Εισερχόμαστε σε νέα φάση του Ψυχρού Πολέμου;
Μια συνοπτική ανάλυση του τι συμβαίνει σήμερα στην Ουκρανία -τη μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης, μεγαλύτερη ακόμη και από τη Γαλλία;- θα βοηθήσει νομίζουμε τον αναγνώστη να αποκτήσει μια σφαιρική αντίληψη για την εκεί κρατούσα σήμερα κατάσταση.
Η βασική προσέγγιση επιβάλλει την παράθεση των λόγων για τους οποίους το ρωσικό ενδιαφέρον στρέφεται τόσο έντονα στην Ουκρανία.
Ο πρώτος λόγος είναι καθαρά ιστορικός. Από τον 9ο μ.Χ. αιώνα, το Κίεβο αποτελούσε πάντα το ιστορικό λίκνο της Ρωσίας. Παράλληλα, θεωρείται και το λίκνο της ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Από εκεί ξεκίνησε ο εκχριστιανισμός των Ρώσων το 988 μ.Χ. Τότε που ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος του Κιέβου, αρχηγός του κράτους των Ρως (η πρώτη κρατική οργάνωση στον ανατολικό σλαβικό χώρο), ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και που πήρε, για τον λόγο αυτό, το προσωνύμιο Μέγας.
Ο Βλαδίμηρος παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Άννα, αδελφή του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου, χωρίς τελικά να είναι γνωστό αν ο τελευταίος είχε χωρίσει εν τω μεταξύ τις πολλές συζύγους που είχε αποκτήσει πριν από τη βάπτισή του.
Στον στρατηγικό τομέα, η Μόσχα κατέχει μια σημαντική βάση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας, στη Σεβαστούπολη. Είναι εύκολα αντιληπτά τα πλεονεκτήματα που παρέχει στις επιχειρησιακές δραστηριότητες του ρωσικού ναυτικού η λειτουργία της βάσης αυτής στην Κριμαία. Παρέχει την ευχερή κίνηση του ρωσικού στόλου προς τη Μεσόγειο, την Ερυθρά θάλασσα, τον Ινδικό Ωκεανό, ευχέρεια που θα εξέλιπε αν οι ρωσικές ναυτικές δυνάμεις έπρεπε να πλεύσουν από τη Βαλτική Θάλασσα για να φτάσουν στον ίδιο προορισμό.
Ο τρίτος λόγος είναι καθαρά οικονομικός. Η Ρωσία επιδιώκει τη δημιουργία μιας ευρωασιατικής Ένωσης με τη συμμετοχή του Καζακστάν και της Λευκορωσίας.
Σε περίπτωση που η Ουκρανία δεν θα συμμετείχε στην Ένωση αυτή, η τελευταία θα εστερείτο των απέραντων καλλιεργήσιμων ουκρανικών εκτάσεων αλλά και της πληθυσμιακής ισχύος της χώρας, που η αριθμητική της αποτύπωση υπερβαίνει τα 45 εκατ.
Επιπλέον, στην Ουκρανία υπάρχουν εγκαταστάσεις κατασκευής του αεροσκάφους Antonov, το μοντέλο του οποίου An-225 Mriya («όνειρο» στα ουκρανικά) θεωρείται το μεγαλύτερο μεταφορικό βαρέων φορτίων στον κόσμο.
Είναι αλήθεια ότι η Δύση, για μια ακόμη φορά, έδειξε την ανεπάρκειά της στη διαχείριση μιας τόσο σοβαρής κρίσης. Ενώ οι εξεγερμένοι στο Κίεβο ενθαρρύνθηκαν στην αρχή από τους δυτικούς, οι τελευταίοι, την κρίσιμη στιγμή, μετά τη γνωστή αντίδραση της Μόσχας, ακολούθησαν διαφορετική πολιτική και έδωσαν την προφανή εντύπωση ότι δεν έχουν πρόθεση να συγκρουστούν με τη Μόσχα, αρκούμενοι, μαζί με την Ουάσινγκτον, να ομιλούν για οικονομικές κυρώσεις, για διακοπή των συνομιλιών περί βίζας και άλλα τινά.
Τα πράγματα όμως περιεπλάκησαν ακόμη περισσότερο: Με απόφασή του, το Κοινοβούλιο της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας ψήφισε υπέρ της απόσχισης από την Ουκρανία και της προσχώρησής της στη Ρωσική Ομοσπονδία. Αποφασίσθηκε επίσης η διενέργεια σχετικού δημοψηφίσματος που ορίστηκε για τη 16η Μαρτίου.
Εν τω μεταξύ αρκετή φιλολογία αναπτύχθηκε σχετικά με αμερικανικό σκάφος, που βρέθηκε τις τελευταίες μέρες στα ανοιχτά του Φαλήρου, την παρουσία του οποίου πολλοί συνέδεσαν με την κρίση στην Ουκρανία. Πρόκειται για το USS George H. W. Bush, το οποίο, σύμφωνα με τις δημοσιευθείσες πληροφορίες, θα συμμετάσχει στην «ανάπτυξη» της Ομάδας Κρούσης 2 στη θάλασσα της Αραβίας και τον Ινδικό Ωκεανό, όπου θα αναλάβει ρόλο στην Επιχείρηση Ανθεκτική Ελευθερία. Η ναυπήγησή του ολοκληρώθηκε το 2009 και κόστισε 6,2 δισ. δολάρια και έχει μήκος σχεδόν 333 μέτρα.
Από το αεροπλανοφόρο μπορούν να προσγειωθούν και απογειωθούν οκτώ μοίρες μαχητικών. Εξ ου και οι συνειρμοί που διατυπώθηκαν.
Μια άλλη παράμετρος της ουκρανικής κρίσης, που αφορά άμεσα και τη χώρα μας, αποτελούν οι οικονομικές συνέπειες της κρίσης.
Αν και τα τελευταία δέκα χρόνια ο όγκος των εμπορικών μας συναλλαγών με την Ουκρανία κινείται σε χαμηλά επίπεδα, δεν παύει να μας απασχολεί το θέμα που θα προκύψει στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, που εισάγεται στη χώρα μας από αγωγό στην Ουκρανία. Οι ποσότητες που εισάγονται αντιπροσωπεύουν το 60% περίπου της κατανάλωσής μας.
Παράταση και επιδείνωση της κρίσης θα επέφερε σοβαρές συνέπειες στον εφοδιασμό των ελλήνων καταναλωτών.
Προσωρινή, βέβαια, λύση για τη χώρα μας θα είναι το υγροποιημένο φυσικό αέριο από την Αλγερία και από την ελεύθερη αγορά, σε spot φορτία.
Ανησυχία όμως επικρατεί και για τις ελληνικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία και για τον λόγο αυτό ο υφυπουργός Εξωτερικών κ. Κούρκουλας πραγματοποίησε, την περασμένη Παρασκευή, σύσκεψη με τους εκπροσώπους των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται εκεί.
Κλιμάκωση, ακόμα, της κρίσης θα είχε συνέπειες και στον τουρισμό μας, αφού θα εμειούτο το αυξανόμενο, μέχρι σήμερα, τουριστικό ρεύμα από τη Ρωσία προς τους τουριστικούς προορισμούς της χώρας μας.
Κύριο χαρακτηριστικό της μέχρι τώρα αντίδρασης της Ρωσίας είναι η επίδειξη αποφασιστικότητας. Το μήνυμα που εκπέμπει είναι σαφές. Ουδέποτε θα επιτρέψει να την αγνοήσουν όσον αφορά τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία.
Αισθάνεται ενδυναμωμένη, ειδικά μάλιστα μετά την επιτυχή της παρέμβαση κατά τη διάρκεια της συριακής κρίσης, αφού απέδειξε ότι είναι δύναμη ικανή να επιβάλει λύσεις που επέβαλαν τη σιγή των ηχούντων -τη στιγμή εκείνη- τυμπάνων του πολέμου.
Ανεξαρτήτως όμως αυτού, θα ήταν δύσκολο για τον Πρόεδρο Πούτιν να υποχωρήσει στο θέμα της Ουκρανίας. Εγνώριζε καλά ότι θα αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στο εσωτερικό της χώρας, αφού θα του ασκείτο έντονη κριτική για ενδοτισμό.
Είναι γεγονός πλέον ότι ο κίνδυνος να αρχίσει να πλανάται το φάσμα του Ψυχρού Πολέμου, είναι ορατός.
Το ΝΑΤΟ ξεκάθαρα αποφάσισε να διακηρύξει τη στήριξή του στην εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Ουκρανίας.
Κατά τη συνάντηση κορυφής στις Βρυξέλλες, της 6ης τρέχοντος, που είχε αντικείμενο την Ουκρανία, η ΕΕ ανακοίνωσε διά του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Βαν Ρομπάι, ότι θεωρεί την απόφαση του τοπικού Κοινοβουλίου της Κριμαίας παράνομη.
Αποφάσισε δε να επιβάλει κλιμακούμενες κυρώσεις.
Στο πρώτο στάδιο, διακόπτονται οι συνομιλίες για τις θεωρήσεις διαβατηρίων ρώσων πολιτών και η Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία αποσύρονται από τις προετοιμασίες της Συνόδου Κορυφής του G8 στο Σότσι της Ρωσίας τον Ιούνιο.
Σε δεύτερο στάδιο, σε περίπτωση μη επίτευξης διπλωματικής λύσης κατά τις διαπραγματεύσεις Ρωσίας – Ουκρανίας, θα ληφθούν πρόσθετα μέτρα, όπως οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις συγκεκριμένων πολιτών προς την ΕΕ, «πάγωμα» περιουσιακών στοιχείων για ρώσους αξιωματούχους καθώς και αναστολή των Συνόδων Κορυφής ΕΕ – Ρωσίας.
Σε τρίτο στάδιο, θα υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση των πιέσεων, αν η Ρωσία εξακολουθήσει να τηρεί αποσταθεροποιητική στάση.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες κάλεσαν επίσης τη Ρωσία να αποσύρει άμεσα τα στρατεύματά της από την Κριμαία και να επιτρέψει την πρόσβαση διεθνών παρατηρητών.
Ποιο όμως θα είναι το επόμενο βήμα, αν η Ρωσία επιμείνει -και οι μέχρι τώρα ενδείξεις ενισχύουν την εντύπωση ότι θα συνεχίσει- στην πολιτική της αναβίωσης της ρωσικής επιρροής; Και αν αυτή -όσο απίθανο και αν τώρα φαίνεται- έφτανε, όπως φοβούνται πολλοί, στον επανακαθορισμό των συνόρων;
Η ελληνική προεδρία βρίσκεται σε λεπτή θέση.
Είναι δύσκολο να μπορέσει να συνθέσει μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στην ουκρανική κρίση. Όλοι οι εταίροι δεν συμφωνούν στην έκταση και ένταση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Οποιαδήποτε λύση θα πρέπει να περιέχει κάποιο συμβιβασμό. Η ΕΕ θα το προτιμούσε.
Μια συμβιβαστική λύση, θα ήταν το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί. Ίσως και η Ρωσία να μην την αποκλείει, με τους όρους της φυσικά. Δεν εξηγείται διαφορετικά η διάρκειας μιας ώρας τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο αμερικανός Πρόεδρος -τη δεύτερη- με τον ρώσο ομόλογό του, στην προσπάθεια του πρώτου να πείσει τον δεύτερο να δεχθεί μια διπλωματική λύση.
Επικράτηση ψυχροπολεμικού κλίματος ουδένα συμφέρει. Ούτε φυσικά τη χώρα μας. Υπ’ αυτή την άποψη έχει την υποχρέωση να συμβάλει, με όποιο τρόπο μπορεί και όσα μέσα διαθέτει, στην εκτόνωση της κρίσης.