Εν όψει σοβαρών εξελίξεων στον τραπεζικό τομέα

Kαι τούτο γιατί θα κλονιστεί η εμπιστοσύνη των καταθετών, καθʼ όσον αφορά το τραπεζικό απόρρητο και την προστασία των καταθέσεων από το «μακρύ χέρι» του υπουργείου των Οικονομικών. Και δυστυχώς η πολιτική και υπηρεσιακή «τρέλα» που υπάρχει σε αυτό το υπουργείο, τους οδηγεί στην κατάσχεση καταθέσεων ακόμη και σε περιπτώσεις μικροοφειλών, και μάλιστα χωρίς να ειδοποιηθεί σχετικά ο οφειλέτης-φορολογούμενος. Βέβαια το να υπάρχει απόλυτη εφαρμογή στο απόρρητο των καταθέσεων είναι μια ακραία περίπτωση που ασφαλώς δεν θα πρέπει να αποτελεί ταμπού, και θα πρέπει να αίρεται μόνον με σχετική δικαστική απόφαση. Η έλλειψη εμπιστοσύνης των καταθετών στο τραπεζικό μας σύστημα ήδη άρχισε να εμφανίζεται από το 2010 και συνεχίστηκε μέχρι σήμερα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, που δημοσιεύονται στην ενδιάμεση έκθεση Νομισματικής Πολιτικής του έτους 2013. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία προκύπτουν τα παρακάτω συμπεράσματα:

α) Το 2008 το σύνολο των καταθέσεων (όψεως, ταμιευτηρίου, προθεσμίας) έφτανε στα 227,3 δισ. ευρώ. Και το 2009 έφτασε στα 237 δισ. ευρώ. Από το 2010 που άρχισε να χτυπά η κρίση και η αλλοπρόσαλλη πολιτική της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου, που προκάλεσε και την αβεβαιότητα των εξελίξεων στα μακροοικονομικά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας, οι τραπεζικές καταθέσεις μειώθηκαν στα 209,5 δισ. ευρώ. Το 2011 μειώθηκαν ακόμη περισσότερο στα 174 δισ. και το 2012 και 2013 το σύνολο των καταθέσεων έφτασε στα 161 έως 162 δισ. ευρώ.

β) Η κατανομή του συνόλου των καταθέσεων δείχνει ότι οι καταθέσεις όψεως φτάνουν στο 10-12% του συνόλου των καταθέσεων, οι καταθέσεις ταμιευτηρίου φτάνουν στο 25-30% και οι καταθέσεις προθεσμίας καλύπτουν το 60% του συνόλου. Επομένως μπορούν οι συστημικές ελληνικές τράπεζες να ασκήσουν μια εποικοδομητική πολιτική για την τόνωση της ρευστότητας στην ελληνική αγορά. Γιατί υπάρχουν ακόμη ικανά περιθώρια εμπιστοσύνης των αποταμιευτών στο τραπεζικό σύστημα. Οι τράπεζες όμως προτίμησαν να ακολουθήσουν πολιτική συρρίκνωσης της δανειοδότησης. Και έτσι η αγορά άρχισε να στενάζει κάτω από την έλλειψη ρευστότητας.

γ) Το πλέον οδυνηρό έτος είναι το 2012, καθώς οι καταθέσεις και στο σύνολό τους και στο τμήμα που αφορά καταθέσεις προθεσμίας εμφανίζουν τη μεγαλύτερη εκροή, η οποία φτάνει στα 66 δισ. ευρώ περίπου. Οι δε καταθέσεις προθεσμίας παρουσιάζουν μείωση 40 δισ. ευρώ. Κατά το 2013 παρουσιάζεται η ίδια κατάσταση. Η άποψή μας είναι ότι όσο διαρκούν τα Μνημόνια και τα φορολογικά και εισοδηματικά μέτρα, τόσο μειώνεται και η εμπιστοσύνη των καταθετών. Βέβαια, υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες που μειώνουν την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα. Αίφνης η κομματική αντιπαλότητα όταν φτάνει και στο τραπεζικό σύστημα επηρεάζει τον βαθμό εμπιστοσύνης. Όταν το ένα κόμμα διαδίδει ότι αν ο αντίπαλος νικήσει στις προσεχείς εκλογές αυτό είναι καταστροφικό για την οικονομία.

δ) Η μελέτη της εξέλιξης των καταθέσεων κατά κατηγορία μάς δείχνει ότι μεταξύ του 2008 και του τέλους του 2013, οι καταθέσεις όψεως μειώθηκαν κατά 4 δισ., οι καταθέσεις Ταμιευτηρίου κατά 24 δισ. και οι καταθέσεις προθεσμίας κατά 40 δισ. Δηλαδή έχουμε εκροές κεφαλαίων από το τραπεζικό σύστημα περίπου 68 δισ. ευρώ, τα οποία προφανώς έχουν καλύψει τις αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις και ασφαλώς η συντριπτική τους πλειοψηφία έχει μεταναστεύσει σε άλλες χώρες.

Εάν ξεκινήσουμε από την άποψη, που ασφαλώς είναι σωστή, ότι το τραπεζικό σύστημα είναι ο αιμοδότης της οικονομίας, τότε η ανάλυση που επιχειρήσαμε παραπάνω μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ένας σημαντικός παράγων για τα σημερινά χάλια της οικονομίας είναι και η πολιτική της πιστωτικής συρρίκνωσης που ακολούθησαν από το 2010 μέχρι και σήμερα οι ελληνικές τράπεζες. Το κράτος φρόντισε για να εξασφαλίσει ρευστότητα στις τράπεζες να δανειστεί και να λειτουργήσει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Στήριξης (ΤΧΣ). Όμως οι τράπεζες κλείδωσαν στα θησαυροφυλάκιά τους τους χρηματικούς πόρους, που ήταν στην ουσία κοινωνικοί πόροι και όφειλαν να τους διαχειριστούν με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον. Όταν πέρυσι η Ελλάδα εισέπραξε 42,5 δισ. ευρώ δόση δανείου, το μεγαλύτερο μέρος πήγε για τη στήριξη του τραπεζικού μας συστήματος. Και το τραπεζικό σύστημα νομίζοντας ότι έτσι βοηθάει τάχα την ελληνική οικονομία, έσπευσε να δανειοδοτήσει τα δύο κόμματα που στηρίζουν τη σημερινή κυβέρνηση, δηλαδή τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Και τους δανειοδότησε με 100 εκατ. ευρώ για την κάλυψη κομματικών δαπανών. Δηλαδή τα κόμματα που κυβερνούν δεν εισπράττουν μόνο την επιδότηση του Δημοσίου, που προβλέπει η νομοθεσία μας, εισπράττουν και δανεικά (αγύριστα;) από τις τράπεζες. Το ΠΑΣΟΚ που βρίσκεται στα πρόθυρα της διάλυσης, πού θα βρει να ξοφλήσει τα τραπεζικά δάνεια;

Στον τραπεζικό τομέα μέσα στον μήνα Μάρτιο προμηνύονται σοβαρές εξελίξεις. Μέσα στις επόμενες μέρες θα δοθεί το εναρκτήριο λάκτισμα των εξελίξεων αυτών, που θα αρχίσουν ίσως με την κάλυψη των αναγκών της ανακεφαλαιοποίησης των τεσσάρων συστημικών τραπεζών και με την ιδιωτικοποίηση-εκποίηση της Eurobank, που μόλις πέρυσι κρατικοποιήθηκε. Για την περίπτωση της πώλησης και για το πόσο θα ωφεληθεί το Δημόσιο θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι το κράτος αγόρασε τις μετοχές της Eurobank στην τιμή 1,25 ευρώ ανά μετοχή και τώρα την πωλεί με 0,40 ανά μετοχή. Να γιατί η «τρόικα» πιέζει για την ιδιωτικοποίηση της τράπεζας αυτής, γιατί το σύστημα εξυπηρετείται με φτηνές ιδιωτικοποιήσεις μεγάλων κρατικών τραπεζών. Και η κυβέρνηση, δυστυχώς, έχει συνδέσει την ύπαρξή της με την εξυπηρέτηση του συστήματος, και όχι των συμφερόντων του ελληνικού λαού. Η διοίκηση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Στήριξης πρέπει να είναι πολύ προσεκτική στην πώληση της Eurobank, αλλά και στα θέματα ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, εφόσον από τα τεστ αντοχής προκύψει τέτοιο πρόβλημα. Και θα πρέπει να έχει υπόψη της η διοίκηση ότι οι τραπεζικές εξελίξεις και η εν γένει μεταχείριση του τραπεζικού συστήματος από το κράτος έχουν καταστεί πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης μεταξύ των κομμάτων της συγκυβέρνησης και του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Και αυτό σημαίνει ότι μετά τις βουλευτικές εκλογές, όποτε και αν γίνουν, θα υπάρξει έλεγχος της κρατικής συμπεριφοράς για όλα τα θέματα που άπτονται της στήριξης του τραπεζικού συστήματος, όποιας απόχρωσης κυβέρνηση και αν συγκροτηθεί.

Οι τελευταίες εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα της Ευρωζώνης (και εν όψει της τραπεζικής ένωσης) δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές για τις τράπεζες που παρουσιάζουν προβλήματα και κυρίως για τις τράπεζες εκείνες που δεν θα πετύχουν στα «τεστ αντοχής», τα οποία θα διενεργήσει σύντομα η ΕΚΤ, και όχι πλέον οι ιδιωτικές εταιρείες. Ανώτατοι αξιωματούχοι της Ευρωζώνης, με πρώτο και καλύτερο τον ολλανδό πρόεδρο του Eurogroup Ντάισελμπλουμ, προειδοποιούν ότι οι τράπεζες που θα αποτύχουν στα τεστ αντοχής θα κλείσουν οριστικά, προκειμένου το ενιαίο πλέον τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης να ισχυροποιηθεί και να συμμετάσχει στην αναπτυξιακή προσπάθεια των χωρών-μελών. Αυτό θα σημάνει ότι στην Ελλάδα αρκετές τράπεζες θα πρέπει να βάλουν λουκέτο. Εκείνο που είναι ακόμη το ζητούμενο είναι πώς και με ποια μέθοδο θα αντιμετωπιστούν τα ακανθώδη προβλήματα που θα δημιουργηθούν. Και όχι μόνο στην Ελλάδα θα έχουμε κοινωνικές αναταραχές, αλλά και σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Το κακό είναι ότι το σύστημα θέλει όλους όσους αναπτύσσουν οικονομική δραστηριότητα, σε όλους τους τομείς, να είναι ισχυροί και με τεράστια οικονομική επιφάνεια. Και όπου υπάρχουν κατακερματισμένες οικονομικές δυνάμεις να συνενώνονται σε εταιρείες, ώστε να δημιουργούνται ισχυρές επιχειρήσεις, υποταγμένες και ελεγχόμενες από το σύστημα.

Πάντως, όσον αφορά τα Ελλήνων δρώμενα, πρέπει να παραδεχθούμε ότι οι αποφάσεις της ηγεσίας του υπουργείου Οικονομικών, στον τομέα της φορολογίας, έχουν υπερβολική δόση αυθαιρεσίας και αντισυνταγματικότητας. Και κάποιος πρέπει να βάλει φρένο σε αυτόν τον κατήφορο. Ασφαλώς το απόρρητο των καταθέσεων έχει ισχυρή δικαιολογητική βάση. Και πρέπει να αίρεται μόνο με δικαστική απόφαση, για να μη ζήσουμε την κατάρρευση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Είναι αυθαιρεσία η άρση του απορρήτου να είναι στην ευχέρεια του κάθε υπαλλήλου του υπουργείου των Οικονομικών. Και αν το κράτος επιθυμεί να τιμωρήσει τους αδικαιολόγητα πλουτίσαντες, υπάρχει και η δικαστική οδός, η οποία εγγυάται τον σεβασμό των δικαιωμάτων των πολιτών. Και για να κλείσουμε και τη σημερινή μας παρουσίαση, θα πρέπει να πούμε ότι όλα δείχνουν ότι η Ελλάδα θα συρθεί σε νέο δάνειο από την «τρόικα» και σε νέο Μνημόνιο. Και επειδή η ΕΕ (και το παρακλάδι της, η Ευρωζώνη) αποτελούν οργανισμούς εξυπηρέτησης των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου και πηγή μεγάλης αδικίας σε βάρος των εργαζομένων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, γι’ αυτό και η κυβέρνηση, η οποία θα υπογράψει τη νέα δανειακή σύμβαση και το Μνημόνιό της, θα πρέπει να είναι άκρως προσεκτική στις απαιτήσεις και στα μέτρα που η Ελλάδα θα αναλάβει για να ικανοποιήσει τους δανειστές μας.