Πασάς το παίζει ο Ερντoγάν

Ο Ερντογάν επέμεινε με δηλώσεις του ότι δεν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία αν το Ισραήλ δεν δεσμευτεί να άρει τον αποκλεισμό της Γάζας. Η δέσμευση αυτή, πρόσθεσε ο τούρκος πρωθυπουργός, θα πρέπει να είναι γραπτή και να συμπεριληφθεί στο κείμενο της συμφωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες για τα γεγονότα του Μαβί Μαρμαρά. Την επόμενη ημέρα ισραηλινές πηγές ξεκαθάριζαν σε όλους τους τόνους ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση το Ισραήλ να προχωρήσει σε μία τέτοια συμφωνία, ενώ την Πέμπτη ο υπουργός Στρατηγικών Υποθέσεων του Ισραήλ Γιουβάλ Στάινιτς κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι μπλοκάρει τη σύναψη συμφωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες και χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του ως ακατανόητη.

Ερντογάν και Μαβί Μαρμαρά εν όψει τριών εκλογικών αναμετρήσεων

Οι πολύμηνες διεργασίες σε διπλωματικό επίπεδο είχαν φέρει τις δύο χώρες πολύ κοντά στην επίτευξη συμφωνίας. Παρότι περισσότερες λεπτομέρειες δεν είχαν γίνει γνωστές, η ισραηλινή πλευρά θα κατέβαλε στις οικογένειες των θυμάτων του Μαβί Μαρμαρά περίπου 20 εκατ. δολάρια και η Άγκυρα θα έπαιρνε τα αναγκαία νομοθετικά μέτρα προκειμένου να λήξουν τελεσίδικα οι όποιες νομικές διώξεις για τους ισραηλινούς στρατιώτες που συμμετείχαν στα επεισόδια. Το αίτημα του τούρκου πρωθυπουργού για άρση του ισραηλινού αποκλεισμού της Γάζας συζητούνταν παράλληλα, μέσω διαφορετικών καναλιών, και χωρίς να περιλαμβάνεται στο πακέτο της συμφωνίας. Οι περισσότερες λεπτομέρειες είχαν ρυθμιστεί περίπου ένα δεκαήμερο πριν από την έκπληξη Ερντογάν την Τρίτη και όλοι ανέμεναν την οριστική συγκατάθεση του ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου σε όσα είχαν συμφωνηθεί.

Παρότι σε διεθνές επίπεδο η συμφωνία θα μπορούσε να είναι επωφελής και για τους δύο, καθώς θα ενίσχυε το διεθνές προφίλ του τούρκου πρωθυπουργού που έχει υποστεί σημαντικά πλήγματα το τελευταίο διάστημα και θα έδινε ένα σημαντικό περιφερειακό έρεισμα στον Νετανιάχου, που εν όψει του ναυαγίου των διαπραγματεύσεων με τους Παλαιστινίους κινδυνεύει με διεθνή απομόνωση, ή και ακόμα με την επιβολή διεθνών κυρώσεων, και για τους δύο πολιτικούς φαίνεται ότι προτεραιότητα πήρε το πολιτικό κόστος στο εσωτερικό της χώρας τους. Ο Ερντογάν αυτή τη στιγμή παίζει το μέλλον του στην Τουρκία και αναμένει τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών του Μαρτίου για να αποφασίσει αν θα διεκδικήσει την προεδρία της χώρας τον Αύγουστο, ή αν θα είναι ξανά υποψήφιος πρωθυπουργός στις επόμενες εθνικές εκλογές αλλάζοντας τον εσωτερικό κανονισμό του κόμματός του που απαγορεύει την τέταρτη θητεία στελεχών σε δημόσια αξιώματα. Την ίδια στιγμή οι μετρήσεις δείχνουν ότι υπολογίσιμο κομμάτι της συντηρητικής του βάσης που προερχόταν από το εθνικιστικό κόμμα του Μπαχτσελί αρχίζει να εγκαταλείπει το AKP και να επιστρέφει στις ρίζες του. Ταυτόχρονα, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας αποφάσισε στα τέλη Ιανουαρίου να βάλει τέλος στη διαχρονική πολιτική των χαμηλών επιτοκίων που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην εντυπωσιακή διεύρυνση της τουρκικής μεσαίας τάξης στα χρόνια του Ερντογάν προκειμένου να στηρίξει το εθνικό νόμισμα. Ο κίνδυνος για τον τούρκο πρωθυπουργό είναι μεγάλος, καθώς ένας από τους σημαντικότερους λόγους που κρατούν ακόμη τους οπαδούς του συσπειρωμένους είναι η θετική πορεία της οικονομίας. Μέσα σε όλα αυτά ασκούνται ολοένα και περισσότερες δημόσιες και ιδιωτικές πιέσεις στον τούρκο πρόεδρο Γκιουλ, από παράγοντες και κέντρα εξουσίας εντός και εκτός Τουρκίας, να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να συγκρουστεί με τον Ερντογάν. Από την άλλη μεριά ο Νετανιάχου, μετά τη δημόσια συγγνώμη που αναγκάστηκε να ζητήσει τον περασμένο Μάρτιο από τον τούρκο πρωθυπουργό και την ταπεινωτική στάση του Ερντογάν απέναντί του, δεν θέλει να έρθει σε μεγαλύτερη ακόμη αντιπαράθεση με την ακραία πτέρυγα του κόμματος και να γίνει ο πρώτος ισραηλινός πρωθυπουργός που θα καταβάλει εκατομμύρια σε αποζημιώσεις σε μια μη φιλική, πλέον, απέναντι στο Ισραήλ χώρα, για ενέργειες που, για πολλούς στο Τελ Αβίβ, είναι απαραίτητες για την προστασία της ασφάλειας των πολιτών του.

Οι σχεδιασμοί των ΗΠΑ στο τρίγωνο Λευκωσίας – Άγκυρας – Τελ Αβίβ

Οι ισορροπίες στο τρίγωνο Λευκωσίας – Άγκυρας – Τελ Αβίβ και η μελλοντική διαχείριση των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου της περιοχής θα έχουν καταλυτικές επιπτώσεις για τις επιδιώξεις της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Όχι μόνο για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, αλλά και για τη δημιουργία ενός δυτικόφιλου πόλου πολιτικής και ενεργειακής συνεργασίας που θα βοηθούσε στη σταθεροποίηση της χειμαζόμενης Μέσης Ανατολής, ή και έστω, για την αποτροπή της δημιουργίας άλλης μιας εστίας σύγκρουσης εξαιτίας των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου αυτή τη φορά, που θα έφερνε περαιτέρω αποσταθεροποίηση. Την ίδια στιγμή για τους Αμερικάνους είναι πολύ δύσκολη η εξεύρεση και η υλοποίηση της όποιας λύσης στον εμφύλιο που μαίνεται στη Συρία και η διαχείριση της σταδιακής επανένταξης του Ιράν στο διεθνές σύστημα χωρίς τη συνεργασία Τουρκίας και Ισραήλ.

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην προσέγγιση Τουρκίας – Ισραήλ παίζει ο οικονομικός παράγοντας. Και στις δύο χώρες υπάρχουν ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα με διαχρονικούς δεσμούς που έχουν να κερδίσουν πολλά από μια μελλοντική ενεργειακή συνεργασία και τα οποία πιέζουν εδώ και καιρό για την εξαγωγή μέρους των ισραηλινών ενεργειακών αποθεμάτων στην Τουρκία, καταρχήν για την κάλυψη των δικών της αναγκών, ή μέσω της Τουρκίας, με κατεύθυνση την ευρωπαϊκή αγορά με τη δημιουργία αγωγού. Κομβικής σημασίας για την υλοποίηση των σχεδιασμών αυτών είναι η λύση του Κυπριακού, καθώς ένας τέτοιος αγωγός γίνεται οικονομικά ρεαλιστικός μόνο αν περάσει από την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. «Αντάλλαγμα» για τη Λευκωσία είναι ο ισχυρισμός ότι, στο πλαίσιο μιας λύσης του Κυπριακού, τα κέρδη από τον τουρκοϊσραηλινό αγωγό θα χρηματοδοτήσουν την κατασκευή του σταθμού υγροποίησης στο Βασιλικό, καθώς και ότι ο αγωγός αυτός θα λειτουργήσει αποκλειστικά για την τροφοδοσία της τουρκικής αγοράς και όχι για τη μεταφορά φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.

Σε όποια περίπτωση, η ισραηλινή ηγεσία εξακολουθεί να μη δεσμεύεται με καμία από τις επιλογές που της προτείνονται, είτε τον αγωγό προς την Τουρκία, είτε τον σταθμό υγροποίησης στο Βασιλικό, ή ακόμη και τη χρησιμοποίηση των αιγυπτιακών τερματικών σταθμών υγροποίησης, αλλά φαίνεται να αναζητά, ολοένα και πιο εντατικά, λύσεις που θα της παράσχουν αυτονομία, είτε αυτή είναι η δημιουργία πλωτού σταθμού υγροποίησης στα ισραηλινά χωρικά ύδατα είτε η αξιοποίηση της τεχνολογίας του συμπιεσμένου φυσικού αερίου που αρχίζει να μπαίνει στο παιχνίδι.