοι άντρες σε στρατιωτική παραλλαγή, χωρίς διακριτικά, με κουκούλες στο πρόσωπο και με βαριά ρωσική προφορά, πρωτοστατούν και οργανώνουν την «ανταρσία» των ρωσόφωνων περιοχών κατά της κεντρικής κυβέρνησης του Κιέβου. Κι ενώ το Κρεμλίνο αρνείται πεισματικά ότι έχει την παραμικρή σχέση με τις στρατιωτικές αυτές ομάδες, Δύση και ουκρανική κυβέρνηση υποστηρίζουν ότι έχουν στοιχεία στα χέρια τους ότι είναι τα τμήματα των ρωσικών ειδικών δυνάμεων που έδρασαν στην Κριμαία. Την ίδια στιγμή η επιχείρηση της ουκρανικής κυβέρνησης για την επιβολή της τάξης στις ανατολικές και νότιες περιοχές που ξεκίνησε την Κυριακή με κάποιες πρώτες, αρχικές επιτυχίες, είχε απογοητευτικά αποτελέσματα, λόγω τόσο του λανθασμένου σχεδιασμού της όσο και του γεγονότος ότι οι πολίτες – διαδηλωτές μπλόκαραν σε πολλές περιπτώσεις την κίνηση των στρατιωτικών δυνάμεων.
Η αδυναμία του Κιέβου να ελέγξει τη χώρα
Η αδυναμία της ουκρανικής κυβέρνησης να απαντήσει αποτελεσματικά έχει να κάνει τόσο με την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας, την απειρία των στελεχών της, αλλά και με τα προβλήματα αντιπροσωπευτικότητας που τη διακρίνουν. Οι δεκαετίες διαφθοράς και αναποτελεσματικής διοίκησης της χώρας μετά την ανεξαρτησία της έχουν οδηγήσει σε τεράστιες ελλείψεις στον ουκρανικό Στρατό, τόσο στον εξοπλισμό του (ο οποίος είναι στη συντριπτική του πλειοψηφία ρωσικής κατασκευής) όσο και στην εκπαίδευση των μελών του. Υπολογίζεται ότι από τις 41.000 του Στρατού της χώρας μόνον οι 6.000 είναι ετοιμοπόλεμοι. Την ίδια ώρα ειδικοί επισημαίνουν ότι δεν υπήρχε, διαχρονικά, κανείς σχεδιασμός της στρατιωτικής ηγεσίας αλλά και των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση εισβολής από τη Ρωσία ή στρατιωτικών επιχειρήσεων των ρωσικών ειδικών δυνάμεων σε ουκρανικό έδαφος. Επιπλέον, τα πολιτικά στελέχη που μετά την αλλαγή εξουσίας έχουν τεθεί επικεφαλής δεν έχουν σημαντική εμπειρία και λαμβάνουν αποφάσεις, εν πολλοίς, αυτοσχεδιάζοντας. Το ότι οι αστυνομικές δυνάμεις (που έχουν ταυτιστεί με την απελθούσα κυβέρνηση Γιανουκόβιτς) όχι μόνο δεν εκτελούν τις διαταγές του Κιέβου στις υπό αναταραχή περιοχές, αλλά, αντίθετα, πολλά από τα μέλη τους έχουν προσχωρήσει στις φιλορωσικές ένοπλες ομάδες, δεν κάνει τα πράγματα ευκολότερα. Όμως, στη ρίζα του προβλήματος βρίσκεται το γεγονός ότι σε μια χώρα που είναι γεωγραφικά, εθνοτικά και ιστορικά χωρισμένη σε δύο πολύ σαφή στρατόπεδα, η νέα κυβέρνηση αντιπροσωπεύει μόνο το ένα, δημιουργώντας πρωτοφανή ανασφάλεια στους κατοίκους των ανατολικών περιοχών της χώρας (όπου βρίσκεται η βιομηχανική και παραγωγική της βάση) και στους εκατομμυριούχους βιομηχάνους – ολιγάρχες που έχουν τη βάση τους στην περιοχή και τη δυνατότητα να επηρεάζουν καταστάσεις.
Τα τρία σενάρια του Πούτιν
Εκτιμάται ότι τρία είναι τα σενάρια που εξετάζει το Κρεμλίνο: Εισβολή με το πρόσχημα της απειλής εμφυλίου πολέμου στην Ουκρανία, προσάρτηση περιοχών της χώρας κατά το πρότυπο της Κριμαίας, υιοθέτηση από τους Ουκρανούς χαλαρού ομοσπονδιακού συστήματος που θα δίνει ευρεία αυτονομία και δυνατότητες βέτο στις ρωσόφιλες περιοχές, άρα και δυνατότητα στη Μόσχα να κινεί τα νήματα στη χώρα. Δύο είναι οι παράγοντες που κάνουν τους δυτικούς αναλυτές να πιστεύουν ότι ο Πρόεδρος Πούτιν θα απορρίψει τις δύο πρώτες επιλογές: Καταρχάς, το γεγονός ότι η πλειοψηφία των κατοίκων της Ανατολικής και Νότιας Ουκρανίας δεν θέλουν να ενωθούν με τη Ρωσία αλλά να διατηρηθεί η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας με αυτονομία των περιοχών τους. Επιπλέον, εκτιμάται ότι ο ρώσος Πρόεδρος θα προτιμήσει να παραμείνει, έστω και προσχηματικά, εντός της διεθνούς νομιμότητας και δεν θα τραβήξει τις εξελίξεις στα άκρα.
Η διάσκεψη της Γενεύης – Κυρώσεις ΗΠΑ και ΕΕ
Μετά την προσπάθεια της Ρωσίας να δημιουργήσει όσο περισσότερα τετελεσμένα στο έδαφος μπορεί πριν από τη διπλωματική διαπραγμάτευση, έντονη είναι η συζήτηση στη Δύση για το αν οι κυρώσεις που έχουν υιοθετηθεί είναι αρκετές για να ασκήσουν αποτελεσματική πίεση αλλά και για τη διαφορετική στάση που κρατούν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι στο ζήτημα. Καθώς η γερμανική βιομηχανία εξαρτάται ενεργειακά από το ρωσικό φυσικό αέριο, το Σίτυ του Λονδίνου αντλεί τεράστιο μέρος των κερδών του από τους ρώσους μεγιστάνες και το ρωσικό κράτος είναι ένας από τους μεγαλύτερους πελάτες της γαλλικής στρατιωτικής βιομηχανίας, η Ευρώπη δεν φαίνεται να είναι έτοιμη για κυρώσεις που θα δημιουργούσαν πραγματική ζημία στη ρωσική οικονομία.
Καταλυτική όμως αναμένεται να είναι η αλλαγή στάσης της καγκελαρίου Μέρκελ, η οποία, παρότι 6.000 γερμανικές εταιρίες έχουν δραστηριότητα στη Ρωσία και 350.000 θέσεις εργασίας εξαρτώνται από τη ρωσογερμανική επιχειρηματική συνεργασία, αναμένεται να υποστηρίξει αυστηρές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας αν η διάσκεψη της Γενεύης αποτύχει. Ιδιαίτερα έντονη θα είναι στην περίπτωση αυτή η αντίδραση κολοσσών της γερμανικής βιομηχανίας και πιθανά, ενδιαφέρουσες και οι εξελίξεις που θα δρομολογηθούν στο εσωτερικό της Γερμανίας. Σε περίπτωση εντατικοποίησης των κυρώσεων εξετάζονται μέτρα που ξεκινούν από τους περιορισμούς στις στρατιωτικές εξαγωγές και την εξαγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στη Ρωσία και φτάνουν στην αποβολή της χώρας από το παγκόσμιο δίκτυο διατραπεζικών συναλλαγών Swift (όπως συνέβη και με το Ιράν μετά το 2012), που θα οδηγούσε στην πλήρη απομόνωση των ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα. Να σημειωθεί ότι την Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενημέρωσε κάθε πρέσβη των χωρών-μελών της Ένωσης χωριστά για την επίδραση που θα έχει στη χώρα του (και μόνο προς αποφυγή διαρροής πληροφοριών) η υιοθέτηση σκληρότερων κυρώσεων απέναντι στη Ρωσία.
Δύο είναι τα κυρίαρχα ζητήματα που τίθενται στο τραπέζι στη Γενεύη: Η «φινλανδοποίηση» της Ουκρανίας, η συμπερίληψη δηλαδή στο Σύνταγμα ρητής δέσμευσης ότι η χώρα δεν θα γίνει μέλος καμίας διεθνούς πολιτικής ή στρατιωτικής συμμαχίας και η υιοθέτηση ενός ομοσπονδιακού καθεστώτος. Παρότι Ευρωπαίοι, Αμερικανοί και η κυβέρνηση του Κιέβου φαίνονται διατεθειμένοι να συζητήσουν μια μορφή καθεστώτος ουδετερότητας για τη χώρα και τη μεταβίβαση εξουσιών που δεν αφορούν τον «σκληρό» πυρήνα της κρατικής κυριαρχίας στις τοπικές διοικήσεις (σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η γλώσσα και η φορολογία), δεν είναι διατεθειμένοι να δώσουν βέτο για θέματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική, την άμυνα και την εσωτερική ασφάλεια. Με τη Ρωσία να επιδιώκει ένα χαλαρό ομοσπονδιακό σύστημα που θα της δίνει τη δυνατότητα να επεμβαίνει στα εσωτερικά της Ουκρανίας, είναι αμφίβολο αν θα βρεθεί ισορροπία.
Σε όποια περίπτωση από τη σύγκρουση στην Ουκρανία ιδιαίτερα ενισχυμένο βγαίνει το ΝΑΤΟ, καθώς ανακόπτεται η πορεία των Ευρωπαίων για την ενίσχυση των δικών τους ανεξάρτητων αμυντικών δομών και ενισχύεται η ευρωατλαντική στρατιωτική συνεργασία. Αναλυτές εκτιμούν ότι οι μακροπρόθεσμοι στόχοι των Αμερικανών για την αντιμετώπιση της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή σκακιέρα είναι τρεις: Η επιβολή περιορισμών στις ρωσικές εξαγωγές ενέργειας και στρατιωτικών εξοπλισμών, η ανάπτυξη στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στις χώρες της Βαλτικής και η, όσο το δυνατό πιο άμεση, ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.