Στον «αέρα» η σχέση Τουρκίας – ΕΕ
Με την εσωτερική διακυβέρνηση να απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τις στοιχειώδεις αρχές της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου και με το να γυρίζει την πλάτη στην υποχρέωσή της για εξομάλυνση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία, η σημερινή Τουρκία του ισλαμιστή Ταγίπ Ερντογάν περιορίζει όλο και περισσότερο τη δυνατότητα ουσιαστικής προσέγγισης με την ΕΕ.
Σχεδόν εννέα χρόνια από την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων (Λουξεμβούργο 2005) η Τουρκία απαιτεί, με την υποστήριξη της γνωστής ομάδας «φίλων της Τουρκίας «, με επικεφαλής τη Βρετανία και τη Σουηδία, να επιβάλει μια ντε φάκτο κατάσταση στις ευρωτουρκικές σχέσεις, όπου όλα θα γίνονται εν κενώ αέρος και η σχέση αυτή θα έχει υποχρεώσεις μόνο της… ΕΕ προς την Τουρκία και όχι το αντίστροφο.
Από την περασμένη άνοιξη όταν άρχιζαν οι διαδηλώσεις για το πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη είχε εκφραστεί ανησυχία για τον αυταρχικό τρόπο με τον οποίο ο Τ. Ερντογάν αντιμετώπισε τις ειρηνικές εκείνες διαμαρτυρίες. Τα ξεσπάσματα του τούρκου πρωθυπουργού ενέτειναν τις ανησυχίες αυτές καθώς ακολούθησε ένα κύμα αυταρχισμού, άσκοπης και υπέρμετρης χρήσης βίας. Μετά ακολούθησαν οι γνωστές παρεμβάσεις του τούρκου πρωθυπουργού (για συνύπαρξη αγοριών και κοριτσιών σε φοιτητικούς κοιτώνες κ.λπ.) που αποτελούσαν μη συμβατές με το ευρωπαϊκό κεκτημένο παρεμβάσεις στον πυρήνα της ιδιωτικότητας. Οι ευθείες παρεμβάσεις στον Τύπο, η σύλληψη και η προφυλάκιση δημοσιογράφων δημιούργησαν ένα εντελώς αρνητικό πλαίσιο που φυσιολογικά εμποδίζει την κάθε σχέση με την ΕΕ. Αντ’ αυτού, όμως, οι «φίλοι της Τουρκίας» με την υποστήριξη και του αρμόδιου επιτρόπου για τη διεύρυνση Στέφαν Φούλε επεχείρησαν να… ανταμείψουν την Άγκυρα ανοίγοντας το φθινόπωρο ένα νέο κεφάλαιο ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Τώρα, είναι γνωστές οι πιέσεις που ασκούνται για να ανοίξει ένα ακόμη κεφάλαιο, αυτό της Δικαιοσύνης, και οι πιέσεις αυτές στρέφονται κυρίως στην επικείμενη ελληνική προεδρία αλλά και στην Κύπρο, αφού ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης συναρτά το κεφάλαιο αυτό με το πακέτο που θα μπορούσε να ανταλλαχθεί, δηλαδή την επιστροφή της Αμμοχώστου. Είναι προφανές ότι όσα συμβαίνουν τις ημέρες αυτές στην Τουρκία με την απροκάλυπτη παρέμβαση στο έργο της δικαιοσύνης και την καρατόμηση αξιωματικών της Αστυνομίας που είχαν την ευθύνη για τις έρευνες στα σκάνδαλα διαφθοράς αποδυναμώνεται η πίεση για το άνοιγμα του κεφαλαίου ή, τουλάχιστον, υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα για την απόκρουση της πίεσης αυτής.
Σε ό,τι αφορά το επίσης μεγάλο θέμα της μη αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, είναι προφανές ότι η Άγκυρα και ο κ. Ερντογάν πιστεύουν ότι μπορούν να παίξουν «σκληρό» παιγνίδι απαιτώντας την πλήρη ανάπτυξη των σχέσεων με την ΕΕ, βάζοντας στο ψυγείο ένα… κράτος – μέλος της.
Η ευθύνη για την κατάσταση η οποία έχει δημιουργηθεί δεν βαραίνει μόνο τον κ. Ερντογάν, καθώς η πρωτοφανής ανεκτικότητα που έχει επιδείξει η ΕΕ και πολλές ψοφοδεείς κυβερνήσεις κρατών-μελών (που έλπιζαν π.χ. σε ένα εμπορικό συμβόλαιο με την Τουρκία) αποθράσυνε όλο αυτό το διάστημα την κυβέρνηση Ερντογάν.
Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή όμως για το Κυπριακό, η ελληνική και η κυπριακή πλευρά δεν μπορούν να αφήσουν ανεκμετάλλευτη την «ευκαιρία» που προσφέρει η Άγκυρα, δηλώνοντας δημοσίως και επισήμως ότι «δεν υπάρχει κράτος Κύπρος» και ότι δεν πρόκειται να εφαρμόσει τη συμφωνία επανεισδοχής και κατάργησης θεωρήσεων για τούρκους πολίτες με την Κυπριακή Δημοκρατία. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ερμηνευθεί και η ασυνήθιστα σκληρή τοποθέτηση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών στην προσπάθεια της Τουρκίας να επιβάλει νέα ντε φάκτο περιθωριοποίηση της… Κύπρου στο πλαίσιο της ίδιας της ΕΕ.
Η δήλωση του εκπροσώπου του ΥΠΕΞ κ. Κούτρα προειδοποιεί ότι αν η Τουρκία δεν αντιληφθεί και παραδεχτεί ότι η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί πλήρες μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης τότε «δεν έχει πρακτικό νόημα οποιαδήποτε επιμέρους συζήτηση για την ευρωπαϊκή προοπτική της». Και φυσικά όταν αυτό γίνεται παραμονές της ανάληψης της προεδρίας της ΕΕ, έχει βαρύνουσα σημασία, καθώς προδιαγράφει το δύσκολο σε ισορροπίες διπλωματικό και πολιτικό παιγνίδι που θα παιχτεί τους επομένους έξι μήνες.
Το θέμα της επανεισδοχής και των θεωρήσεων δεν χαροποίει ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους (οι μόνοι ίσως που καίγονται είναι οι έλληνες ξενοδόχοι) και η δεύτερη σε τέτοιο επίπεδο προσβολή -να μην αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία- προκαλεί ευθέως συντηρητικές κυβερνήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν ένα αντιισλαμικό, ξενοφοβικό ή απλώς ακροδεξιό κύμα στις χώρες τους…
Πάντως οι «φίλοι» της Τουρκίας ήδη εργάζονται παρασκηνιακά για να κρατήσουν ζωντανή τη σχέση της με την ΕΕ. Καταστρώνεται, λοιπόν, Σχέδιο Β’ το οποίο συνδυάζει την άσκηση πίεσης για την επιβολή λύσης στο Κυπριακό (ώστε να προσφέρεται άλλοθι στην Άγκυρα) και συγχρόνως ενεργοποίηση όλων των μηχανισμών για άνοιγμα νέων κεφαλαίων αμέσως μετά την 1η Ιουλίου 2014, όταν την προεδρία της ΕΕ θα αναλάβει η φιλικά προσκείμενη προς την Τουρκία, Ιταλία.
Αλλά τουλάχιστον τώρα δουλεύει εναντίον τους ο ίδιος ο… Ταγίπ Ερντογάν!
Κωνσταντίνος Τσάκαλος