Τώρα, ποιος είναι ο εχθρός;

// Πρόκειται για φαινόμενο μέσα στην κρίση. Η ταινία «Μικρά Αγγλία», αν δεν κάνω λάθος, έχει κόψει γύρω στα 300.000 εισιτήρια, ξεπερνώντας τις αμερικανικές…
Συγγνώμη που θα σας διακόψω, αλλά η ταινία έχει ξεπεράσει τα 300.000 εισιτήρια στις κινηματογραφικές αίθουσες. Για μένα είναι ίσως το πιο όμορφο συναίσθημα. Να αγκαλιαστεί τόσο πολύ μια ελληνική ταινία στον καιρό της κρίσης και να μιλάει γιʼ αυτήν ο κόσμος. Η καλύτερη διαφήμιση.

// Πού έγκειται η επιτυχία της;
Στο ότι μιλάει απευθείας στην καρδιά. Δεν είναι μόνο το βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη στο οποίο βασίζεται το σενάριο, αλλά και η καθοδήγηση του υπέροχου σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη. Άλλωστε οι δυο τους είναι και ζευγάρι στη ζωή και ίσως αυτή η ταινία είναι το παιδί τους.

// Η Όρσα και η Μόσχα, οι ηρωίδες της ταινίας, αυτές οι δύο αδελφές, αν επικοινωνούσαν μεταξύ τους δεν θα ζούσαν αυτήν την τραγωδία. Δηλαδή να παντρευτεί η μία τον μοναδικό έρωτα της άλλης… Ίσως αν είχαν σπουδάσει, αν δούλευαν, αν η μάνα τους δεν τους έδινε σε λάθος συζύγους με σκοπό την καλή αποκατάσταση… Οι λάθος επιλογές φέρνουν και τα δράματα;
Για μένα όλο το μήνυμα του έργου περικλείεται σε μια φράση της Όρσας: «Μόνο να μιλούσαμε». Αλλά στη ζωή μόνο η Όρσα και η Μόσχα δεν επικοινωνούν; Και ήταν και κοπέλες που ζούσαν πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που οι γυναίκες δεν αποφάσιζαν για τον γάμο τους. Η εποχή μας σήμερα δεν χαρακτηρίζεται από έλλειψη επικοινωνίας; Πόσα σκάνδαλα θα έβγαιναν στην επιφάνεια αν έλεγαν οι πολιτικοί μας την αλήθεια στον κόσμο;

// Η ταινία όμως στέκεται και στους καπεταναίους του ’40, αλλά και στους εφοπλιστές που έβαλαν τα καράβια τους στον πόλεμο, δίπλα στους συμμάχους, ενάντια στον Άξονα. Τι κάνει ήρωα τον Έλληνα;
Ο Έλληνας έχει στη φύση του την πάλη. Σπάνια το βάζει κάτω. Βλέπει μπροστά. Έχει μάθει να ξεπερνάει τους σκοπέλους, να βγαίνει από τις Συμπληγάδες. Το ελληνικό δαιμόνιο έχει σμιλευτεί πάνω σε πολλές δύσκολες ιστορικές συνθήκες. Όλη η διαδρομή του Έλληνα είναι ένας αγώνας. Το θέμα είναι για μένα αν βάζουμε μυαλό. Αυτό είναι από τα βασικά μας λάθη. Επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Ο διχασμός και η φαγωμάρα στον Έλληνα, που έφτασε μέχρι τον Εμφύλιο, είναι ένα διαχρονικό λάθος.

// Υποδύεστε τον καπετάν Νίκο. Μα τι άνθρωπος είναι αυτός, που παρόλο που μαθαίνει ότι η γυναίκα του αγαπούσε μια ζωή τον άνδρα της αδερφής της τη συγχωρεί και κοιτά να σώσει αυτήν και τα τρία παιδιά τους; Της λέει να πάνε στην Αμερική και να φύγουν από την Άνδρο…
Ο καπετάν Νίκος είναι μορφωμένος άνθρωπος. Καλλιεργημένος. Είναι μιας άλλης τάξης. Είναι ήρεμος στις αποφάσεις του. Τη δικαιολογεί τη σύζυγό του. Ο Σπύρος ήταν ο παιδικός της έρωτας. Η μάνα της την έδωσε στον Νίκο που είχε χρήματα και όταν ο Σπύρος έγινε και αυτός πλούσιος έδωσε την άλλη κόρη σ’ εκείνον. Ο καπετάν Νίκος πρέπει να σώσει τα τρία παιδιά του. Και στην Όρσα δίνει την ευκαιρία: «Έλα μαζί μας να σωθείς». Την αγαπάει. Για αυτήν τη γυναίκα τα έδωσε όλα. Όταν ο Σπύρος πεθαίνει ηρωικά πάνω στο καράβι, η Όρσα τα αποκαλύπτει όλα σ’ όλους γιατί πλέον δεν έχει νόημα η ζωή της.

// Μα υπάρχουν τέτοιοι έρωτες;
Η Όρσα αποδέχεται πλήρως το πάθος της για τον Σπύρο και όταν αυτός πνίγεται ηρωικά στον πόλεμο, παραιτείται από τη ζωή. Αυτή είναι. Δεύτερες σκέψεις δεν έχει. Αφέθηκε σ’ αυτόν τον έρωτα. Τον κρατούσε χρόνια κρυφό. Όσο ζούσε ο Σπύρος θα ζούσε για αυτόν και ας μην τον είχε. Τώρα πλέον, με τον Μαλταμπέση νεκρό, δεν έχει νόημα η ζωή της.

// Τη μάνα τους, που ουσιαστικά πούλησε τις κόρες της, τη δικαιολογείτε;
Η μάνα είναι συντηρητική, κοιτά το κέρδος και παλεύει μόνη της να αποκαταστήσει δύο κόρες. Ο άνδρας της καπετάνιος, η μια πλευρά του κρεβατιού της άδεια. Δεν πιστεύει στον έρωτα. Πιστεύει ότι ο έρωτας φεύγει και μένει η λογική.

// Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι πιο σκληρός ή αυτός που ζούμε τώρα;
Σε αριθμούς και αναλογικά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν μια θηριωδία. Αλλά ο εχθρός ήταν μπροστά σου, ήξερες ποιον να πολεμήσεις. Τώρα ο εχθρός ποιος είναι; Τότε είχαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τώρα έχουμε τα μεγάλα οικονομικά τραστ. Το κέρδος. Η απληστία σκοτώνει ανθρώπους σήμερα. Το καπιταλιστικό σύστημα έχει δείξει το πιο ακραίο του πρόσωπο. Η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη.
Ο καπιταλισμός σε βάζει στα γρανάζια του και σε αλλοτριώνει ως άνθρωπο.

// Πάντως και όλοι οι πόλεμοι στην οικουμένη δεν γίνονται για το κέρδος;
Ανεβάζουμε μια εξαιρετική, προσεγμένη παράσταση της ΕΛΘΕΑ στο «Θέατρο Παλλάς», τον «Τρωικό Πόλεμο», με τη Δούκισσα Νομικού στον ρόλο της Ωραίας Ελένης, την Ντορέτα Παπαδημητρίου στον ρόλο της Αφροδίτης, τον Αντίνοο Αλμπάνη στον ρόλο του Πάρη, τον Γιώργο Νούση στον ρόλο του Αχιλλέα. Η σκηνοθεσία είναι της Σοφίας Σπυράτου και τα κείμενα του Στρατή Πασχάλη. Για τα παιδιά είναι μια πολύ διδακτική παράσταση. Ο «Τρωικός Πόλεμος» δεν είναι παραμύθι για την ωραία Ελένη και τον Πάρη. Ο «Τρωικός Πόλεμος» έγινε για τα εύφορα εδάφη της Τροίας. Η Τροία ήταν πάμπλουτη και οι Αχαιοί ήταν ένας κατακτητικός λαός, με πολλούς στρατηλάτες που διψούσαν για πλούτη. Μπορεί κάποιοι να αντιδράσουν σε όσα λέμε για τον πόλεμο στην παράσταση, αλλά η τέχνη οφείλει να μην υπόκειται σε λογοκρισία. Πρέπει να σκέφτεται πέρα από το κατεστημένο. Η ημιμάθεια είναι κακό πράγμα.

// Από μικρή με γοήτευε ο Έκτορας. Είχε το θάρρος να τα βάλει με έναν ημίθεο, τον Αχιλλέα. Πως γεννιούνται οι γενναίοι άνθρωποι;
Ο Έκτορας είναι γενναίος γιατί είναι άνθρωπος με ηθική. Είναι οικογενειάρχης, σέβεται τον πατέρα του, αγαπά τον λαό του, θα γινόταν λαμπρός βασιλιάς. Ο Έκτορας είναι η ήρεμη δύναμη. Ο Όμηρος τον εξυμνεί ως ήρωα γιατί έχει αρετές. Ο Έκτορας είναι άνθρωπος. Από τον Αχιλλέα λείπει το ανθρώπινο στοιχείο γιατί είναι ο άτρωτος. Ο θεϊκός, ο ατρόμητος. Στη μονομαχία τους ο Έκτορας φοβάται. Αλλά είναι πιο σημαντικό για αυτόν να βγει μπροστά στον λαό του, να δώσει το παράδειγμα και να τελειώσει με αξιοπρέπεια. Έχει υψηλά ιδανικά.

// Αυτήν την περίοδο τρέχετε και δεν φτάνετε. Παίρνετε μέρος και στην παράσταση « Ο Έμπορος της Βενετίας» με τον Νικήτα Τσακίρογλου στο θέατρο «Ακροπόλ». Πως προλαβαίνετε;
Είμαι πατέρας τριών παιδιών. Θεωρώ τον «Έμπορο της Βενετίας» του Σαίξπηρ το πιο επίκαιρο έργο που παίζεται σήμερα στη θεατρική Αθήνα. Ο Εβραίος τοκογλύφος Σάιλοκ είναι ένας ανθρωποφάγος. Έτσι φαίνεται τουλάχιστον. Αλλά έχει δεχθεί και μεγάλο ρατσισμό. Οι Εβραίοι έχουν δεχθεί ανά τους αιώνες μεγάλο διωγμό. Το 1947 έκαναν κράτος. Μέχρι τότε ζούσαν σε διάφορους τόπους, απομονωμένοι και το μόνο που μπορούσαν να κάνουν είναι να γίνουν έμποροι. Ήταν έξυπνοι και λάτρευαν το χρήμα. Ο Σάιλοκ, μέσω της απαίτησής του να ζητήσει ένα κομμάτι από το σώμα του δανειστή του αν δεν τον ξεπληρώσει, παίρνει μια μορφή εκδίκησης. Του ιουδαϊκού λαού από τους Χριστιανούς.

// Άρα ό,τι αποξενώνεται και γίνεται μειονότητα είναι επικίνδυνο;
Ακριβώς. Η Ελλάδα θα πρέπει βρει αυτές τις κρατικές δομές για να αφομοιώσει τους ξένους της. Αλλιώς αν δεν τις βρει, θα υπάρχει από την απέναντι όχθη η «Χρυσή Αυγή». Εκεί που αποτυγχάνει η Πολιτεία βρίσκει έδαφος η Χρυσή Αυγή, οι εθνοσωτήρες.

// Το θέατρο πρέπει να αφυπνίζει τους πολίτες;
Η τέχνη πρέπει να βρει τον τρόπο να διαχειριστεί την κρίση. Μέσα από το θέατρο, τον κινηματογράφο κοινωνικοποιείται ο άνθρωπος. Πρέπει να σπάσουμε την εσωστρέφεια. Ο καθένας να μην κλειδώνεται στον εαυτό του. Να γίνουμε πιο καθαροί με τις κεραίες ανοιχτές.

// Σκεφτόσαστε τους άνεργους; Πως ζουν αυτοί οι άνθρωποι;
Αν τους σκέφτομαι; Ήμουν και εγώ για αρκετό καιρό άνεργος. Ο κόσμος τα τελευταία τρία χρόνια διαδήλωσε. Τώρα κρατά στάση αναμονής. Θέλει να καταλάβει τι παγκοσμίως συμβαίνει. Το ψάχνει ήρεμα. Είναι μεταβατική περίοδος. Τι μας ετοιμάζουν; Τι θα γίνει άραγε;

// Τρεις παραστάσεις και μια τέταρτη για εσάς φέτος. «Ο Τίμων ο Αθηναίος» του Σαίξπηρ στο «Σύγχρονο Θέατρο». Τι έχει να μας πει ο Τίμων;
Ο Τίμων έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. Ήταν ένα γενναιόδωρος άνθρωπος, πλούσιος, ανιδιοτελής. Ξεπλήρωνε τα χρέη σ’ όσους είχαν ανάγκη. Όταν έπεσε κρίση στην πόλη και έχασε την περιουσία του όλοι του γύρισαν την πλάτη. Ο Σαίξπηρ πάλι μιλά για το χρήμα. Ο Τίμων επιστρέφει στη γη για να ζήσει, στη φύση για να επιβιώσει και απογοητεύεται από τον άνθρωπο. Μια καρδιά που αγαπούσε τους ανθρώπους, τους βοηθούσε, φτάνει στο σημείο να τους μισεί. Αλλά αυτό το μίσος προέρχεται από τη μεγάλη αγάπη. Στρέφει την πλάτη στον κόσμο γιατί ο κόσμος που αγαπούσε τον πλήγωσε. Δεν γίνεται τυχαία μισάνθρωπος. Όλα στη ζωή έχουν μια αιτία.