Οι τρεις απόπειρες κατά της ζωής της Μελίνας

«Μα έχετε κάνει 83 εκθέσεις, έχετε υπογράψει τόσα βιβλία, κάνετε αγώνα για την επαναφορά των Μαρμάρων του Παρθενώνα, είστε ο πρώτος συντονιστής του Θεσμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης», του απάντησα.

«Και τι μ’ αυτό»; μου λέει. «Εγώ θέλω να μιλήσω για την αδερφή μου που αγαπούσε την Ελλάδα. Πες το και στον εκδότη σου, αυτός θα καταλάβει. Σημασία έχει η Μελίνα και ο τόπος μας». Και αφού μου πρόσφερε κεράσματα και φιλοφρονήσεις, που φτιάχνουν τη διάθεση μιας γυναίκας, ξεκινήσαμε τα σπουδαία, όπως είναι η αγάπη για την Ελλάδα.

// Είκοσι χρόνια από τότε που έφυγε η Μελίνα. Τελικά τι άνθρωπος ήταν αυτή η γυναίκα;

Η Μελίνα είχε βαθιά μέσα της μια ασύλληπτη αγάπη για την Ελλάδα. Δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς αυτήν. Την κατηγορούν την Ελλάδα, τη βρίζουν κάποιοι. Αναρωτιέμαι όμως: Δεν μπορούν να δουν τα φοβερά πλεονεκτήματα που έχει αυτός ο τόπος; Ας μην ξεχνάμε ότι ο λαός έχει μια μνήμη πάνω από 5.000 χρόνια. Μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού οι λαοί που έχουν μνήμη πάνω από 5.000 χρόνια, όπως οι Αιγύπτιοι, οι Κινέζοι.

// Τι έχει η Ελλάδα μας και ξεχωρίζει;

Το ελληνικό φως είναι ευλογία. Έμπνευση. Φαντασία. Εφευρετικότητα. Δημιουργία. Χαρά της ζωής. Θάλασσα. Αιγαίο, Ιόνιο, Μεσόγειος. Που σημαίνει ταξίδι, εμπειρία, περιπέτεια, επικοινωνία, διάλογος, κοσμοπολίτικη σκέψη, ανταλλαγή ιδεών. Η Ελλάδα είναι πέτρα. Σκληρή δουλειά, σκληρή ζωή, τραγωδία, αντοχή, επιβίωση. Αυτήν την Ελλάδα λάτρεψε η Μελίνα, αυτήν την Ελλάδα ήθελε να τιμήσει, να της δώσει κύρος.

// Ποιο ήταν το ταλέντο της Μελίνας;

Το ταλέντο της επικοινωνίας. Της άρεσε να μιλάει με τα παιδιά αλλά και τους ηλικιωμένους, από τους κυβερνήτες, τους καλλιτέχνες, τους επιχειρηματίες, τους επιστήμονες, τον απλό λαό. Η Μελίνα ήταν πειστική, έξυπνη, ελεύθερη. Ήταν πολύμορφη και πολυδιάστατη προσωπικότητα.

// Τι σημαίνει αυτό;

Ήταν ηθοποιός του θεάτρου, του κινηματογράφου. Τραγουδούσε υπέροχα και δεν ήταν επαγγελματίας. Έμπαινε στην καρδιά των ανθρώπων όταν τραγουδούσε. Τα τραγούδια της τραγουδιούνται στα πέρατα του κόσμου. Η Μελίνα ήταν και πολιτικός. Είχε τρομερό ένστικτο πολιτικού. Η πολιτική είναι η μεγαλύτερη τέχνη. Η Μελίνα δημιουργούσε ιδέες. Επινοούσε ιδέες από το μηδέν. Όλα στηριζόντουσαν στη μεγάλη αγάπη που είχε για την Ελλάδα.

// Είχε όμως και τεράστιες επιτυχίες ως καλλιτέχνης;

Ποιος δεν θυμάται την «Ηλέκτρα», το «Λεωφορείο ο Πόθος», το «Γλυκό πουλί της νιότης», τη «Μήδεια». Τη «Μήδεια» τη λάτρεψε.

Στον κινηματογράφο, τι να πρωτοπούμε; Για τη Στέλλα; Η Στέλλα ήταν ένας μεγάλος σταθμός, όχι μόνο για τη Μελίνα, αλλά και για τον ελληνικό κινηματογράφο γενικότερα. Από δακρύβρεχτα μελοδράματα που παιζόντουσαν την εποχή εκείνη, η Μελίνα έπαιξε την ανεξάρτητη χειραφετημένη γυναίκα που ήθελε τον άνδρα αυτόν που αγαπούσε, πάρα πολύ μάλιστα, αλλά παράλληλα ήθελε να συνεχίσει να τραγουδά και να μην κλειστεί σʼ ένα σπίτι.

// Ποια ταινία της την έκανε παγκόσμια σταρ;

Με το «Ποτέ την Κυριακή» είχε τεράστια διεθνή επιτυχία, αλλά και με τη «Φαίδρα» και το «Τοπ-καπί». Η Μελίνα πήρε το πρώτο βραβείο γυναικείου ρόλου στις Κάννες το 1960. Μετά έπαιξε σε τρία θέατρα στο Παρίσι για δύο χρόνια. Δεν άντεξε όμως άλλο, ακόμη και στη Γαλλία, και ήθελε να γυρίσει στον τόπο της. Η Μελίνα έπαιζε το «Ίλια ντάρλινγκ» στο Μπρόντγουει στη Νέα Υόρκη. Ένα πρωινό την παίρνει ο Μάνος Χατζιδάκης στο τηλέφωνο και της λέει: «Μελίνα στην Ελλάδα έγινε δικτατορία». Η Μελίνα πάει το βράδυ στο θέατρο και αρχίζει να παίζει. Ξαφνικά σταματάει την παράσταση και απευθύνεται στο κοινό και τους λέει: «Στη χώρα μου συνέβη κάτι τρομακτικό. Στη χώρα που γέννησε τη δημοκρατία έγινε δικτατορία. Η κυβέρνησή σας έχει κάποια ευθύνη για αυτό. Εσείς είστε δημοκρατικός λαός. Ξέρω ότι θα κάνετε τα πάντα για να επανέλθει η δημοκρατία στη χώρα μου». Και γυρνάει κανονικά στον ρόλο της. Έγινε χαμός. Σηκώνεται όρθιος ο κόσμος, την αποθεώνει. Χειροκροτάει, φωνάζει. Εκεί, σʼ αυτήν την παράσταση, η Μελίνα κατάλαβε ότι η καλλιτεχνική της πορεία τελειώνει και θα ασχοληθεί με την πολιτική.

// Και τι έκανε;

Έστειλε εμένα και τη γυναίκα μου να οργανώσουμε την υποδοχή της στην Ευρώπη, σε 14 χώρες. Κινητοποιήθηκε όλος ο Ελληνισμός. Οι καλλιτέχνες οι ξένοι την υποστήριξαν. Πολιτικά κόμματα του εξωτερικού. Έκανε συνεντεύξεις, τραγουδούσε. Η Μελίνα γνώρισε τρεις απόπειρες δολοφονίας εναντίον της. Στο Βέλγιο, στην Αμερική την είχε προειδοποιήσει, το FBI, ότι είχαν την πληροφορία ότι ήθελαν να τη σκοτώσουν. Και το FBI ήταν πίσω στα παρασκήνια όταν έπαιζε. Η πραγματική απόπειρα έγινε στη Γένοβα με βόμβα. Η Μελίνα θα μιλούσε για τη χούντα στην Ελλάδα. Κοσμοσυρροή. Την τελευταία στιγμή ανακάλυψαν τη βόμβα και την πέταξαν στην αυλή. Διαλύθηκαν τα πάντα. Υπάρχουν φωτογραφίες για αυτό. Ο κόσμος έφευγε τρέχοντας. Η Μελίνα παίρνει το μικρόφωνο και τους λέει: «Μα δεν σας μίλησα ακόμη».

// Και ως υπουργός πολιτισμού πώς ήταν η Μελίνα;

Η Μελίνα ήταν υπουργός Πολιτισμού για εννέα χρόνια. Από το 1995. Άφησε μεγάλο έργο πίσω της. Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να σκεφτεί την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα για την ενοποίηση και την ακεραιότητα ενός μνημείου που είναι σύμβολο του δυτικού πολιτισμού και της δημοκρατίας. Η Μελίνα έφερε το δίκαιο αίτημά μας σε όλον τον κόσμο. Σε διεθνείς οργανισμούς, σε πολιτικούς, σε αρχαιολόγους. Η ΟΥΝΕΣΚΟ, με συντριπτική πλειοψηφία, ψήφισε υπέρ της επιστροφής αφού άκουσε τον συλλογισμό της Μελίνας.

// Πως της ήρθε η ιδέα για την επιστροφή των Μαρμάρων;

Η ιδέα της ήρθε στο Βρετανικό Μουσείο. Ήμασταν μαζί με κάποιους φίλους. Μου λέει, «Σπύρο, σε παρακαλώ θέλω να μείνω μόνη». Φεύγετε από την αίθουσα; Της λέω, ό,τι θέλεις Μελίνα μου. Κάθισε εκεί μια ώρα. Αφού εγώ ανησύχησα. Λέω μήπως λιποθύμησε. Βγαίνει πάνω στην ώρα και μας λέει, «αποφάσισα να κάνω μια μεγάλη καμπάνια για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Τα Μάρμαρα είναι ο πολιτισμός μας. Θα τα ζητήσουμε για την ενότητα ενός μοναδικού μνημείου».

// Αν ζούσε σήμερα θα της άρεσε η Ευρώπη που θα ατένιζε;

Δυστυχώς σήμερα όλα αυτά έχουν ατονίσει. Από το 2008 που μπήκε το κυνήγι του κέρδους το οποίο αλλοιώνει χαρακτήρες αλλοιώθηκε και ο πολιτισμός. Το οικονομικό σύστημα έκανε τις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες Φεστιβάλ. Το 2021 είναι η σειρά της Ελλάδας να ορίσει Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Εκεί η Ελλάδα πρέπει να λάμψει και να φέρει στο προσκήνιο τον πολιτισμό που έχουμε. Τα κέντρα οικονομικής εξουσίας έχουν καταπιεί την πολιτική. Η οικονομική κρίση είναι λογιστική κρίση. Η οικονομία κάνει την πολιτική, παρά κάνει η πολιτική την οικονομία. Έχει γίνει μεταστροφή. Αυτό έχει δημιουργήσει χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς και έχει πληγώσει τη μεσαία τάξη, τη ραχοκοκαλιά της Ελλάδας. Έχει λιώσει την μεσαία τάξη η κρίση που είναι η σπονδυλική στήλη της κοινωνίας.

// Θα αντιδράσουμε;

Μετά το κραχ του 1929 στην Αμερική, όταν έγινε ο Ρούσβελτ πρόεδρος, έκανε κάτι φανταστικό. Ξόδεψε χρήματα. Έκανε δρόμους, γέφυρες, νοσοκομεία, σχολεία, για να κυκλοφορήσει το χρήμα. Το τόλμησε ο Ρούσβελτ. Χρειάζεται ανάπτυξη και όχι να κόψουμε τις ανάγκες μας και τις ζωές μας. Ο ελληνικός λαός έχει δείξει μεγάλη αντοχή. Εκπληκτική. Μην ξεχνάτε ότι το κύριο στοιχείο του Έλληνα είναι η ελευθερία. Με τέτοιον ουρανό πως να μην έχεις ελευθερία μέσα σου; Ζούμε σε μια κοινωνία κυνισμού, ανασφάλειας, φόβου, τρόμου, θρησκευτικού φανατισμού, ρατσισμού. Θα σου κάνω εγώ μια ερώτηση; Πες μου ένα τραγούδι σήμερα. Μπορείς; Όχι, δεν σου έρχεται αμέσως. Πόσα τραγούδια γράφτηκαν το 1960; Αυτό συμβαίνει παντού. Που είναι η Πιάφ, που είναι οι Μπίτλς, που είναι ο Σινάτρα; Γιατί δεν υπάρχουν; Στα κλαμπ όλοι είναι σε απόσταση. Απόσταση στα κλαμπ και στη ζωή.

// Φταίμε και εμείς;

Η πλαστική κάρτα δεν ήταν η δική μας. Δεν ήμασταν πλούσιοι. Τα τελευταία 30 χρόνια πράξαμε λάθος. Η τελευταία πενταετία έδειξε τις διαφορές Βορρά – Νότου στην Ευρώπη. Σήμερα έχουμε μια γερμανική Ευρώπη και όχι μια Ευρωπαϊκή Ένωση.

// Σας λείπει η Μελίνα;

Η Μελίνα μας λείπει περισσότερο από ποτέ. Γιατί η Μελίνα χάραξε μια πολιτική πολιτισμού. Και έβαλε στα χείλη των Ελλήνων την λέξη πολιτισμός και στα χείλη των ξένων τη λέξη Ελλάδα. Ήμουν συνδεδεμένος με την αδερφή μου. Με έβαζε να της κρατάω τους ρόλους, με έκανε υποβολέα, έδωσε κρυφά για ηθοποιός στο Εθνικό Θέατρο. Ήμασταν αχώριστοι. Με συμπλήρωνε. Μου έλεγε: «Βρε Σπύρο -ήμασταν πολύ νέοι τότε- να σε ρωτήσω κάτι; Αν είχες την ευκαιρία να βγεις με μια σταρ του Χόλυγουντ τι θα ήθελες; Να την πας για φαγητό, για χορό, να την κυκλοφορήσεις, να την προστατέψεις ή να της κάνεις έρωτα σε ένα δωμάτιο όλο το βράδυ;». Της λέω, «το δεύτερο». «Κουτέ», μου λέει, «έτσι δεν θα την έπειθες ποτέ. Πρέπει να κάνεις πάντα το πρώτο για να ακολουθήσει το δεύτερο». Αυτή ήταν η Μελίνα μου.