Ο Πούτιν απειλεί Ευρώπη και Κίεβο

Φυσικό αέριο, στρατιωτική δύναμη, επιρροή στους ρωσόφωνους της Ανατολικής Ουκρανίας. Περιορισμένη φαίνεται να είναι η δυνατότητα της Δύσης να απαντήσει, καθώς δεν υπάρχει ομοφωνία, τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ όσο και ανάμεσα σε Ευρώπη και Αμερική για το ποια είναι η καλύτερη στρατηγική απέναντι στη Ρωσία, καθώς διαφορετικοί παίκτες έχουν διαφορετικά κέρδη ή κόστη ανάλογα με τις επιλογές που θα επικρατήσουν.

Το βέβαιο είναι ότι η εμφανής απροθυμία Αμερικανών και Ευρωπαίων να εμπλακούν στρατιωτικά σε μια αναμέτρηση με τη Ρωσία και η μεγάλη οικονομική ζημία που θα υποστεί η Βόρεια Ευρώπη αν επιδεινωθούν δραματικά οι σχέσεις με τη Ρωσία κάνουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν να πιστεύει ότι έχει τα μεγαλύτερα περιθώρια κινήσεων. Οι Ρώσοι επιδιώκουν το νέο ουκρανικό σύνταγμα που θα συνταχθεί μετά τις προεδρικές εκλογές της 25ης Μαΐου να προβλέπει ένα ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης με αυξημένη αυτονομία για τις ανατολικές περιοχές και τη «φινλανδοποίηση» της Ουκρανίας, να υπάρξει μ’ άλλα λόγια σαφής συνταγματική επιταγή ότι δεν θα προσχωρήσει σε καμία στρατιωτική, οικονομική ή πολιτική συμμαχία, όπως επίσης και να ορίζεται ως δεύτερη επίσημη γλώσσα της χώρας η ρωσική. Ισχυρή σε αρκετούς δυτικούς αναλυτές είναι η εκτίμηση ότι η πίεση που ασκήθηκε προς τη Ρωσία μετά την πτώση του ανατολικού μπλοκ και η άκριτη επέκταση ΝΑΤΟ και ΕΕ προς ανατολάς οδήγησαν στην ριζοσπαστικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας. Την ίδια στιγμή όμως διατυπώνεται το ερώτημα αν ο στρατιωτικός και ενεργειακός εκβιασμός του Πούτιν προς την Ουκρανία και την Ευρώπη θα αναιρέσει την όποια ανεξαρτησία κινήσεων έχουν διασφαλίσει τα τελευταία χρόνια οι Ευρωπαίοι και θα τους σπρώξει οικονομικά, ενεργειακά, και στρατιωτικά σε έναν βαθύτερο και, ασφυκτικό ξανά, εναγκαλισμό με την Ουάσινγκτον. Κομβικό ρόλο σε μια τέτοια εξέλιξη θα παίξει το κατά πόσο, μακροπρόθεσμα, στην προσπάθειά της να απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη Ρωσία, η Ευρώπη θα βασιστεί στις εισαγωγές υγροποιημένου σχιστολιθικού αερίου από τις ΗΠΑ, ή αν θα επενδύσει σε αυτόνομες πηγές ενέργειας.

Ένταση στην ανατολική Ουκρανία

Από την περασμένη Κυριακή ξεκίνησαν ταραχές σε περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας όπου ομάδες που επιθυμούν την ένωση με τη Ρωσία κατέλαβαν και κρατούν κυβερνητικά κτίρια. Η Μόσχα διεμήνυσε ότι δεν θα ανεχτεί να κινηθούν οι ουκρανικές δυνάμεις ασφαλείας κατά των στασιαστών. Την ίδια στιγμή το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε επίσημα ότι τουλάχιστον 40.000 ρώσοι στρατιώτες έχουν συγκεντρωθεί στα ρωσοουκρανικά σύνορα, έδωσε στη δημοσιότητα σχετικές φωτογραφίες από δορυφόρους και κάλεσε τη ρωσική ηγεσία να αποσύρει το Στρατό της, ενώ η Ουάσινγκτον ευθέως κατηγόρησε το Κρεμλίνο ότι τις ταραχές στην ανατολική Ουκρανία ενορχηστρώνουν μέλη των ρωσικών ειδικών δυνάμεων. Η Μόσχα απάντησε ότι οι κινήσεις στρατευμάτων γίνονται στο πλαίσιο της συνήθους λειτουργίας των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και ότι το ΝΑΤΟ δαιμονοποιεί τη Ρωσία προκειμένου να δικαιολογήσει την ύπαρξη και την επέκτασή του. Η ουκρανική κυβέρνηση υποσχέθηκε αμνηστία από κάθε δίωξη στους καταληψίες προκειμένου να εγκαταλείψουν τα δημόσια κτίρια. Την Παρασκευή ο προσωρινός ουκρανός πρωθυπουργός που μετείχε σε συναντήσεις στην ανατολική Ουκρανία για την εξεύρεση λύσης δεσμεύθηκε για τη μεταφορά ευρύτερων εξουσιών στις ανατολικές περιοχές με το νέο Σύνταγμα, εμμένοντας όμως στην απόρριψη του χαλαρού ομοσπονδιακού μοντέλου που επιθυμούν οι Ρώσοι.

Ερωτήματα τίθενται για το κατά πόσο η ρωσική πλευρά μπορεί να οικειοποιηθεί τμήματα της ανατολικής Ουκρανίας από το Κίεβο με την ίδια ευκολία που προσάρτησε την Κριμαία. Επισημαίνεται ότι είναι αμφίβολο αν η μεγάλη πλειοψηφία του τοπικού πληθυσμού επιθυμεί την ένωση με τη Ρωσία, καθώς και ότι στην περίπτωσης μιας στρατιωτικής εισβολής, ναι μεν οργανωμένα οι ουκρανικές δυνάμεις δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ρωσικές, αλλά θα υπάρξει μακράς διάρκειας ανταρτοπόλεμος.

Το Κρεμλίνο απειλεί να κόψει το φυσικό αέριο

Την Πέμπτη, με επιστολή του προς τους ηγέτες 18 ευρωπαϊκών χωρών που εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο, ο Πρόεδρος Πούτιν απείλησε ότι αν το Κίεβο συνεχίσει να μην πληρώνει τα χρέη του προς τη Gazprom (που σύμφωνα με τους ρωσικούς υπολογισμούς αγγίζουν τα 2,2 δισ. ευρώ) θα διακόψει την εξαγωγή φυσικού αερίου στην Ουκρανία, με τον κίνδυνο να υπάρξουν σημαντικά προβλήματα και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ζήτησε την άμεση διεξαγωγή διεθνούς διάσκεψης για τη στήριξη της ουκρανικής οικονομίας και τη ρύθμιση των ουκρανικών χρεών προς τη Μόσχα. Τόνισε ότι η Ρωσία έχει στηρίξει διαχρονικά την ουκρανική οικονομία δίνοντάς της φυσικό αέριο με πολύ μεγάλες εκπτώσεις και ότι η κρίση που αντιμετωπίζει η ουκρανική οικονομία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών με τις χώρες της ΕΕ, που αγοράζουν φθηνά αγροτικά προϊόντα και πρώτες ύλες από την Ουκρανία ενώ της πωλούν ακριβά ευρωπαϊκά βιομηχανικά προϊόντα. Στην ουσία ο ρώσος Πρόεδρος διαμήνυσε στους Ευρωπαίους ότι αν θέλουν να παίζουν στην ουκρανική αυλή θα πρέπει να πληρώσουν και το τίμημα που απαιτείται.

Η ουκρανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα προσφύγει σε διεθνή δικαστήρια για την αναθεώρηση των συμφωνιών προμήθειας φυσικού αερίου, ενώ με διάφορους νομικούς ισχυρισμούς η Gazprom έχει διπλασιάσει την τιμή στην οποία εξάγει φυσικό αέριο στην Ουκρανία από την αρχή της κρίσης. Κίεβο και ΕΕ οργανώνουν την αναστροφή της ροής των αγωγών προκειμένου να προμηθεύσουν την Ουκρανία με φυσικό αέριο χώρες της ΕΕ και εξετάζουν παράλληλα την αντιμετώπιση των νομικών ζητημάτων που μπορεί να προκύψουν, ενώ ήδη ακούγεται από επίσημα χείλη το όνομα της γερμανικής RWE ως της εταιρείας που θα αναλάβει το πρότζεκτ. Ταυτόχρονα ο ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας Έττινγκερ δήλωσε ότι ετοιμάζει λύση όπου χρήματα από το πακέτο βοηθείας του ΔΝΤ, της ΕΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας θα διατεθούν για να ξεκινήσει η αποπληρωμή των ουκρανικών χρεών προς τους Ρώσους, τονίζοντας όμως ότι η αποπληρωμή αυτή θα γίνει βάσει των συμβατικών υποχρεώσεων της Ουκρανίας και όχι βάσει των υπολογισμών «των λογιστών του Πούτιν».

ΕΕ: προς μια νέα ενεργειακή εξάρτηση ή προς αυτονομία;

Εν μέσω της ουκρανικής κρίσης προωθούνται στην αμερικανική Γερουσία και στο Κογκρέσο δύο νομοσχέδια που θα επιτρέψουν την εξαγωγή υγροποιημένου αμερικανικού σχιστολιθικού αερίου στο εξωτερικό, με τους υποστηρικτές τους να τονίζουν ότι θα συνέβαλλαν σημαντικά στην ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Οι εξαγωγές αυτές δεν επιτρέπονται ακόμη, καθώς, μεταξύ άλλων, στις ΗΠΑ υπάρχει ευρύς προβληματισμός για τις επιπτώσεις της εξόρυξης του σχιστολιθικού αερίου στο περιβάλλον, τόσο λόγω της απελευθέρωσης μεγάλων ποσοτήτων μεθανίου στην ατμόσφαιρα, όσο και λόγω των σημαντικών κινδύνων που υπάρχουν για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα και πρόκληση σεισμών. Στην ΕΕ, εδώ και χρόνια, κεντρικό ρόλο στην πολιτική για την ενεργειακή ανεξαρτησία παίζει η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με τη γερμανική βιομηχανία να έχει σημαντικό μερίδιο στην παραγωγή του απαραίτητου εξοπλισμού και υποδομών. Αρκετοί αναλυτές τονίζουν ότι αν κατακλυστεί η ήπειρος από φτηνό αμερικανικό σχιστολιθικό αέριο θα είναι καίριο το χτύπημα στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η οποία, για πολλούς, είναι και η μοναδική επιλογή που δίνει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να είναι ενεργειακά αυτάρκης.