ΒΡΑΖΕΙ η Ουκρανία
Τρεις διαδηλωτές νεκροί, εκατοντάδες τραυματισμένοι και το κέντρο του Κιέβου να έχει κυριολεκτικά μετατραπεί σε πεδίο μάχης, ενώ την Παρασκευή διαδηλωτές κατέλαβαν κυβερνητικά κτίρια τόσο στο Κίεβο όσο και σε δυτικές επαρχίες της χώρας.
Υπεύθυνη για την επικίνδυνη κλιμάκωση είναι η κυβέρνηση που από τον Νοέμβριο ήδη, αλλά ιδιαίτερα μετά τα μέσα Ιανουαρίου, ψηφίζοντας δρακόντειους νόμους, έχει επιλέξει την καταστολή ως απάντηση στο κύμα διαμαρτυρίας. Εκφοβισμός δημοσιογράφων και ακτιβιστών με απαγωγές και βίαιες επιθέσεις παρακρατικών, μέτρα οικονομικής εξόντωσης των διαφωνούντων και φυλακίσεις έχουν γίνει κομμάτι της καθημερινότητας. Η απόφαση του Προέδρου Γιανουκόβιτς, τον Νοέμβριο, να απορρίψει τη συμφωνία σύνδεσης και ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ, μετά από ρωσικές πιέσεις, δεν είναι ο μόνος λόγος που κατεβάζει οργισμένους πολίτες στον δρόμο. Ο Γιανουκόβιτς κατηγορείται για εκτεταμένη διαφθορά, καθώς κύκλος έμπιστών του με την επωνυμία «η οικογένεια», με επικεφαλής τον γιο του, λυμαίνεται τη χώρα. Μετά τη νίκη στις προεδρικές εκλογές του 2010, το κόμμα του Γιανουκόβιτς, με τη συνεργασία των Κομουνιστών, έχει προβεί σε νομοθετικές αλλαγές που έχουν οδηγήσει στην υπερσυγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του Προέδρου και στον δραστικό περιορισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών στη χώρα. Στην πραγματικότητα, στην Ουκρανία αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια μάχη σε πολλά επίπεδα: Στο γεωπολιτικό η Ρωσία προσπαθεί να υπερασπιστεί την κόκκινη γραμμή της σφαίρας επιρροής του σοβιετικού και αυτοκρατορικού παρελθόντος της, καθώς το Κρεμλίνο εκτιμά ότι χάνοντας την Ουκρανία κινδυνεύει να τεθεί στο περιθώριο. Την ίδια στιγμή κρίσιμο είναι το στοίχημα του αν στην περιφέρεια της Ευρώπης, τόσο στην Ασία όσο και στην Αφρική, θα υποστηριχθεί η ανάπτυξη της δυτικού τύπου κοινοβουλευτικής δημοκρατίας ή αν θα κυριαρχήσουν, μασκαρεμένα σε δημοκρατίες, ολοκληρωτικά καθεστώτα ανάλογα της Ρωσίας του Πούτιν ή των αραβικών απολυταρχιών που διαχρονικά υποστήριξε η Δύση.
Η κλιμάκωση της προηγούμενης εβδομάδας
Παρότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οι διαμαρτυρίες είναι σε εξέλιξη εδώ και δύο μήνες, δεν είχαν υπάρξει βίαια περιστατικά. Την προηγούμενη Παρασκευή, όμως, η κυβέρνηση πέρασε νόμο που απαγορεύει τις διαδηλώσεις χωρίς κρατική άδεια και ορίζει ποινές για όσους συμμετέχουν, οι οποίες φτάνουν και τα δέκα χρόνια, βαριά πρόστιμα για όσους διαδηλωτές φοράνε μάσκες ή κράνη, όπως και για όσους συμμετέχουν σε κομβόι πέντε αυτοκινήτων και πάνω (οι διαδηλωτές επανειλημμένα απέκλεισαν με τα αυτοκίνητά τους λεωφορεία των ειδικών αστυνομικών δυνάμεων και κτίρια της αστυνομίας). Και απαγορεύει τη χρήση μεγαφώνων σε δημόσιους χώρους και τη λειτουργία ιντερνετικών μέσων μαζικής ενημέρωσης χωρίς κυβερνητική άδεια.
Την ίδια στιγμή τα παραδοσιακά κόμματα της αντιπολίτευσης δεν κατάφεραν να δώσουν διέξοδο στην κρίση, είτε αναγκάζοντας την κυβέρνηση σε υποχώρηση, είτε προσφέροντας από κοινού ένα ξεκάθαρο σχέδιο δράσης στους διαφωνούντες, με αποτέλεσμα το «πάνω χέρι» στις διαμαρτυρίες να έχουν πάρει τα ριζοσπαστικότερα στοιχεία που οδηγούν στη βίαιη σύγκρουση με την Αστυνομία.
Κυρίαρχος πλέον στις διαδηλώσεις είναι ο «Δεξιός Τομέας», μια υπερεθνικιστική ομάδα που έχει στον πυρήνα της οργανωμένους οπαδούς ποδοσφαιρικών ομάδων, αντιμάχεται τη ρωσική επιρροή στην Ουκρανία, επιδιώκει τη με κάθε τρόπο ανατροπή της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς, απορρίπτει τα πολιτικά κόμματα της χώρας και την Ευρωπαϊκή Ένωση και φλερτάρει ιδεολογικά με τους ουκρανούς εθνικιστές που συνεργάστηκαν με τους ναζί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι οπαδοί του συντονίζονται μέσω των κινητών τηλεφώνων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και είναι μεν μια μικρή μειοψηφία ανάμεσα στους διαδηλωτές, αλλά έχουν καταφέρει να ορίσουν τον τόνο βάζοντας τους ηγέτες της αντιπολίτευσης στο περιθώριο.
Τα βίαια επεισόδια που ξεκίνησαν την Κυριακή συνεχίστηκαν μέχρι και την Πέμπτη που υπήρξε προσωρινή ανακωχή, με τις ειδικές δυνάμεις της Αστυνομίας να περνάνε από τη χρήση πλαστικών σφαιρών και χειροβομβίδων σε πραγματικά πυρά, διαδηλωτές να γυμνώνονται και να εξευτελίζονται, αλλά και με ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια όσων συλλαμβάνονται, ενώ υπήρξαν τρεις θάνατοι, δύο διαδηλωτών στα οδοφράγματα από πυροβολισμούς, και ενός διαδηλωτή που απήχθη αφού είχε συλληφθεί και βρέθηκε νεκρός σε δάσος έξω από το Κίεβο. Επιπλέον, στα μέσα της εβδομάδας, στάλθηκε μαζικά στα κινητά τηλέφωνα όσων βρίσκονταν στο χώρο των διαδηλώσεων μήνυμα από τις αρχές που τους ενημέρωνε ότι εφόσον συμμετέχουν μαζικά σε διατάραξη της δημόσιας τάξης θα διωχθούν ποινικά.
Μετά την αποτυχία των συνομιλιών ανάμεσα στους ηγέτες της αντιπολίτευσης και τον Πρόεδρο Γιανουκόβιτς, το βράδυ της Πέμπτης, την Παρασκευή οι διαδηλωτές επέκτειναν τα οδοφράγματα αποκλείοντας την περιοχή του κέντρου του Κιέβου γύρω από την Πλατεία της Ανεξαρτησίας και κατέλαβαν αναίμακτα το υπουργείο Γεωργίας. Επίσης κατελήφθησαν κυβερνητικά κτίρια σε πέντε δυτικές επαρχίες της χώρας. Το αίτημα των διαδηλωτών είναι η άμεση παραίτηση του υπουργού Εσωτερικών και του ουκρανού Προέδρου και η άμεση διενέργεια εκλογών. Ο Γιανουκόβιτς απέρριψε τα αιτήματα αυτά στη συνάντηση με τους ηγέτες της αντιπολίτευσης και η μόνη συμβιβαστική κίνηση από την πλευρά της κυβέρνησης ήταν η ανακοίνωση ότι θα εξεταστούν στο Κοινοβούλιο αλλαγές στον νόμο για τις διαδηλώσεις.
Μια χώρα κομμένη στα δύο
Παρατηρώντας τον χάρτη της εξάπλωσης των επεισοδίων που δεν περιορίζονται πλέον στην πρωτεύουσα αλλά έχουν εξαπλωθεί και στις δυτικές και νότιες επαρχίες, είναι σαφές ότι επίκεντρο της διαμαρτυρίας είναι οι περιοχές όπου η αντιπολίτευση έχει την πλειοψηφία. Είναι, όμως, επίσης σαφές ότι μιλάμε για μια χώρα «κομμένη στα δύο» για ιστορικούς και ιδεολογικούς λόγους, με το ανατολικό της κομμάτι, όπου το κόμμα του Γιανουκόβιτς και οι Κομμουνιστές έχουν την πλειοψηφία, να είναι φιλορωσικό και να αναπολεί τη σοβιετική εποχή ενώ το δυτικό, όπου ήταν και το κέντρο των εθνικιστών που συνεργάστηκαν με τις γερμανικές δυνάμεις στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατά των Σοβιετικών, να τίθεται με βία κατά της ρωσικής επιρροής και να επιζητά την πρόσδεση της χώρας στη Δύση.
Δοκιμάζεται η βούληση των Ευρωπαίων απέναντι στον Πούτιν
Αυτό που γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο είναι ότι δεν θα υπάρξει ηρεμία στη χώρα χωρίς διεθνή παρέμβαση. Η Ουάσινγκτον την Τετάρτη ανακοίνωσε κυρώσεις κατά όσων ουκρανών αξιωματούχων εμπλέκονται στη βίαιη καταστολή (δεν θα τους παρέχονται θεωρήσεις για είσοδο στις ΗΠΑ), ενώ ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μπαρόζο μίλησε με τον ουκρανό Πρόεδρο την Πέμπτη τονίζοντας ότι οι αρχές της ΕΕ θα αναγκαστούν να πάρουν μέτρα κατά της ουκρανικής κυβέρνησης αν δεν σταματήσει η βίαιη καταστολή. Αναλυτές, όμως, σε Ευρώπη και Αμερική τονίζουν ότι είναι η στιγμή να λήξει η αναποφασιστικότητα της Δύσης απέναντι στην Ουκρανία και στις υπόλοιπες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όπου το Κρεμλίνο προσπαθεί να επαναβεβαιώσει τη ρωσική επιρροή (Αρμενία, Γεωργία), καθώς είναι εμφανής η αναίρεση των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων και η επαναφορά μεθόδων διακυβέρνησης που θυμίζουν τον απολυταρχισμό του παρελθόντος. Στο πλαίσιο αυτό καλούνται οι ηγέτες της ΕΕ να δηλώσουν ξεκάθαρα ότι, αν εκπληρωθούν τα κριτήρια ένταξης, η Ουκρανία θα μπορέσει να γίνει μέλος της Ένωσης στο μέλλον και Αμερικανοί και Ευρωπαίοι να ασκήσουν όποια πίεση είναι αναγκαία στον Πρόεδρο Γιανουκόβιτς. Το καίριο ζήτημα επομένως είναι αν θα ρισκάρουν οι Ευρωπαίοι τη σχέση τους με τη Ρωσία.